۱-۶-۱-۵-تهاجم:در لغتنامه دهخدا به معنای هجوم بردن حمله کردن یکی بر دیگری.منظور از تهاجم صدمه رساندن جسمانی به فرد ویانابود کردن دارایی وی است .(نکینسون وهمکاران ۱۹۹۸،ترجمه براهنی وهمکاران ،۱۳۸۲،ص۹۲)
۱-۶-۲تعریف عملیاتی واژه ها
۱-۶-۲-۱-شبکه های اجتماعی:نمره ای که فرد از پرسشنامه محقق ساخته ۱۵سوالی بدست آورد.
۱-۶-۲-۲-پرخاشگری:نمره ای که فرد از آزمون استاندارد پرخاشگری AGQ 30سوالی بدست آورد
۱-۶-۲-۳- خشم : حالت برانگیختگی وهیجان شدید در هنگام رویارویی با محرکهای نامناسب محیطی است .منظور از خشم نمره ای استکه فرد از پرسشنامه پرخاشگری AGQ 30سوالی بدست آورد
۱-۶-۲-۴-کینه توزی : منظور از کینه توزی جاروجنجال وفریادزدن برسردیگران ،صدمه زدن به دیگران ،علاقه داشتن به ورزش های خشن وجروبحث بادیگران میباشد .دراین پژوهش منظوراز کینه توزی نمره ای است که فرد ازپرسشنامه پرسشنامه پرخاشگری AGQ 30سوالی بدست آورد
۱-۶-۲-۵- تهاجم : منظوراز تهاجم رفتار غیر منطقی درهنگام خشمگینی ،مقاوم وپایدار بودن برمواضع فکری خود وپرتاب کردن اشیا در هنگام عصبانیت می باشد .دراین پژوهش منظوراز تهاجم نمره ای است که فرد ازپرسشنامه پرسشنامه پرخاشگری AGQ 30سوالی بدست آورد
فصل دوم
ادبیات وپیشینه پژوهش
۲-۱مقدمه
امروزه رسانه های اجتماعی به یک مهارت جدید و مهم برای همه و حتی برای کسانی که درک بسیار بالایی از فناوری ندارند، تبدیل شده است. در سال های اخیر دسترسی میلیون ها کاربر در سراسر جهان به رسانه های و شبکه های اجتماعی باعث شده است تا این رسانه ها درکانون توجه جوامع مدرن و افراد زیادی قرارگیرند و از محبویت قابل توجهی به خصوص در میان نسل جوان برخوردار شوند. شناخت صحیح از این رسانها باعث می شود تا کاربران بیش از پیش بتوانند از این ابزارها استفاده مفید و موثر داشته باشند.( احمدپور،۱۳۸۹،ص۲۲).

یکی از عرصه‌هایی که زندگی روزمره را بازنمایی می‌کند و قدرت و مقاومت را در زندگی انسان‌ها به نمایش می‌گذارد عرصه‌ی فراغت است. فراغت عرصه‌ای است که اختیار و آزادی انسان‌ها در آن عرصه بیشتر قابل اعمال است. در نتیجه برخلاف کار که انضباط بیشتری را ایجاب می‌کند، فضای مناسبی برای مقاومت در برابر رویه‌های فرهنگی جا افتاده و برای پدید آوردن روال‌ها و کردارهای جدید است. از این روست که گفته‌اند فراغت می‌تواند فرهنگ ایجاد کند و هویت افراد را اشکار سازد. برخی از پژوهشگران بر این باورند که پدیده فراغت در سرتاسر تاریخ زندگی بشر وجود داشته و خاص زمان مشخصی نیست . اما برخی دیگر فراغت را پدیده‌ای می‌دانند که با تمدن صنعتی پیوند دارد و معتقدند که دارای ویژگی و شرایط خاص است که :تحت ‌تأثیر مراسم اجباری و الزامات فرهنگی و اجتماعی نیست، بلکه با اراده و اختیار فرد سپری می‌شود ( عباسی۱۳۸۹،ص۱۱۲).
۲-۲-تاریخچه شبکه های اجتماعی :
مفهومی باعنوان شبکه های اجتماعی اینترنتی باقالب امروزی اولین بار در سال ۱۹۶۰دردانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد .بعداز ان اولین شبکه اجتماعی اینترنتی درسال ۱۹۹۷ به نام سیکس دگری^[۱] راه اندازی شد.دراین سایت ابتداکاربران امکان ایجاد پروفایل برای خودداشتند که بعداز مدتی امکان ایجاد لیست دوستان هم به آن اضافه شد. البته قبل از سیکس دگری هم سایتهایی وجود داشتند که امکان ایجاد پروفایل ویا ارتباط با دوستان رابه کاربران می دادند ،اما تنهاسایتی گه این دو ویژگی را باهم داشت سیکس دگری بود .بنابراین به عنوان اولین شبکه اجتماعی شناخته شد .این سایت با امکان ارتقای امکانات خود میلیونها کاربر را جذب خود کرد وکم کم درحال تبدیل شدن به یک تجارت بود.اما در سال ۲۰۰۰ وبعداز سه سال فعالیت مسدود شد ومهمترین علت آن استفاده نادرست کاربرانش بود که موجب چندین شکایت از سایت ودرنتیجه مسدود شدن ان شد .(علیمرادی ،۱۳۸۹،ص۶ )
از سال ۲۰۰۱ به بعد شبکه های اجتماعی متفاوتی باکاربرهای متنوع ایجاد شدودرواقع موج جدیدی ازشبکه های اجتماعی شکل گرفت .به عنوان مثال شبکه ^[۲]ریاز که با هدف تجارت وکسب وکارشکل گرفت وبه بزرگترین شبکه خدمات کسب وکار تبدیل شد.ازسال ۲۰۰۲ شبکه های اجتماعی دیگری نیز راع اندازی شدند .شبکه فرندستر^[۳]به عنوان مکمل سایت ریازشکل گرفت .این سایت از انجا که یک امکان جدید رادر اختیار کاربران قرار داده بود ،کاربران بسیاری راجذب خود کرد وبعد از یک سال سه میلیون کاربر را از آن خود کرد .بعد از مدتی بعض از افراد اقدام به ایجاد پروفایل های جعلی شخصیت های معروف کردند ومشکلات ایجاد شده ،کمپانی را محبور به حذف این آیکون کرد .مشکل دیگر حجم زیاد کاربران سایت بود که باعث ایچادمشکلات فنی در سایت شد .در نتیجه محبوبیت این سایت در آمریکا کمرنگ شد امادر همین زمان درکشورهای دیگر به شهرت ومحبوبیت بسیاری دست یافت . (علیمرادی ،۱۳۸۹،ص۹ )
ازسال ۲۰۰۳ تعداد زیادی شبکه های اجتماعی باکاربرهای مختلف به وجود آمدند این سایت ها گاهی کاربران ومخاطبان خاص خود را داشتند مثل : لینکدین ^[۴]،ویژبلپات^[۵] و سینگ^[۶] که کاربران تجاری وکسب وکار داشتند .شبکه مای اسپیس^[۷] که مهمترین این شبکه ها بود وهدف ایجاد ان جذب کاربران فرند استر^[۸] بود که دیگر به ان علاقه ای نداشتند .بنابراین با تبلیغات زیاد از راه های گوناگون دست به جذب کاربران فرند استر زد .نوجوانان ،هنرمندان واهالی موسیقی بیشترین کاربران مای اسپیس بودند .این سایت دارای محبوبیت جهانی شد .مای اسپیس ویژگیها وامکانات خاص وجذاب ومورد توجهی را ایجاد کرد که درجذب کاربران نقش بسیار مهمی داشت .مهمترین ویژگی مای اسپیس دوآیکون “چه کسی راملاقات کنم “و”درباره من”است .پروفایل هرفردهم ازدوبخش “علایق “وجزئیات درمورد فرد “تشکیل شده وامکان آپلود عکس هم در این سایت وجود دارد .
درسال ۲۰۰۴ فرند استر باهفت میلیون کاربر ومای اسپیس با دومیلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در حوزه شبکه اجتماعی بودند .
اکنون مای اسپیس جای خودرا به فیس بوک بابیش از ۴۰۰ میلیون کاربرداده است که امکانات وویژگیهای آن از تمام شبکه های اجتماعی دیگر بیشتر وبه روزتر است .فیس بوک درسال ۲۰۰۴توسط یکی از دانشجویان دانشگاه هاروارد به نام مارک زوکربرگ درخوابگاه دانشگاه راه اندازی شد .این سایت درسال ۲۰۰۶دردسترس عموم قرار گرفت وقبل از ان به دانشجویان هاروارد اختصاص داشت .دراین سال تویتر هم راه اندازی شد.درسال ۲۰۰۸فیس بوک بایجاد صفحات اصلی وبسایت خود به زبان های مختلف موجب رشد چشم گیر کاربران وکاربری سایت خود شد .بعداز راه اندازی فیس بوک ابتدا اکثر دانشجویان هروارد وبعد از آن بسیاری از دانشگاهیان ایالات متحده وحالا تمام دانشگاههای معتبر وبزرگترین شرکت های دنیا وبزرگترین چهره های جهان وجمعیت بسیار زیادی از مردم سرتاسر جهان عضو این شبکه اجتماعی هستند . (علیمرادی ،۱۳۸۹،ص۱۱ )
۲-۳-شبکه اجتماعی چیست
یکی از مهمترین وسایل ارتباطی در سطح جهان،که آنرا به سوی دهکده جهانی سوق می دهد ،”اینترنت “است.ازعمده ترین وموثرترین فضاها درفضای اینترنت شبکه های اجتماعی هستند که ازضریب نفوذ نسبتا بالایی درمیان جوانان برخوردار است وروز به روز آماراستفاده کنندگان افزوده می شود .شبکه های اجتماعی ،سایت هایی است که در آن کاربران می توانند علاقه مندیها،افکار وفعالیت های خودرابا دیگران به طور متفاوت به اشتراک بگذارند .
اگرکمی کاربردی ترتوضیح دهیم :شبکه های اجتماعی مجازی به افراد سراسر کره زمین اجازه می دهند تاعلایق وسلیقه هایشان را نمایش دهند وبه واسطه این نمایش ها باهم دوست شوند .مثلا درپروفایل یک کاربرسوال میشود که به چه کتابی علاقه دارید واگردر پاسخ بگوید مساله حجاب شهید مطهری ،انوقت تمام کسانی که به این کتاب علاقه دارند توسط خود سایت به این کاربر معرفی می شوند .این مثال هادرهر موضوع فرهنگی یا سیاسی دیگر هم صادق است .علاقه به مجله ،فیلم ،خواننده،دانشگاه یاهرموضوع دیگر می تواند واسطه هایی برای اتصال افراد به هم باشد وشبکه های فراوانی از افراد یا سلایق وعلایق مشترک بدین شکل ایجاد می شود .در سالهای اخیر شبکه های اجتماعی باسرعت بی نظیری گسترش یافته اند ونکته حایز اهمیت اینست که مالک بیشتر این شبکه ها سردمداران استعمار جهان یعنی آمریکا ،اسرائیل وانگلیس هستند .شبکه هایی مثل فیس بوک ،توئیتر ،مای اسپیس و…نمونه هایی از شبکه های اجتماعی مجازی هستند که طرفداران آنها در بین جوانان به سرعت رو به رشد است .(امینی مقدم ،۱۳۸۹،ص۲۰)
۲-۴- شبکه های اجتماعی سال ۲۰۱۴ عبارتند از:
۲-۴-۱-فیس بوک ^[۹]
شبکه اجتماعی فیس بوک بامیلیارد ها کاربر در سراسر جهان قطعا انتخابی واضح ومطمئن برای بسیاری از کاربران است درفیس بوک میتوان باسایر کاربران ارتباط برقرارکرد ،گروه ها و رویدادهای مختلفی راه اندازی کرد ،وازامکانات بی شمار دیگری که این شبکه اجتماعی دراختیار کاربران خود قرار داده استفاده کرد.
۲-۴-۲-توئیتر ^[۱۰]
توییتر مکانی برای درمیان گذاشتن رویداد های زندگی شخصی باسایر کاربران است .درتویتر میتوان توبیت های خود را بروزرسانی کرد،لینک ویدئوهاومقالات راپست کرد .نقطه ضعف توییتر این است که تعداد کاراکتر یاحروف قابل استفاده درهر توبیت محدود به ۱۴۰ کاراکتر یاکمتراست.
۲-۴-۳-تامبلر^[۱۱]
تامبلر از نگاه کاربران وکارشناسان فضای مجازی یکی از شبکه های اجتماعی محبوب وبرتر است زیزا کاربران این شبکه ی اجتماعی می توانند به صورت ناشناس درآن فعالیت کنند .درتامبلر میتوان با دوستان خود ملاقات کرد ویابا افراد غریبه چت کرد ودوستان جدیدی پیدا کرد در شبکه تامبلر شما دقیقا نمی دانید باچه کسی در ارتباط هستید ویاشاید افرادی که با انها درارتباط هستید واقعا آن کسی نباشد که به شما معرفی شده است .
۲-۴-۴-پینترست ^[۱۲]
پینترست بسیار شبیه تامبلراست اما نسبت به تامبلر سازمان یافته تر وبه روز تر است .در پینترست میتوان پین های خود را به سادگی دسته بندی کرد وبه منظور ساده سازی فرایند یافتن مجدد این پین ها میتوان پین ها را در بورد های مختلف با نام های مجزا دسته بندی کرد .نقطه ضعف پینترست اینست که هرفردی که بخواهد تمام محتوا ی حساب کاربری شما را ببیند حتما باید در این شبکه اجتماعی ثبت نام کند ودر پینتر ست عضو باشد .
۲-۴-۵-اینستاگرام^[۱۳]
وب سایت اینستاگرام فیلتر های مختلف ومتعددی را در اختیار کاربران خود قرار می دهد بنابراین به راختی می توانید با بهره گرفتن از شبکه اجتماعی اینستاگرام بر روی عکس های خود فیلتر های گوناگون ومتنوعی اعمال کرد واز آنها آثار هنری ساخت .اینستاگرام یکی از شبکه های اجتماعی جالب و سرگرم کننده است که به راحتی متوان لیست بزرگی از دنبال کننده ها در ان برای خود ایجاد کرد دراینستاگرام هیچ محدودیتی در تعداد پست ها یا عکس های منتشر شده از سوی کاربران به صورت روزانه یا کلی وجود ندارد .
۲-۴-۶- گوگل پلاس ^[۱۴]
در گوگل پلاس میتوان به سرعت ودر مدت کوتاهی برند خود را معرفی نمود زیرا یافتن افراد مناسب وبرقراری ارتباط با انها در این شبکه ها بسیار ساده است .شبکه اجتماعی گوگل پلاس هیچ ویژگی خاص ویا مزیت برتر نسبت به سایر شبکه های اجتماعی ندارد .
۲-۴-۷- لینکدین ^[۱۵]
اگر به دنبال ایجاد روابط معنادار وحرفه ای هستید ،به خصوص برای کسب وکار شبکه اجتماعی لینکدین وب سایتی است که باید در ان ثبت نام کنید یا حساب کاربری خود را ایجاد نمایید .در دانشگاه ها نیز این وب سایت تدریس می شود که همین ویژگی لینکدین را نسبت به شبکه های اجتماعی دیگر یک قدم جلوتر برده است .
۲-۴-۸- میت می ^[۱۶]
میت می روشی عالی برای ملاقات با فراد جدید در ایالات متحده آمریکا وچت کردن با تلفن همراه است .میت می روزانه بیش از یک میلیون کاربر دارد .متاسفانه با بهره گرفتن از میت می نمی توان با تعداد کاربرانی که در شبکه های اجتماعی دیگر با آنها ملاقات می کنند ارتباط برقرار کنند .میت می با وجود فراز ونشیب های گوناگون به سرعت در حال رشد است .
۲-۴-۹-کلس میتس ^[۱۷]
با بهره گرفتن از کلس میتس میتوان رابطه خود با دوستان قدیمی را حفظ کرد .میتوان در مورد شایعه های مختلف بحث کرد .بفهمید دوستان قدیمی هم اکنون مشغول چه کاری هستند وامکانات بی شمار دیگر وممکن است افرادی هم که چندان تمایلی به دیدن انها ندارید نیز با شما ارتباط برقرار کنند .
۲-۴-۱۰-میت آپ ^[۱۸]
میت آپ شبیه شبکه ها و یا وب سایت های اجتماعی دیگر است دقیقا نمی توانید بفهمید با چه کسی ارتباط دارید یا با چه فردی مشغول چت کردن هستید . (امینی مقدم ،۱۳۸۹،ص۲۶)
۲-۵-دیدگاه های جامعه‌شناختی درباره گرایش خانواده‌ها به شبکه‌های احتماعی
۲-۵-۱نظریه مخاطب‌شناسی
اعضای خانواده، مخاطبانی هستند که در معرض پیام‌های رسانه‌های جمعی قرار دارند. مخاطب، بخش اساسی از فرآیندهای مربوط به ارتباط جمعی بوده است و از بدو پژوهش در ارتباطات، یکی از موضوعات اصلی مورد توجه است که در ارتباط جمعی، مخاطبان، جمعی از افراد هستند که پیام‌های عرضه شده از رسانه‌ها را دریافت می‌کنند یا دریافت کرده‏اند. در نتیجه، مخاطبان، گروهی هستند که در فرایند ارتباط جمعی مشارکت می‌کنند، اما به‌طور معمول و در حال طبیعی، درگیر ساخت محتواها نیستند (محسنیان‌راد و سپنجی، ۱۳۹۰،ص۳۰).
امروزه ماهواره‌ها و برنامه‌هایی که از این شبکه‌ها پخش می‌شود، واقعیت‌ها را آن طور که باید و شاید به تصویر نمی‌کشند و حتی گاهی بنگاههای استعماری هستند که مسائل را کوچک و بزرگ می‏کنند و به افراد مجال تأمل و تفکر نمی‌دهند؛ زیرا رابطه میان ماهواره و مخاطب، رابطه‏ای یک سویه است و در این فرایند پیام‏رسانی، تعیین نوع پیام‌ها و آگاهی‌ها در اختیار فرستنده است و گیرنده پیام به گونه‌ای خنثی و منفعل آن را دریافت می‌کند.
دایرهالمعارف ارتباطات و اطلاعات(۲۰۰۲) نیز در مورد مفهوم مخاطب چنین می‌گوید: «مخاطب، کم و بیش به عنوان گروهی از دریافت‏کنندگان هم‏زمان پیام‌ها در انتهای یک فرایند خطی ارتباطی تعریف می‌شد (مدل گونه‏ سه عنصری ارسطو، شامل گیرنده، پیام و فرستنده) که این موضوع به صورت مبنایی، یک گونه انتقال اطلاعات از یک فراارتباط‏گر به دریافت‏کنندگان فردی فراوان است» (محسنیان‏راد و سپنجی؛ ۱۳۹۱،ص۳۱).
از دید مک کویل^[۱۹] نیز مفهوم سنتی مخاطب از بین رفته است و جای آن را مجموعه‌های بی‌شماری از مصرف کنندگان انواع نامحدود خدمات اطلاعاتی می‌گیرد. مفهوم رسانه جمعی دیگر کارآیی سابق را ندارد. همچنین مک کویل، مقوله نظارت هنجاری بر رسانه‌ها را مطرح می‌کند که به نظام‌های ارزشی تنظیم‏کننده رفتار رسانه‌ها اشاره دارد. این نظام‌ها بر ارزش محتوایی (داوری‌های سنتی جاگرفته در فرهنگ و منتقل شده به وسیله نهادهای آموزش، خانواده و مذهب)، ارزیابی‌ها از رسانه‌ها و زمانی که صرف آنها می‌شود و انتظارات مخاطبان از تولید و توزیع‏کنندگان برای تأمین برخی خدمات و انجام دادن شماری از تکالیف نظارت می‌کنند (مک کویل^[۲۰]، ۲۰۰۶،ترجمه صادقیان،۱۳۸۹،ص۳۲۹).
در این میان، یکی از وظایف رسانه ملی، مدل سازی برای رفتار‌ها و عادت‏های ارزشی و فرهنگی جامعه است. برای این منظور، رسانه ملی باید ضمن اشاعه اخلاق ایرانی ـ اسلامی‌، مخاطبان را به تفکر، تعمق و خردورزی دعوت کند و با اعتلای ایمانی و فکری آنان، زمینه پرورش فرهنگ پویای ملی را فراهم سازد.
اگر در گذشته، وراثت، محیط و خانواده، سه عامل اساسی شکل‌گیری شخصیت وتعلیم وتربیت یک فرد به حساب می‌آمدند، امروزه با توجه به گستردگی و اثرگذاری وسایل ارتباط جمعی بر افراد جامعه می‌توان عامل چهارم را به این مجموعه افزود؛ یعنی عامل رادیو و تلویزیون (صادقیان،۱۳۸۹،ص۳۲۹).
۲-۵-۲-نظریه کاشت
نظریه کاشت به عنوان یکی از پرکاربردترین نظریه‌های مربوط به اثرات رسانه‌های ارتباط جمعی، بهتر از هر نظریه‌ای، اثرات تکنولوژی رسانه‌ای بر جامعه و تحولات آن را نشان می‌دهد. این نظریه، محصول دو دهه فعالیت پژوهشی گروهی به سرپرستی جورج گرنبر^[۲۱]، نظریه‏پرداز ارتباطات، روی وسایل ارتباط جمعی به‌طور عام و تلویزیون به‌طور خاص است. گرنبر بر این باور است که تلویزیون در میان رسانه‌های مدرن چنان جایگاه محوری در زندگی روزمره ما پیدا کرده که محیط نمادین آن و پیام‌هایش در مورد واقعیت، جای تجربه شخصی و دیگر وسایل شناخت جهان را گرفته است(محمدپور، ۱۳۸۹،ص۱۳۹).
گرنبر(۲۰۰۴) با تمرکز مطالعات خود بر شهروندانی که میزان تماشای تلویزیون در میان آنها بالاست و مقایسه آن با افرادی که کمتر تلویزیون تماشا می‌کنند، چنین نتیجه گرفت که از نظر تماشاگران پرمصرف، تلویزیون عملا دیگر منابع اطلاعات، افکار و آگاهی‌ها را به انحصار درمی‏آورد و یک کاسه می‌کند.
اثر این مواجهه با پیام‌های مشابه، چیزی را تولید می‌کند که گربنر آن را «کاشت» یا آموزش جهان‏بینی رایج، نقش‌ها و ارزش‌های رایج می‌خواند. از نظر گربنر، متداول‏سازی هنگامی ‌روی می‌دهد که تماشای بیش از اندازه، منجر به تقارن دیدگاه‌ها در گروه‌ها شود. تشدید نیز زمانی اتفاق می‌افتد که اثر کاشت در گروه خاصی از جمعیت بیشتر باشد(محمدپور ، ۱۳۸۹،ص۹۸).
همچنین گرنبر می‌گوید: «کودکان امروز، در حالی پا به عرصه حیات می‌گذارند که در درون خانواده به‌طور متوسط، روزی ۷ ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند. نخستین قصه‌های بشری را درباره مردم، زندگی و ارزش‌ها نه به وسیله والدین، مدرسه، کلیسا و دیگران در جامعه، بلکه از راه انبوهه‌ای از دور که چیزی را عرضه می‌کند، دریافت می‌کنند» به‌طور کلی، از نظریه کاشت چنین برمی‌آید که شبکه‌های ماهواره‏ای، رسانه‌ای هستند که بسیاری از تصورهای ما را از دنیای پیرامونمان شکل می‌دهند؛ تصورهایی که نقش مؤثری در کنش اجتماعی و جامعه‌پذیری ما دارند. ازاین رو، در کارکرد نظام خانواده سنتی ایرانی ما نیز اثرگذارند(محمد پور ، ۱۳۸۹،ص۹۰).
۲-۵-۳-نظریه میمی‌‌های کاپلا
نظریه ژوزف کاپلا^[۲۲](۲۰۰۸)با عنوان رسانه‌های سرایت دهنده نیز وسایل ارتباط جمعی را به عنوان مجموعه عواملی می‌بیند که موجب تکثیر ایده‌ها یا اشاعه آنها از طریق فرایند «تقلید» می‌شوند. منظور کاپلا از تقلید همان چیزی است که بین دو نفر اتفاق می‌افتد؛ یعنی تقلید یک فرد از دیگری او از نوعی تقلید رفتاری ـ ذهنی و همه‏گیری سخن می‌گوید که این موارد تقلید شده را با هویت دقیقشان در ذهن نداریم، بلکه نتایج آنها را می‏بینیم و آنها را در رفتار دیگران تجربه می‌کنیم.
کاپلا(۲۰۰۸) این فرایند تقلید را «میمی» می‌نامد. میمی‌هایی که از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی ایجاد می‌شوند، نظیر مدها و اصطلاح‌هایی که مردم آنها را از تلویزیون یاد گرفته‏اند، به نظر کاپلا، به مرور زمان به فرهنگ تبدیل می‌شوند. ازاین‌رو، وی اظهار می‌دارد که رسانه‌ها می‌توانند نگرش مخاطبان خود را به محیط دگرگون سازند (محمدپور،۱۳۸۹،ص۱۴۰به نقل ازگانتلت^[۲۳]، ۲۰۰۹).

قابل استفاده در محیط بیرونی در بالای سطح زمین و مقاوم در برابر آتش.

جدول ۱-۲- استانداردهای اروپایی پیرامون شرایط متفاوت مصرف فرآورده های تیمار شده به صورت زیر می‌باشد:

HC 1

قابل استفاده در بالای سطح زمین در رطوبت کم‌تر از ۲۰ درصد و استفاده باپوشش ضد آب.

HC2

قابل استفاده در بالای سطح زمین در شرایطی که رطوبت گاهاً بالای ۲۰ درصد و همچنین افزایش ریسک تر شوندگی، استفاده با پوشش ضد آب.

HC3

قابل استفاده در بالای سطح زمین بدون پوشش و در شرایط رطوبتی بالای ۲۰ در صد که به صورت مکرر وجود داشته باشد.

HC4

قابل استفاده در تماس با زمین و آب و در شرایط با ریسک رطوبتی بالا و رطوبت پایدار بالای ۲۰ درصد.

HC5

قابل استفاده در محیط‌های آب و حتی آب شور و شرایط رطوبتی مداوم بالای ۲۰ درصد.

دوز کشنده میانه LD 50^[4]معیاری برای سمیت می باشد که در حقیقت مقدار ماده شیمیایی است که می‌تواند از طریق خوردن، تزریق، و یا از طریق پوست، تحت شرایط کنترل شده آزمایشگاهی، ۵۰ درصد تعداد حیوانات مورد آزمایش را از بین ببرد. دوز کشنده میانه LC 50 نیز مقدار ماده شیمیایی موجود در هوا، که قادر است ۵۰ درصد تعداد حیواناتی که با آن ماده در تماس هستند را از بین ببرد (های کاریا،۲۰۰۱؛ میونگر، ۲۰۱۱).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل دوم:
تاریخچه حفاظت چوب
چوب، با وجود خواص بی همتای خود دارای معایبی نیزمی‌باشد. بشر با پی بردن به این معایب تلاش‌های فراوانی برای اصلاح و حفاظت این ماده پر ارزش نموده است. برخی درختان دارای دوام طبیعی بالایی هستند که ازگذشته برای مصارف گوناگون مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در ادامه به قسمتی از تاریخچه حفاظت چوب اشاره شده است (جدول ۲-۱).
درپیش از میلادمسیح بومیان استرالیایی از چوب مقاوم به قارچ‌ها و موریانه، برای ساخت تابوت استفاده می‌کردند. در حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلادمسیح، نوح به فرمان خدا در ساخت کشتی از قیر جهت تیمار استفاده نمود. یونانیان در حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح سوراخ‌هایی در ستون‌های چوبی ایجاد می‌کردند و درون آنها را با روغن پر می‌کردند تا نفوذ عمیق رخ دهد و سپس ستون‌ها را بر روی پایه­ های سنگی قرار می‌دادند تا خشک بمانند (جدول ۲-۱).
۷۹ سال بعد از میلاد مسیح پلینیوس سکوندوس^[۵]در کتاب خود به تیمار چوب آلات توسط روغن سدر به جهت مبارزه با پوسیدگی و حشرات اشاره کرده. در ۸۰ سال بعد از میلادمسیح، چوب توسط دود تیمار گشت. مایاس^[۶] در حدود ۷۰۰ سال بعد از میلاد مسیح معبدی را در گواتمالا با یک چوب مقاوم به موریانه ساخت. در حدود سال ۱۲۲۵ تا ۱۲۲۵، کنراد ون مگن باخ^[۷]، کشف کردکه چوب تیمار شده با دود به راحتی تخریب نمی‌گردد. در ایران قدیم نیز از کند سوز کننده ها برای حفاظت ارابه های جنگی و برج و بارو های چوبی استفاده می‌شده و نیزآثاری از وجود برخی از روغن‌ها در اشیای چوبی مقابر و امام زاده_­ها و مساجد در حدود ۷۰۰ سال پیش دیده می‌شود(پارساپژوه و همکاران، ۱۳۷۵).
در سال ۱۴۴۵ فرانکن اسپیگل^[۸]جوشاندن چوب­آلات کلیسا در محلول آب نمک را بررسی نمود. در سال ۱۵۰۰ راهبه­های کلیسای سان دومنیو^[۹] موریانه­ها را توسط کلریدجیوه(II) و اکسیدآرسنیک کنترل کردند.
لئوناردو داوینچی^[۱۰] در سال ۱۵۱۹-۱۴۵۲ تابلو هاین قاشی چوبی خود رابا کلریدجیوه(II) و اکسیدآرسنیک(III) اندود کرد. در سال ۱۵۹۰ بیش از ۱۰۰ کشتی از نیروی دریایی اسپانیا به وسیله کرم کشی^[۱۱]نابود گردید.
در سال ۱۶۵۷ یوهان گلوبر^[۱۲] روشی ابداع کرد که چوب آلات در آتش کربونیزه و با قطران اندود و سپس در اسیدپیرولیگنس^[۱۳](ممحصولی حاصل از تقطیر چب) فرو برده می‌شدند.
در سال ۱۷۰۵، هومبرگ^[۱۴] داروساز، کلریدجیوه (II) را برای مقابله با حفاران چوب پیشنهادکرد. ماده ای که به او نسبت دادند یعنی اسیدبوریک، امروزه یکی از مهم‌ترین مواد حفاظتی چوب محسوب می‌گردد(جدول ۲-۱).
در سده هجدهم و نوزدهم، تثبیت اشیای فرهنگی گران بها نظیر چوب محراب کلیسا که به شدت توسط حشرات صدمه دیده بودند، به صورت ابتدایی از راه آغشتگی با چسب انجام می‌شد. در حدود سال ۱۸۰۰ پرتروم^[۱۵] به عنوان یک حشر­کش شناخته شد .
ناپلئون در سال ۱۸۱۰ ادعا می‌کرد که کشتی‌های جنگی را باید از گرده بینه های قطع شده در زمستان ساخت. معبد مایاس و کلیسای چوبی نروژ با قدمت ۸۰۰ ساله مثال‌هایی از توسعه حفاظت چوب در ساختمان‌ها در گذشته می‌باشد. اولین روش‌های حفاظت شیمیایی چوب شامل زغال کردن، ذخیره در آب نمک، قلم موزنی با روغن کرئوزوت یا قیر بود. در سده هجدهم، سد های بلند هلند توسط حمله شدید کرم‌های کشتی صدمه دیدند. در سال ۱۸۱۲ کیان^[۱۶] آزمایشات خود را با ماده کلریدجیوه(II) به عنوان یک ماده حفاظتی مناسب شروع کرد.
در سال ۱۸۱۵ مراقبت از ناوگان سلطنتی بریتانیا بسیارمشکل شده بود، زیرا بایستی ۶۰۰ تا ۸۰۰ کشتی از ۱۰۰۰ کشتی به صورت ذخیره نگهداری می‌شد تا در صورت بروز جنگ از آنها استفاده گردد.در سال ۱۸۱۷ یک مهندس عمران به نام ویلیام چپ من^[۱۷]عمر مفیدیک کشتی در این خطوط را تنها ۷ تا ۱۰ سال برآورد کرد. همچنین در این سال توماس وید^[۱۸] کلریدروی را به عنوان ماده حفاظتی معرفی نمود. در سال ۱۸۲۵ فارادی^[۱۹]هگزا کلروسیکلوهگزان را کشف کرد.در اواخر سال ۱۸۳۰ روشی بر پایه جابه‌جایی شیره گیاهی توسط آگوست بوشری^[۲۰] ابداع گردید که ماده حفاظتی مورد استفاده در این روش سولفات مس بود (جدول ۲-۱).
در سال ۱۸۳۱ یک فرانسوی به نام ژان روبرت برآنت^[۲۱] روشی برای اعمال مواد حفاظتی در یک محفظه بسته تحت فشار به ثبت رسانید. در این روش ابتدا یک خلاء برای خروج هوا از سلول‌ها اعمال می‌شد و سپس ماده حفاظتی توسط فشار به درون سلول‌ها تزریق می‌گشت. پیش از آن حفاظت چوب با قلم مو و یاخیساندن اعمال می‌شد.
در سال ۱۸۳۲ روش کیانیزه کردن^[۲۲] توسط جان هوارد کیان^[۲۳] داروساز انگلیسی ابداع شد که این نشانه­ای از شروع حفاظت مدرن چوب بود. در این روش چوب آلات با کلریدجیوه(II) در ظروف سر باز سنگی خیسانده می‌شدند، در صورت استفاده از ظروف فلزی، این ظروف دچار خوردگی می‌شدند. این روش در مقیاس کم در اروپا به ویژه در جنوب آلمان برای تیمار تراورس مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۸۳۵ مول^[۲۴] توانست چوب را با بخار کرئوزوت تیمار کند. در سال ۱۸۳۶ فرانز مول^[۲۵] امتیازتیمار چوب با تار و کرئوزوت را دریافت نمود.
در سال ۱۸۳۸ جان بتل^[۲۶] روشی عملی برای تیمار چوب آلات توسط کرئوزوت تحت فشار ابداع کرد. در این روش یک خلاء ابتدایی و سپس فشار و در پایان مرحله خلاء نهایی وجود داشت. در پایان فرایند سلول‌ها پر از کرئوزوت می‌شدند به همین دلیل این فرایند سلول پر نام گرفت. در این روش جذبی در حدود ۴۳۰ کیلوگرم بر متر مکعب حاصل می‌شد. در سال ۱۸۴۰ آنا روسائر^[۲۷] پودر حشره کش ابداع نمود. در سال ۱۸۴۱ اردامن^[۲۸] ترکیب پنتا کلرو فنل را ابداع نمود. در سال ۱۸۴۷ سر ویلیام برت^[۲۹] سیلندر تحت فشار بزرگی را در لندن راه اندازی کردکه توانایی تحمل ۱۰^۵×۹٫۵ نیوتن بر متر مربع فشار را داشت. این روش که برنرتیزه^[۳۰] نام گرفت مستلزم اشباع تحت فشار چوب آلات با کلریدروی بود که به دلیل ارزان بودن کلریدروی، این روش مورد قبول راه آهن آمریکا و اروپا بود.
در سال ۱۸۴۸ لکور^[۳۱] چوب را در معرض آمونیوم کلراید گرم و اسید پیرولیگنئوس قرار داد. پیش از ۱۸۵۰ اشباع توسط گاز ازن و دی اکسیدکربن ابداع گشت. در سال ۱۸۵۵-۱۸۵، استیفتر^[۳۲] محراب کلیسای کفرمارت^[۳۳]را در اتریش با نمک طعام تیمارکرد، که به طور کامل در مقابل حشرات بی اثر بود. در سال ۱۸۶۳ بریتانیای­کبیر بزرگ‌ترین مصرف کننده کلریدجیوه (II)، این مسئله به دلیل سمیت این ماده بود و توانست این ماده را جایگزین مواد شیمیایی مشابه کند.
در سال ۱۸۸۰ روش بولتونیزه کردن توسط سر ساموئل بگستر بولتون^[۳۴] اختراع شد. این روش امکان متعادل سازی چوب آلات خشک نشده را که آماده برای تیمار بتل بودند را، با بهره گرفتن از کرئوزوت داغ فراهم می‌کرد.

قابل ذکر است که می توان فرزند را پس از رسیدن به سن بلوغ آزاد نمود . همانطور که در روایتی از عباده بن الصامت از نبی اکرم (ص) نقل شده است:”بین مادر و فرزندش نباید جدایی افکند . پرسیده شد : تا کی؟ ایشان فرمودند:تا اینکه پسر بالغ شود و دختربه سن حیض برسد.” ۳.۴.۲.۲- ممنوعیت جدایی افکندن بین دو برادر یا دو خواهر(خویشان) :علاوه بر آنکه جدایی بین مادر و فرزند حرام است ؛ جدایی کسانیکه با طفل وابستگی عاطفی دارند، مثل پدرومادر وخواهر وبرادربه خاطر عموم ادله وعدم تخصیص به مادر ممنوع است.. لذا هر گاه در شـرایطی ؛خانواده ای به طور دسته جمعی دستگیر شوند، اعضای این خانواده نبایداز یک دیگر جدا باشند ^[۲۳۷]. در باب جدایی خویشان از همدیگر می توانیم به احادیث زیر اشاره کنیم:
از موثق سماعه روایت شده است که؛ از امام صادق (ع) سوال کردم که ؛ آیا می شود بین دو برادر مملوک (برده) ونیز بین زن وفرزندش تفرقهانداخت؟ فرمودند : خیر این کار حرام است مگر این که خودشان بخواهند^[۲۳۸].
در صحیح ابن سنان از امام صادق (ع) آمده است: از وی سؤال شد؛ درباره مردی که، غلامی و کنیزی را که برای او خواهر یا برادرو یا مادر و پدری است، از شهری به شهرهای دیگر خرید و فروش می کند؟ ایشان فرمودند :نباید او را به سوی شهری دیگر خارج کند، هر چند آن شهر کوچک باشد. همچنین طفلی را که برای او مادری است نباید بخرند مگر اینکه خود مادر و فرزند راضی باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ازعلی (ع )نقل شده است که؛ رسول اکرم (ص)،مرا برای فروش دو غلام که با هم دو برادر بودند، مامور کرد. من نیز آن دو را جداجدا فروختم ، واین مسئله را برای ایشان بیان کردم. رسول (ص) فرمودند :آن دو را دریاب وبازگردان ونفروش، مگر باهم باشند، وبین آن ها را جدایی نیندازد. ۳.۴.۲.۳ عطوفت بر سبایا در اسلام بایستی نهایت عطوفت و رأفت را با سبایای اسیر رعایت کرد، و نباید اجازه داد به روحیه و احساسات آنان خدشه و آسیبی وارد گردد. حتی اگر آنان در جنگ با مردان همراهی کنند . لذا رعایت رحم و مروت با سبایا از حقوق واجب آنان است. در سنت نبوی (ص) نیز، نمونه های زیادی از رأفت ایشان با سبایا دیده می شود . به عنوان نمونه میتوان عطوفت ایشان در نبرد معروف خیبر را شاهد مثال براین امر دانست.قضیه نبرد خیبرنیز از این قرار است : هنگامی که محاصره دژخیبر با پیروزی مسلمین به پایان رسید ،دو زن یهودی به دست بلال به اسارت رفتند. بلال که آن دو را به مرکز فرماندهی می برد ناچار از میدان نبرد عبورشان داد .چون چشم زنان به اجساد بستگانشان افتاد، متاثر شدند یکی از آن دو فریادی درد آلود بر آورد وشیون سرداد. همین که رسول (ص) از جریان خیبر خبر یافت ، دانست که تأثر زن اسیر از مشاهده کشتگان وبر اثر سهل انگاری بلال بوده است. ایشان کاربلال را سخت نکوهش کـرد وزبان به سرزنش وی گشود که؛ مگر رحم از دلت رخت بر بسته که این دو زن رااز کنار جسد مردانشان عبور می دهی؟^[۲۳۹]
۳.۴.۳- مراعات شأن کریمه سبایا
همانطور که صاحب منصبان در میان مردان جنگی شایسته احترام می باشند ؛ زنان و کودکانی هم که ،متعلق به خانواده های شرافتمند هستند، محترم می باشند ، و نباید با آنان همچون زنان رعایا برخورد کرد . در اسلام علاوه بر تأکید به حفظ شأن سبایا از تحقیر کردن آنان نهی شده است،لذا بایستی از اعمالی که موجبات تحقیر را به وجود می آورد پرهیز کرد.به عنوان نمونه نبایستی آنان را در بازارها به فروش رساند و یا آنان را در ازدواج با کسانی که ،تمایلی بر آنان ندارند مجبور کرد. بنابراین آنان می توانند به دلخواه ازدواج کنند . در نهایت بایستی دانست که زنان و کودکان کریم به عنوان غنیمت بین رزمندگان تقسیم نمی شوند. در سیر تاریخ نیز می توان به تأکیدات معصومین بر احترام به سبایا اشاره کرد:
در تاریخ اسلام آمده است:هنگامی که ؛عمر خواست دختران یزد گرد را معرض فروش بگذار د ،حضرت امیرالمؤمنین (ع)مانع شدند و فرمودند : دختران پادشاهان در بازار در معرض فروش قرار نمی گیرند، سپس آنها را در ازدواج به دلخواه خودشان مخیر ساخت ،و از رسول اکرم (ص)نقل کردند؛ هر وقت کریمه قومی به خدمت ایشان می رسید ،که ولی نداشت ،لیکن خواستگار داشت . دستور می دادند که به او بگویند: آیا به ازدواج رضایت داری ؟ اگر حیا می کرد وساکت می شد، این سکوت را اجازه تلقی کرده و دستور ازدواج ایشان را می دادند. و اگر می گفت : نه اورا مجبور نمی کرد ^[۲۴۰].
در میان اسیران رسول (ص)شیما خواهر رضاعی رسول (ص)نیز بود، که وقتی دید مسلمین آنها را به تندی و خشونت به سوی اردوگاه می برند؛ صدا زد :ای مردم!(قدری آرامتر) ،به خدا من خواهر رضاعی صاحب وبزرگ شما هستم،ولی مسلمین که او را نمیشناختند، سخنش را باور نکردند.آن را به همان وضع به نزد رسول (ص)بردند و چون به نزد ایشان رسیدند به رسول (ص) عرض کرد :یا رسول (ص) من خواهر رضاعی شما هستم. حضرت فرمودند: آیانشانه ای بر این ادعاداری؟ عرض کرد:آری؛ هنگامی من شما را روی زانوی خود نشانده بودم و شما پشت مرادندان گرفتیدو اکنون اثر آن هست. رسول اکرم (ص)که صدق گفتار او را دانستند برخاستند و ردای خود را برای او پهن نمودند و شیما را بر آن نشانیده و به وی فرمودند:اگر میخواهی با اکرام و احترام در نزد من بمان و اگر مایلی چیری به تو بدهم تا به سوی قوم و قبیله ات باز گردی و شیما سخن دوم راپذیرفت .^[۲۴۱]
حضرت علی (ع)در جنگ صفین به سپاهیانشان فرمودند: زنان را سخن زشت مگویید وآزار نرسانید، حتی اگر از بزرگان شما را سَبّ کنند ،یا نوامیس شما را دشنام دهند .
۳.۴.۴-حق نکاح زنان اسیر
در اسلام یکی از حقوقی که برای زن قرار داده شده است ،حق نکاح و ازدواج می باشد . از نظر اسلام زنان کافر پس از اسارت می توانند ازدواج کنند،حتی اگر هنوز شوهر داشته باشند .زیرا با اسارت زنان نکاح سابق باطل می شود .پس برآنان جایز است که مجدداً ازدواج کنند. بر این حق می توان به قرآن و روایات استناد کرد: قرآن : آیه “وَالْمُحْصَناتُمِنَالنِّساءِإِلاَّمامَلَکَتْأَیْمانُکُمْکِتابَاللَّهِعَلَیْکُمْوَأُحِلَّلَکُمْماوَراءَذلِکُمْأَنْتَبْتَغُوابِأَمْوالِکُمْمُحْصِنِینَغَیْرَمُسافِحِینَفَمَااسْتَمْتَعْتُمْبِهِمِنْهُنَّفَآتُوهُنَّأُجُورَهُنَّفَرِیضَهًوَلاجُناحَعَلَیْکُمْفِیماتَراضَیْتُمْبِهِمِنْبَعْدِالْفَرِیضَهِإِنَّاللَّهَکانَعَلِیماًحَکِیماً^[۲۴۲]” [بدین معناست که: زنانشوهردارمگرکنیزانىازشماکهشوهردارند،- کهمى‏توانیدآنانرابعدازاستبرابهخوداختصاصدهید،- پسحکمىراکهخدابرشماکردهملازمباشید،واماغیرازآنچهبرشمردیم،برشماحلالشده‏اند،تابهاموالىکهداریدزنانپاکوعفیفبگیرید،نهزناکار،واگرزنىرامتعهکردید- یعنىبااوقراردادکردیددرفلانمدتازاوکامگرفتهوفلانمقداراجرت (بهاو) بدهید،- واجباستاجرتشانرابپردازید،وبعدازمعینشدنمهر،اگربهکمتریازیادترتوافقکنیدگناهىبرشمانیست،کهخدادانایىفرزانهاست. ]
شأن نزول آیه:
احمدبنمحمدبنحارثبااسنادازابوسعیدروایتمى‏کندکهوقتىاهلاوطاسرااسیرکردیمازپیغمبر (ص) پرسیدیم: چگونهبازنانىکهطایفه‏شانراوشوهرانشانرامى‏شناسیم،نزدیکىکنیمآیهبالانازلشد.
ابومکىفارسىبااسنادازابوسعیدخدرىروایتمى‏کندکهدرجنگحنینپیغمبر (ص) لشکرىبهاوطاسفرستادودرآنجاباگروهىازدشمنانبرخوردهبرآنانپیروزشدندوزنانىبهاسارتگرفتند. بعضىاصحابپیغمبر (ص) بهخاطرشوهرداشتنآنزنان (کهمشرکبودند) ازنزدیکىباآنهاخوددارىمى‏کردند. آیهنازلگردیدکهنزدیکىبهزنشوهردارحراماست،مگرآنکهمالکشدهباشید^[۲۴۳].
تفسیر آیه: این آیه تأکیدی برای احکام مرتبط با زنانی که ازدواج با آنها حرام است را، دنبال می کند و اضافه می نماید که ؛ ازدواج و آمیزش جنسی با زنان شوهر دار حرام است البته این حکم اختصاصی به زنان مسلمان ندارد بلکه زنان شوهر دار از هر مذهب و ملتی همین حکم را دارند. در آیه آمده است: این احکام اموری هستند که خداوند برای انسای مقرر داشته ونوشـته است، لذا به هیچ وجه قابل تغییر و عدول نیست.
حصنحصین (دژمحکم) راهمازاینجهتحصنگفته‏اند،کهمانعازوروداغیاراست،ووقتىمى‏گویند: احصنتالمرأهمعناىآنایناستکهفلانزنعفتبهخرجداد،وناموسخودراحفظکرد،ویاایناستکهازفسقوفجورامتناعورزید،درقرآنکریمنیزآمدهکه:” الَّتِیأَحْصَنَتْفَرْجَها” «۱» یعنىداراىعفتبود،ووقتىگفتهمى‏شود: (احصنتالمراه) بصورتمعلومویا (احصنتالمرأه) بصیغهمجهول،معنایشایناستکهفلانزنشوهررفت،ودرنتیجهشوهرشاوراحفظکرد،ویابدوندخالتشوهرصرفازدواج،اوراحفظکرد،وچونبخواهىدرموردزنىبگویىاینزنآزادهاستنهبرده،مى‏گویى” أحصنتالمراه” زیراآزادبودناومانعمى‏شودازاینکهکسىمالکناموساوشود،ویاآزادبودنشمانعمى‏شودازاینکهمرتکبزناگردد،زیرادرآنایامزنادربینکنیزانشایعبود،وآزادهاازارتکابآنننگداشتند^[۲۴۴]. این آیه مرتبط به زنانی است که ازدواج با آنان حرام است و تنهااستثنایىکهبهاینحکمخوردهاست؛درموردزنانغیرمسلمانىاستکهبهاسارتمسلماناندرجنگهادرمى‏آیند،همانگونهکهآیهمى‏فرماید: «مگرآنهاراکه (ازطریقاسارت) مالکشده‏اید» (إِلَّامامَلَکَتْأَیْمانُکُمْ).
زیرااسارتآنهابهحکمطلاقاستواسلاماجازهمى‏دهدبعدازتمامشدنعدّهباآنانازدواجکنندویاهمچونیککنیزباآنانرفتارشود^[۲۴۵].
سپسبراىتأکیداحکامگذشتهکهدرموردمحارمومانندآنواردشدهمى‏فرماید: «اینهااحکامىاستکهخداوندبراىشمامقررداشتهونوشتهاست» (کِتابَاللَّهِعَلَیْکُمْ). بنابراین،بههیچوجهقابلتغییروعدولنیست.
آیه می گوید: نباید با زنان شوهر دار ازدواج کردو تنهااستثنایىکهبرای این حکم قائل شده استاست؛در موردزنانغیرمسلمانىاستکهبهاسارتمسلماناندرجنگهادرمى‏آیند،همانگونهکهآیهمى‏فرماید: «مگرآنهاراکه (ازطریقاسارت) مالکشده‏اید» (إِلَّامامَلَکَتْأَیْمانُکُمْ).
سپسمى‏گوید: غیرازاینچندطایفه «زناندیگرغیرازاینها-کهگفتهشد-براىشماحلالاست،کهبااموالخودآنانرااختیارکنیددرحالىکهپاکدامنباشیدواززناخوددارىکنید» (وَأُحِلَّلَکُمْماوَراءَذلِکُمْأَنْتَبْتَغُوابِأَمْوالِکُمْمُحْصِنِینَغَیْرَمُسافِحِینَ).
جملهأَنْتَبْتَغُوابِأَمْوالِکُمْاشارهبهایناستکهرابطهزناشویىیابایدبهشکلازدواجباپرداختمهرویابهشکلمالکشدنکنیزباپرداختقیمتباشد.
درقسمتبعد،اشارهبهمسألهازدواجموقتوبهاصطلاح «متعه»کرده،مى‏گوید: «زنانىراکهمتعهمى‏کنیدمهرآنهارابهعنوانیکواجببایدبپردازید» (فَمَااسْتَمْتَعْتُمْبِهِمِنْهُنَّفَآتُوهُنَّأُجُورَهُنَّفَرِیضَهً).
بعدازذکرلزومپرداختمهراشارهبهاینمطلبمى‏فرمایدکه: «اگرطرفینعقد،بارضایتخودمقدارمهررابعداکموزیادکنندمانعىندارد» (وَلاجُناحَعَلَیْکُمْفِیماتَراضَیْتُمْبِهِمِنْبَعْدِالْفَرِیضَهِ).
احکامىکهدرآیهبهآناشارهشد،احکامىاستکهمتضمنخیروسعادتافرادبشراستزیرا: «خداوندازمصالحبندگانآگاهودرقانونگذارىخودحکیماست» (إِنَّاللَّهَکانَعَلِیماًحَکِیماً)^[۲۴۶]. روایات : آمده است رسول (ص) بعداز اطمینان به اینکه زنان اسیر باردار نیستند،به آنها اجازه داد که با مسلمین ازدواج کنند و یا همچون یک کنیز در اختیار آنها قرار گیرند.
از آیه قرآن می آید که؛ ازدواج با زنان اسیر هرچند شوهر داشته باشند ،جایز است. زیرا اسارت در اسلام برای زنان کافر به منزله طلاق آنان از شوهران است و حکم آنان همچون زنان بی شوهر است. مثل ایمان آوردن زن که اگر شوهرش به کفر ادمه دهد، ایمان آوردن او را از شوهر جدا می کند. ازدواج با زن شوهردار از نظر اسلام حرام است و از هر مذهب و ملت که باشد ولی چون اسارت به منزله طلاق است، زن اسیرپس از اسارت به مدت یکبار حیض و اگر باردار است تا وضع حملش باید عده نگه دارد . و در مدت عده هیچ گونه ارتباط زناشویی با وی، جایز نیست . این طرح زناشویی با عنوان همسر یا کنیز از طرح بازگرداندن به کفار یا رها کردن وی و بی سرپرست گذاشتن وی بهتر است.
جواز ازدواج با زنان اسیر شده یکی از موضوعات مناقشه آمیز در اسلام است .به صورتی که برخی از انسانهای ،نا آگاه به واقعیت اسلام، برداشتی اشـتباه از این حکم دارند،و این امر را نوعی تجاوز جنسی تعبیر کرده اند .آنان در این باب به سخن خداوند متعال استنادکرده اند :”وَالْمُحْصَناتُمِنَالنِّساءِإِلاَّمامَلَکَتْأَیْمانُکُمْکِتابَاللَّهِعَلَیْکُمْوَأُحِلَّلَکُمْماوَراءَذلِکُمْأَنْتَبْتَغُوابِأَمْوالِکُمْمُحْصِنِینَغَیْرَمُسافِحِینَفَمَااسْتَمْتَعْتُمْبِهِمِنْهُنَّفَآتُوهُنَّأُجُورَهُنَّفَرِیضَهًوَلاجُناحَعَلَیْکُمْفِیماتَراضَیْتُمْبِهِمِنْبَعْدِالْفَرِیضَهِإِنَّاللَّهَکانَعَلِیماًحَکِیماً^[۲۴۷]“و ا ین آیه را دلیلی برجواز تجاوز جنسی و استمتاع آزاد ،از زن می دانند . درحالی که با تعقل در این موضوع می توان در یافت ؛این امر در حقیقت، راه حلی برای حلیّت و سالم سازی روابط جنسی با زنان اسیر است . واسلام از آن به عنوان راهی برای آزادی زنان اسیر شده در جنگها و احترام هرچه بیشتر به کرامت انسانی آن ها، استفاده کرده است . در این جا لازم می دانیم در مبحثی هر چند کوتاه بر پاسخ بدین سؤال و سؤالات جانبی آن بپردازیم: مسائلی که به پاسخ آن در این بحث می پردازیم عبارتند از: ۱- دلایل فلسفه جواز برده گرفتن زنان دشمن ۲-دلیل مجازبودن برقراری روابط جنسی با زنان اسیر و نحوه آن ۳-عدم نیاز این روابط به رضایت زنان ۴-جواز عزل نطفه
۳.۴.۴.۱- فلسفه جوازبرده گرفتن از زنان دشمن: شکی نیست زنانی که در جنگ به اسارت درمی آمدند بخشی ازنیروهای دشمن بودند که اگر آزاد می شدند تقویت جبهه دشمن را در پی داشت . لذا برای جلوگیری ازپیوستن مجدد آنان به دشمن یا باید همه را کشتار کرد که بیرحمانه می باشد ،و با اسلام ناسازگار است؛ حتی اسلام هرگز چنین اجازه ای را به انسانی نمی دهد . از سویی حبس همه آنان نیز علاوه براین که روش درستی نمی باشد، با توجه به عدم وجود حداقل امکانات درآن زمان ممکن هم نبود. همچنین به کارگرفتن آنان در معادن و مزارع بدون این که از حق استفاده از غرایز جنسی برخوردار باشند، عواقب خطرناکی همچون رواج فحشا دربین آنها را به دنبال داشت .پس بایستی برای نگهداری و اداره زندگی و تأمین نیازمندی ها و آموزش وتربیت دینی همه اسرا؛ به ویژه اسرای زن چاره ای اندیشیده شود، تا نه تنها عواقب سوئی برای آنان و جامعه در پی نداشته باشد بلکه با اسلام آشنا شده و با مسلمان شدن آزاد شده و به تبلیغ و تقویت جبهه اسلام بپردازند.
۳.۴.۴.۲ دلیل مجاز بودن برقراری روابط جنسی با اسرا: طبیعی است که با توجه به هزینه ها و مخارجی که این اسرا داشتند ،کمتر افرادی پیدا می شدند که حاضر باشند مجاناً وبدون هیچ گونه عوضی زندگی آنان را تأمین کنند.به همین منظور به مسلمین اجازه داده شد ؛ تا در ازاء تأمین زندگی آنان با شرایطی، آنان را در منازل و مزارع و… به کار بگیرند . همچنین اسلام ضمن رد نامشروع شمردن هرگونه تجاوز و سوء استفاده جنسی از زنان اسیر، به مسلمین اجازه داده است، در صورت تمایل با شرایط خاص و تحت ضوابط معینی با آنان روابط زناشویی مشروع داشته باشند و با رسمیت بخشیدن به این نحوه روابط زناشویی تعهدات متقابلی رادرطرفین ایجاد می کند و متقابلاً زن نیز در برابر تعهداتی مانند تمکین جنسی در برابر او ، عدم جواز داشتن روابط جنسی با دیگری و… پیدا میکند . همین تعهدات متقابل در سلامت اخلاقی طرفین و جامعه اثرات مثبت بسیار دارد. بر این اساس همانطور که ازدواج یکی از قراردادهای اجتماعی برای حلّیت رابطه جنسی با زنان است. خریدن، هدیه گرفتن و غنیمت گرفتن زنان اسیر نیز قراردادی برای حلّیت رابطه جنسی است که مورد تأیید اسلام است.ودر حیقیقت، ایجاد رابطه زناشویی و جنسی با زنان اسیر به دو روش مشروع است ؛ازدواج و ملک یمین. علاوه بر این طرح اسلام در مورد ازدواج و حلیت زنان اسیر شده راهی برای احیای شخصیت آنها در همه ابعاد بود چرا که درآن زمان همه به اسرای خود به عنوان غنیمت و ابزار نگاه می کردند که؛ فقط باید در معادن و مزارع آنها را به کارهای سخت وادار کرد ، لذا ازدواج با چنین افرادی امری کاملاً خلاف جریان حاکم در جوامع آن روز بود، و مردم آن روز ازدواج با چنین افرادی را توهین بزرگ به خود و فامیل خود می دانستند. به همین دلیل طرح ازدواج با اسیران در چنین فضایی یک انقلاب بنیادین در جامعه بشری آن روز محسوب می شود و در واقع قانونی کردن ازدواج با زنان اسیر شده هم احیاء شخصیت و کرامت زنان بود^[۲۴۸]. ۳.۴.۴.۳-عدم نیاز این روابط به رضایت زنان ممکن است به ذهن آیه که چرا اسلام دراین روابط جنسی به زنان اسیر حق انتخاب نداده و رضایت از آن را شرط ندانسته است ؟ در جواب بایستی گفت بالاخره این زنان بخشی از جبهه دشمن بودند که ؛ بایستی علاوه بر تأمین تربیت و اداره زندگی آنان ، برطرف کردن نیازهای مختلف آنان نیزکنترل شود، تا برای جامعه اسلامی ضرری نداشته باشند .چه بسا دشمن با یک طرح حساب شده گروهی از نیروهای زن خود را آموزش داده باشد و به عنوان اسیر وارد جامعه کند تا با سوء استفاده از امتیازات و حقوقی که اسلام برای اسرا در نظر گرفته است ،آسیب هایی را به جامعه بزنند . لذااگر ازدواج آنان اختیاری بود،؟ ممکن بود با تن ندادن به ازدواج مشروع با استفاده قدرت جنسی خود مشکلاتی را برای جامعه ایجاد کنند. به علاوه اگر انتخاب یک همسر ومالک به آنها داده می شد بعید نبود بسیاری از این زنان یک نفر را انتخاب کنند. . با توجه به این که لازم بود اسرای جنگی بین همه مسلمین یا جنگجویان آنها تقسیم شوند . عملاً این اختیار مشکل ساز می باشد لذا برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده احتمالی لازم است تا بخشی از محدودیت ها همچنان باقی بماند و اسلام چاره ای نداشته است ، تا با وادار کردن آنان به زناشویی با صاحبان خود ،یا افرادی که صاحبانشان انتخاب کرده اند ، زمینه این نوع آسیب ها و مشکلات را از بین ببرد و تکلیف آنان را مشخص سازد .
۳.۴.۴.۴-جواز عزل نطفه عزل در لغت ،به معنای بازداشتن و جلو گیری از چیزی است و عزل منی ب معنی؛ جلوگیری از انعقاد نطفه می باشد.این عمل بدین معناست که مرد به منظور جلوگیری از باردارشدن همسر خود ، در موقع همبستری و عمل زناشویی از ریختن منی به داخل رحم همسرش خودداری کند. عزل منی عملیست که در اسلام جایز شمرده شده است و اسلام آن را رد نکرده است. گرچه طبق روایتی که نقل شده پیامبر از این عمل نهی میکنند، اما با توجه به سایر روایات به دست می آید که؛ این نهی کراهتی بوده و دلالتی بر حرمت این عمل ندارد. لذا فقهای اسلامی گفته اند که عزل در مورد آمیزش با هر همسری اعم، از کنیز برده و آزاده دائم یا موقت جایز بوده است . وتنها درمورد همسر آزاد دائمی نیاز به اجازه و موافقت او دارد .دستورات اسلام در باب زنان اسیر و ارتباط جنسی با آنان در چار چوب قوانین و شرایط تعریف شده در فقه اسلام با هیچ یک از اصول اخلاقی و تربیتی مورد قبول در جوامع انسانی منافات ندارد^[۲۴۹]. ۲.۴.۴.۵-شرایط ازدواج با زنان اسیر در خاتمه بحث باید گفت همانطور که ازدواج دائم شرایطی دارد ، ازدواج با اسرا ی زن نیز چار چوب و شرایطی دارد که عبارتند از :
در زمان اسارت، همسر این زن به همراه او نباشد و اسیرنشده باشد.
در صورتی که قبل از اسارت شوهر داشته و متأهل بوده است، قبل ازپایان مدت استبراء^[۲۵۰] و و اطمینان از عدم بارداری او، صاحب و مالک اونمی تواند با او رابطه زناشویی داشته باشد^[۲۵۱].
دریک زمان نمی تواند با دو مرد رابطه زناشویی داشته باشد.
ازدواج زن اسیر باید با اجازه صاحبش باشد.
درصورتی که مالک و صاحبش او را به عقد دیگری درآورده باشند، نمیتواند با وی رابطه زناشویی داشته باشد.^[۲۵۲]
مردی که با زن اسیری ربطه زناشویی داشته بار دیگر نمی تواند با مادر یا دختر چنین رابطه ای داشته باشد^[۲۵۳].
یک مرد نمی تواند در یک زمان با زن اسیر که خواهر باشند رابطه داشته باشد^[۲۵۴].
همه این شرایط وشرایط دیگری که ذکرنشده است ،بیانگر این است که حلیت زنان به عنوان «ملک» کاملاً کنترل شده و بر اساس ضوابط ومعیارهای دقیق است که هیچ گونه تشابهی تجاوز جنسی نامشروع ندارد واسلام با این راه جلوی هر گونه تجاوز جنسی به زنان اسیر را گرفته است از طرف دیگر عدم توجه به وجود غریزه قدرتمند جنسی درزنان اسیر می توانست منشأ فساد در جامعه شود. اسلام با رسمیت بخشیدن به داشتن روابط زناشویی مسلمین با آنان با شرایط و برنامه خاصی برقرار می شود و مرد در ازاء برقراری روابط زناشویی با زن اسیر کنیز علاوه بر تأمین غذا، لباس، مسکن، آسایش و امنیت در مقابل او تعهداتی دیگری مانند قبول فرزندان حاصل از این ازدواج به عنوان فرزند شرعی و قانونی خود وارث آنها و در نهایت آزادی ما در آنان به عنوان ام ولدی…پیدا می کند.
۳.۵ حقوق اسرای بیمار و مجروح
از آنجا که در اسلام تأکید فراوانی به مراعات حال اسیران و نیکی کردن به آنان شده است ،می توان نحوه برخورد با اسیران مجروح را به خوبی دریافت ،چه بسا آنان نیاز بیشتری به مراعات واحسان دارند ^[۲۵۵]. از این رو کافرینی که مجروح بوده و بعد از پایان جنگ به اسارت در آمده اند ،باید در حد امکان معالجه گردند و زخم آنها بسته شود.هر چند دستور خاصی در این باب نرسیده است ؛امّا به اقتضای دستورات کلی که در باب حقوق اسیر آمده مبنی بر این است که؛ مجروحان باید مداوا شوند و نباید آنها را به قتل رسانند یا به همان حال رها کرد تا بمیرند آنچنان که حضرت علی (ع)در صفین خطاب به سپاهیانشان فرمودند :جان هیچ مجروحی را نستانید.
وقتی اسیر به لحاظ تأمین آب ،غذا ،و حتی سایه مورد سفارش است، به طوری که مسلمین اسرا را در استفاده از غذا برخورد ترجیح می دادند معالجه اسیر به طریق اولی مطلوب است و نتیجه مطلوب نیز خواهد داشت ،زیرا اسر یا مسلمان و یا خدمتگذار ایشان خواهد شد و یا اینکه در اثر مبادله یا یا پرداخت فدیه به سوی کفار باز خواهد گشت که در این صورت می تواند مبلغی برای اسلام باشد .مداوای اسیردرباره اسیری که از مسلمین باشد مؤکدتر است . همچون کاری که امام علی (ع) در باب خوارج ایشان می فرمودند:” به اسرا نیکی کنید همانطور که دوست دارید با شما نیکی شود”^[۲۵۶]. و حتی ائمه دستور داده اند، اگر مسلمین از مداوای مجروحی عاجز باشند ، او را رها کنند و به قبایلشان باز گردانند. ” چنانکه علی (ع) ۴۰۰ تن از خوارج را که در جنگ نهروان مجروح شده و رمقی درتن داشتند به قبایلشان واگذار کردند” ^[۲۵۷].شاید به این جهت که امکان مداوا نبوده و خویشان مجروح ها بهتر می توانستند آنها را معالجه کنند^[۲۵۸]. همچنین رسول اکرم (ص) افرادی را یافت که رمق توان نداشتن، بر آنان تجهیز نکردند_جنگ نکردند_ بلکه ایشان را به عشایرشان و به سوی اهالیشان فرستادند به خاطر عدم امکان معالجه شان. طبق دو روایت مذکور و روایتی از امام سجاد (ع) مبنی بر اینکه می فرمایند :« هرگاه اسیری که از راه رفتن ناتوان و برای حمل نیز وسیله ای نداری او را آزاد کن و وی را نکش. اگر شخصی اسیری را به پشت جبهه منتقل کند اسیر از راه رفتن باز ماند، نمی تواند او رابکشد ؛ چون حکم امام را درباره او نمی داند^[۲۵۹] . » معلوم می شود علاوه بر اینکه باید مجروح را مداوا کرد , بر آزاد شدن او نیز تأکید شده است ,چه بسا مجروح در میان قومش بهتر مداوا می شود .
و اما فلج وکور به صراحت علامه حلی آنها را به شیوخ وپیران کم توان ملحق نموده است زیرا آن دو اهل قتالنیستند.^[۲۶۰]لکن اگر آن دو صاحب نظر باشند و یا ضرورت بر قتلشان باشد (به عنوان مثال دشمن آنان را سپر خود قرار دهد),قتل آنان جایز می باشد . ونیز قتل مجنون و دیوانه، بدون اختلاف بین فقها جایز نمی باشد^[۲۶۱]. همانطور که از طلحه از ابی عبد الله(ع)روایت شده است: «جرت السنّه أن لا تؤخذ الجزیه من المعتوه، و لا من المغلوب علیه عقله» “از سفیه و دیدانه جزیه گرفته نمی شود” و بنا بر این است کسی که از او جزیه گرفته نمی شود کشته هم نمی شود ^[۲۶۲].و اما اسیر مریضی را که بعللی قتل وی جایز می باشد ،چنانچه از مداوا و علاج وی ناامید نشوند کشتن وی جایز است ،زیرابه کن اگر امید به برائت وی از مریضی داشته باشند علامه صراحت دارند که کشتن وی جایز نیست^[۲۶۳].
۳.۶- اسرای محکوم و مجرم
۲.۶.۱-اسیر فراریالف) اسیر فراری اگر اسیری که از کفار گرفته شده فرار کند باید تعقیب و دستگیر شود. واقعه تاریخی در جنگ بدر، حجاج بن حارث بن سعد، که به دست عبدالرحمن بن عوف، اسیر شده بود گریخت ولی دوباره به دست « ابو داود مازنی » اسیر شد^[۲۶۴]. ب) قتل اسیر فراری از یک نقل تاریخی استفاده می شود, که کشتن اسیر فراری جایز هست چنان که دستگیر کردن و نگه داری او تا تعیین تکلیف از جهت « من و فداء » نیز جایز هست. واقعه تاریخی سهیل بن عمرو که در بدر اسیر شده بود در میانه ی راه فرار کرد رسول اکرم (ص) و مسلمین به تعقیب او پرداختند رسول (ص) هر کس او را یافت بکشد از اتفاق خود آن حضرت وی را یافت ولی او را نکشت بلکه دستور داد تا رسیدن به مدینه دست هایش را به گردنش ببندند^[۲۶۵]. با وجود این نقل تاریخی باز هم طریقه ی احتیاط را پیش می گیریم لذا دستگیر کردن دوباره ی اسیر را در نظر گرفته اند نه کشتن او مگر این که دستگیر کردن میسر نشود و خوف این باشد که به دشمن بپیوندد که در این صورت قتل او جایز است. ^[۲۶۶] اگر اسیری که در حکم بردهمی باشد, فرار کند باز باقی در ملک است مثل صیدی که بعد از غلبه بر او فرار نماید^[۲۶۷].
۲.۶.۲-ا گر اسیری کسی را بکشد
گاهی اسیر بر کافری غیر خودش جنایت می کند و آن جنایت با بر نفس است , یا بر اعضای دیگری. پس اگر جنایت نفس کند، قبل از تقسیم غنایم و بر قیمت آن احاطه داشته باشند, آن را به مجنی علیه پرداخت می کنند . اگر پس از تقسیم غنایم جنایت صورت گیرد و به قیمت احاطه نداشته باشند ,او را می فروشند و قیمتش را به مجنی علیه به میزان جنایت وی می پردازند و مابقی را به مغنم باز می گردانند. اگر مجرم زن باشد نیز همان حکم را دارد مگر این که برای او فرزندی باشد پس حین بیع نباید بین او و فرزندش جدایی افکند در این حالت ثمن فرزند را نیز به مغنم باز می گردانند. حد زدن اسیران در دارالحرب و ( در میدان نبرد ) کراهت دارد در صورتی که جنایت نفس بعد از تقسیم غنایم صورت گیرد و وی به عنوان برده گرفته نشده باشد ,پس حکم وی مثل سایر جنایات افراد آزاد است، حال اگر اسیر به یک فرد آزاد جنایتی وارد آورد حکمش حکم یک برده است پس ولی دم مختار است که او را قصاص کند یا به بردگی بگیرد. ^[۲۶۸]
۲.۶۳-دیگر جنایات اسیر
اسیری را که به بندگی گیرند و او دچار جرم گردد , مجازات وی به عنوان برده و بنده مجرم به نسبت یک فرد آزادی که مرتکب همان جرم شده است کمتر تعیین می شود چنان چه در اغلب جرایم مجازات بنده نصف آزاد معین شده است . مگر آن که مجازات قابل تخفیف نباشد , مثل ؛ قطع ید در سرقت ,که حکم بین آزاد و بنده یکسان اجرا میشود و اگر مجازات قابل تخفیف باشد ,مثل ؛حد زنا و شرب خمر, که به ترتیب ۱۰۰ و ۸۰ تازیانه است برای برده نصف می شود.
۴- بخش چهارم :حقوق اسرای جنگی از منظر کنوانسیون ژنو

۲-۵-۱-۱) ( Z)-1-2-اکسو-۲-فنیل اتیلیدین)۵و۶ دی هیدرو-۴H-پیرولو{۳،۲،۱– {ijکینولین-۲– H)1 –( اون
(Z)-1-(2-oxo-2-phenylethylidene)-5,6-dihydro-4H-pyrrolo[3,2,1-ij]quinolin-2(1H)-one
Red Crystal,(0.05g,) mp192°C ν_max (KBr): 3425, 2932, 1707, 1652, 1604,1458 cm^-1
δH (300MHz, CDCl3):2.02-2.12(m,2H),2.80(t,2H,J=6Hz), 3.80(t,2H,J=5.7Hz) 6.97(t,1H,Ar-H,J=7.8Hz), 7.18(d,1H,Ar-H,J=7.8Hz), 7.85(s,1H), 8.27(d,3H,Ar-H,J=8.7Hz), 8.39(d,2H,Ar-H,J=8.4Hz).
۲-۵-۱-۲) ۵-فنیل-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5a).
White Crystal, (0.054g, 64%). mp: 188℃; ν_max (KBr) : 3271, 2937 ,1706, 1613, ,1477cm-1. δH (300MHz, CDCl3): 2.03-2.07(m,2H), 2.80(t,2H,J=5.7Hz), 3.41(d,1H,J=16.5Hz) 3.71(d,1H,J=16.8Hz), 3.77(t,2H,J=5.7Hz), 6.6 (bs,1H,NH), 6.94(t,1H,Ar-H,J=7.5Hz) 7.12(dd,2H,Ar-H,J₁,J₂=7.5Hz), 7.39-7.41(d,3H,Ar-H,J=6.3Hz), 7.69 (m,2H,Ar-H).
δC (75MHz, CDCl3): 175.84, 150.82, 148.54, 138.49, 132.07, 130.26, 129.18, 128.59, 127.63, 126.35, 122.96, 120.69, 70.77, 44.18, 39.16, 24.42, 20.95.
۲-۵-۱-۳) ۵-(۴-نیتروفنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5b).
Yellow Crystal, (0.081g,87%) mp 239 ℃;ν_max(KBr): 3263,1695,1629,1599,1506,1481,
۱۳۳۹cm^-1
δH (300 MHz, CDCl₃): 2.04-2.08(m,2H), 2.82(t,2H,J=5.7Hz), 3.42(d,1H,J=16.5Hz)
۳.۷۲(d,1H,J=16.5Hz), 3.77(t,2H,J=6Hz), 6.31(s,1H,NH), 6.97(d,1H,Ar-H,J=7.5Hz),
۷.۱۴(t,2H, Ar-H,J=8.1Hz,J=8.9Hz), 7.81(d,2H,Ar-H,J=8.7Hz), 8.26(d,2H,Ar-H,J=8.7Hz).
δC (75MHz, CDCl₃): 175.20, 147.85, 147.62, 138.21, 133.11, 129.38, 128.96 , 126.66, 123.98,123.12, 120.92, 120.82, 71.23, 43.53, 39.21, 24.39, 20.92.
۲-۵-۱-۴) ۵-(۳-نیتروفنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5c).
Yellow Crystal, (0.071g, 87 %). mp: 236℃; ν_max (KBr):, 3271, 1695 ,1629,1602,1527,1480, 1350cm^-1.
δH (300MHz, CDCl₃): 2.04-2.06(m, 2H), 2.81(t,2H, J=5.6Hz), 3.44(d, 1H, J=16.5Hz), 3.73 (d, 1H,J=16.8Hz), 3.75(t,2H,J=5.8Hz), 6.23(s,1H,NH), 6.96-6.98(m,1H, Ar-H), 7.10-7.16(m,2H Ar-H),7.59(dd,1H,Ar-H,J₁=7.2Hz,J₂=6.9Hz),8.05(d,1H,Ar-H,J=7.2Hz),8.20(d,1H,Ar-H,J=6.9Hz), 8.45(s,1H,Ar-H).
δC(75MHz,CDCl₃):175.38,148.48,148.13, 138.59, 133.90,131.74,129.59,129.48, 128.89, 123.44, 123.09, 120.97,120.88, 120.76, 71.09, 43.74, 39.19, 24.38, 20.92.
۲-۵-۱-۵) ۵-(۴-برمو فنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5d).
White Crystal, (۰.۰۶۳g, 68%). mp: 221 ℃; ν_max (KBr): 3272, 1695, 1627, 1598,1482cm^-1
δH (300MHz, CDCl₃): 2.03-2.06(m, 2H), 2.80(t,2H,J=5.7Hz), 3.36(d,1H,J=16.5Hz) 3.67(d,1H,J=16.8HZ), 3.75(t,2H,J=5.7Hz), 6.08(bs,1H,NH), 6.95(t,1H,Ar-H,J=7.5Hz), 7.12(dd, 2H, Ar-H, J₁=7.8,J _۲=۷.۲Hz), 7.53(bs,4H,Ar-H).
δC(75MHz,CDCl3): 175.62,150.83,149.67,138.49,131.79,131.05.129.95.128.71,127.79, 123.28, 123.02, 120.75, 70.88, 43.93, 39.17, 24.41, 20.93.
۲-۵-۱-۶) ۵-(۴-فلورو فنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5e).
White Crystal, (0.069g, 92%). mp: 206 ℃ ; ν_max (KBr): 3276, 1701, 1629, 1512, 1481cm^-1
δH (300MHz, CDCl₃) : 2.03-2.06(m, 2H), 2.80(t,2H,J=5.7Hz), 3.37 (d, 1H, J=16.5Hz), 3.68(d, 1H, J=16.5Hz), 3.75(t,2H,J=5.7Hz) , 6.05(s,1H,NH), 6.95(t,1H,Ar-H, J=7.8Hz), 7.0-7.2 (m,4H,Ar-H), 7.66 (dd,2H,Ar-H , J₁=8.1Hz , J₂=5.7Hz).
δC(75MHz,CDCl₃): 175.76, 164.91, 161.61, 149.80, 138.55, 130.11, 128.63, 128.44, 128.21, 122.98, 120.68, 115.79, 70.80, 44.22, 39.15, 24.41, 20.94.
۲-۵-۱-۶) ۵-(۴-کلرو فنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5f).
White Crystal, (0.068mg, 82%). mp: 217 ℃ ; ν_max (KBr): 3263, 1706, 1609, 1589, 1481cm^-1
δH (300MHz, CDCl₃): 2.04-2.06(m, 2H), 2.80(t,2H,J=5.4Hz), 3.36(d, 1H, J=16.5Hz), 3.67(d,1H, J=16.8Hz), 3.75 (t, 2H, J=5.7Hz), 6.80 (bs,1H,NH) , 6.95(t,1H,Ar- H,J=6.9Hz), 7.12(dd,2H,Ar- H, J₁=7.8Hz , J₁=7.2 Hz ), 7.37(d,2H,Ar-H,J=8.1Hz), 7.61(d,2H,Ar- H,J=7.8Hz).
δC(75MHz,CDCl₃) : 175.66, 159.77, 149.59, 138.54 , 134.97, 130.63, 130, 128.81, 128.67, 127.52, 123, 120.70,70.85, 43.99, 39.15, 24.41, 20.93.
۲-۵-۱-۷) ۵-(۳-متوکسی فنیل)-۲،۴ ، ‘۵،۶‘-تترا هیدرو -‘H2،’H4-اسپیرو پیرازول- ۳،۱’-پیرولو ]۱،۲،۳-quinolin]-2′-one(5g).
White Crystal (0.056g, 77%). mp : 219 ℃; ν_max (KBr): 3254 , 1704, 1652, 1599, 1572, 1477, 1348 cm^-1
δH (300MHz, CDCl₃) : 2.03-2.05(m,2H), 2.79(t,2H,J=5.1Hz) , 3.39(d,1H,J=16.8Hz) 3.70(d,1H,J=16.8Hz) , 3.75 (t,2H,J=5.4Hz) , 3.85 (s,3H,-CH₃), 6.05 (bs,1H,NH), 6.94 (dd,2H,Ar-H, J₁=7.2Hz, J₂=7.5Hz), 7.08-7.21(m, 3H,Ar-H), 7.27-7.31 (m,2H,Ar-H).
δC (75MHz, CDCl₃): 175.67, 159.67, 150.73, 138.45, 133.30, 130.74, 129.56, 128.58, 127.51,122.95, 120.68, 119.05, 115.63, 110.83, 70.41, 55.31, 44.31, 39.14, 24.41, 20.94.
فصل سوم
بحث و نتیجه گیری
۳) بحث ونتایج
بخش۱
۳-۱) سنتز ترکیبات اسپیرو
۳-۱-۱)کلیات
از آنجا که ترکیبات اسپیرو ، بخصوص مشتقات اسپیرو اکسو­ایندول ها دارای خواص فارماکولوژیکی می باشد و همچنین با توجه به روش های گزارش شده در مقالات برای سنتز ترکیبات اکسو­ایندولی ، در این پایان نامه یک استرائژی جدید برای سنتز ترکیبات دارای هسته ایندولی است ارائه می گردد. در اینجا در یک فرایند دو مرحله ای ابتدا ۴، ۵، ۵- تری متیل-۴، ۵- دی هیدرو پیرولو[۱، ۲، ۳-hi] ایندول- ۱و ۲- دی اون را سنتز کرده سپس با بهره گرفتن از آمینهای مختلف واستون مشتقات اسپیرو سنتز شدند.

۳-۱-۲) سنتز ۴و۵و۵- تری متیل-۴و۵- دی هیدروپیرولو [۳،۲،۱–hi] ایندول-۱و۲- دی اون
در تحقیق انجام شده برای تهیه پیش ماده مورد نظر از فنیل هیدرازین هیدرو کلراید، ایزو پروپیل متیل کتون، سدیم بورو هیدرید و اگزالیل کلراید استفاده شد که روش کارآن در زیر آورده شده است.
۳-۱-۲-۱) سنتز ۲و۳و۳- تری متیل-۳H- ایندول
مخلوطی از هیدرازین هیدرو کلراید و ایزو پروپیل متیل کتون در حلال استیک اسید به مدت ۲۴ ساعت رفلاکس شدو ایندولنین مربوطه به صورت مایع ویسکوز قهوه ای رنگی با راندمان ۶۸ ٪ بدست آمد. (شمای ۳-۱)

نمودار ۲-۴ مسائل کلیدی ارزشیابی……………………………………………………………………………………………………………………..۴۴
نمودار ۲-۵ نردبان مشارکت کشاورزان در ارزشیابی ترویج…………………………………………………………………………………..۵۳
نمودار ۲-۶ عناصر مدل منطقی……………………………………………………………………………………………………………………………..۶۹
نمودار ۲-۷ اجزای کلیدی مدل ارزشیابی سیپ و روابط مرتبط با برنامه……………………………………………………………..۷۶
نمودار ۲-۸ چارچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….۸۹
فصل اول
طرح تحقیق
۱-۱) مقدمه
اشاعهی فناوری یا انتقال دانش عبارت است از یک فرایند نظامدار آگاهسازی زارعین از نظام یا عناصر فناوریهای جدید و سپس ایجاد علاقه در زارع نسبت به فناوری جدید، تا آنها بتوانند آن را در ارتباط با نظام زراعی و تحت شرایط اقتصادی خود ارزیابی کنند. در این مرحله، کشاورزان تشویق و گاهی کمک میشوند تا فناوری جدید را روی قطعهی کوچکی از مزرعهی خود آزمایش نموده و همینطور در مرحلهی نهایی نیز آنها را در تصمیمگیری برای پذیرش، تعدیل یا ردکردن فناوری راهنمایی کنند. امروزه برای حصول اطمینان از تناسب فناوری با شرایط کشاورزان، وجود پیوندهای محکم بین تحقیق و ترویج در نظام کشاورزی، امری ضروری است (حسینی و چیذری، ۱۳۷۶؛ علیپور، چیذری و فرج ا… حسینی، ۱۳۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مسئلهی ارتباط تحقیق و ترویج در اغلب نظامهای تحقیقی و ترویجی ملی عمومیت دارد. بهعنوان یک قانون کلی میتوان گفت که هرچقدر از نظر سازمانی مروجان صحرایی از محققان بیشتر جدا شوند، به همان اندازه پیوند دوطرفه ضعیفتر خواهد شد و همچنین پیامها و توصیههای ترویجی بیشتر جنبهی عمومی پیدا کرده و با شرایط خاص محیطی که زارع در آن کشت و کار میکند، مناسبت کمتری خواهد داشت (حسینی و چیذری، ۱۳۷۶).
به منظور برقراری ارتباط کاری نزدیکتر بین مروجان صحرایی و محققان و انتقال مؤثر پیامها و توصیههای ترویجی به بهرهبرداران، شیوه های ارتباطی مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد که یکی از این شیوه ها مزارع نمایشی میباشد. استفاده از مزارع نمایشی به عنوان یک روش آموزشی ترویجی و مؤثر در تغییر روش های تولیدی بهرهبرداران در سال ۱۹۰۳ توسط دکتر سیمان ناپ^[۱] ابداع شد. به اعتقاد ایشان، مشاهدهی واحدهای بهرهبرداری که توسط ایستگاههای تحقیقاتی و دانشکدههای کشاورزی با هزینه دولتی ایجاد شده، نمیتواند انگیزهی کافی برای پذیرش شیوه های نوین و مدیرت تولید پیشرفته برای بهرهبرداران داشته باشد. پذیرش و نشر پدیده های نوین در کشاورزی، به وسیلهی واحدهای بهرهبرداری نمایشی که با مشارکت خود بهرهبرداران تهیه و تحت شرایط محیطی موجود، تدارک دیده شده باشد امکان پذیر است. سالهاست که در ایران از مزارع نمایشی برای آموزش و انتقال یافتهها به بهرهبرداران استفاده میشود. ولی بررسیها نشان میدهد گستردگی و پراکنش و نحوهی اجرای این واحدها، نتوانستهاند حدود انتظارات را برآورده سازند. از طرفی بسیاری از یافته های تحقیقاتی به صورت گزارشهای پژوهشی و تحقیقی – ترویجی منتشر شده ولی فقط تعدادی از بهرهبرداران از آنها استفاده کردهاند (نوروزی، صعودی و میر گوهر، ۱۳۸۵؛ زمانی پور،۱۳۸۰).
به منظور رفع این مشکل و وسیعتر کردن گسترهی افراد تحت پوشش و واحدهای بهرهبرداری، به منظور انتقال یافته های تحقیقاتی و کاربردی، با هدف ارتقاء تولید متوسط کشوری و کاهش فاصله آن با تولیدکنندگان برتر، در شهریور ۱۳۸۰ سازمان تحقیقات و آموزش، مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم، معاونت زراعت، معاونت ترویج و نظام بهرهبرداری و مؤسسهی تحقیقات اصلاح و تهیهی نهال و بذر و معاونان و مدیران سازمانهای جهاد کشاورزی استانهای آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه و کهکیلویه تصمیم گرفتند تا پیش طرحی که مؤسسهی تحقیقات دیم کشور، تحت عنوان طرح «تسریع انتقال یافتهها» تهیه کرده بود را به صورت الگویی در چهار استان فوق اجرا کنند. با تعیین محقق معین (دیم) برای هر منطقهی اقلیمی، اقدام به تهیهی دستورالعمل فنی^[۲] گردید و با تشکیل کمیتههای هماهنگی، با دبیری ترویج و مشارکت مردمی، برنامه ریزی و تقسیم کار انجام شد و طرح در سطح ۴۰۰۰ هکتار به اجرا درآمد (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵).
اهمیت و ضرورت اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»، افزایش تولید در واحدهای بهرهبرداری با بکارگیری همهجانبهی توصیههای فنی و ارتباط هرچه بیشتر تحقیقات، ترویج، اجرا و بهره بردار میباشد. بر اساس طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»، یافته های تحقیقاتی و تجارب برتر موجود جمعآوری و به صورت دستورالعمل کاربردی آماده میشود. بخشهای تخصصی، موانع اجرایی موجود را برطرف نموده و انتقال و بکارگیری یافتهها با شیوه های مناسب ترویجی انجام میشود (عزیزی و عظیمی، ۱۳۸۶).
بنابراین، ارزشیابی جنبه های مختلف طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» به ویژه از دیدگاه کشاورزان که مجریان این طرح در سطح مزارع خود میباشند، امر مهمی به نظر میرسد تا بتوان با ویژگیهای این طرح از زوایای مختلف (زمینه، درونداد، فرایند و برونداد) و نقاط قوت و نقاط ضعف طرح و همچنین نگرش کشاورزان نسبت به طرح اجرا شده، آشنا شد و درصدد تقویت نقاط قوت و رفع کاستیها و کمبودهای طرح برآمد و با ارائه راهکارهایی برای بهبود اجرای طرح، زمینهای برای گسترش این طرح به سایر بهرهبرداران، سایر محصولات و واحدهای بهرهبرداری و حتی به شهرستانها و استانهای دیگر کشور نیز فراهم گردد.
۱-۲) بیان مسأله
یافته های تحقیقاتی غالباً با روش های مختلف ترویجی به بهرهبرداران معرفی میگردد. پروژه های تحقیقی – ترویجی، تحقیقی – تطبیقی (آنفارم^[۳])، روز مزرعه، هفته انتقال یافتهها و مشارکت کارشناسان ترویج در طرحهای تحقیقاتی، از روشها و پروژه های جدیدتر مورد استفاده در این فرایند میباشد. همچنین در سالهای گذشته شاهد رشد چشمگیر دانش مربوط به مدیریت محصولات بر اساس اصل بوم شناسی بودیم اما بخش اعظم این اطلاعات و یافتهها در حد تحقیقات باقی مانده و به سطح مزرعه که به شدت نیازمند استفاده و بکارگیری چنین دانش و یافتههایی بوده، نرسیده است. این در حالی بود که فعالیتهای تحقیقاتی روز به روز از نیازهای واقعی کشاورزان فاصله میگرفت و نتایج بهدست آمدهی تحقیقات قبلی بدون در نظر گرفتن اصل بوم شناسی بهصورت کمرنگ در اختیار کشاورزان قرار میگرفت. اما مشکل اصلی این است که غالباً یافته های تحقیقاتی در مراکز تحقیقاتی باقی میمانند و به کشاورزان که نیازمند استفاده از این یافتهها در مزارع خود میباشند، نمیرسد. بررسی آمارهای رسمی موجود نشان میدهد که از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳ (۱۶ سال)، بهطور متوسط ۷/۹ درصد توصیهها و یافته های حاصل از اجرای طرحهای تحقیقاتی پایان یافته از طریق اجرای پروژه های تحقیقی – ترویجی در اختیار بهرهبرداران قرار گرفته است. در همین سالها به ازای هر ۲۸۳۶۸ نفر بهره بردار فقط یک فقره طرح تحقیقی – ترویجی اجرا شده است و همچنین به ازای هر ۱۰۲۸۳۶ هکتار زمین زراعی و باغی نیز یک فقره از طرح مذکور اجرا شده است. به عبارت دیگر از ۴ میلیون نفر بهره بردار بخش کشاورزی، ۹/۰ درصد آنان (کمتر از یک درصد) تحت پوشش فعالیتهای انتقال یافته های تحقیقاتی قرار گرفتهاند (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵).
از طرف دیگر، در ایران اگر چه ارزشیابی برنامهها و فعالیتهای ترویجی به صورت ابتدائی از بدو تأسیس تشکیلات رسمی ترویج انجام شده است و بعضاً هم نتایج آن در تصمیمگیریها مورد استفاده قرار گرفته است، لیکن مطالعات مدون و نظامیافته از ارزشیابی برنامههای ترویجی بسیار اندک است. به عنوان مثال در مطالعهای که در سال ۱۳۵۱ و به منظور بررسی عملکرد سازمان ترویج کشاورزی از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۵ انجام شده است، فقط به ذکر آمار و ارقام فعالیتهای سازمان مربوطه بدون هیچگونه تحلیلی اکتفا شده است. در مطالعهی دیگری، ارزشیابی فعالیتهای ترویجی در سال ۱۳۶۴ از طریق دفتر نظارت و ارزشیابی وزارت کشاورزی، با توجه بیشتری به مبانی ترویج کشاورزی اما با تنگناهای فنی بسیاری انجام شده است. قابل ذکر است که در هیچیک از این موارد، روش ارزشیابی عجین با برنامهها و فعالیتهای ترویجی مطرح و اعمال نگردیده است (محسنی، ملک محمدی، چیذری، ابیلی و قاضی طباطبایی، ۱۳۸۳).
همچنین نمونههایی از مطالعات ارزشیابی در کشور وجود دارد که بهصورت گزارشهای عملکرد و ارزیابی وضع موجود منتشر شده و جزء مطالعات شبهارزشیابی بهحساب میآیند؛ مانند مطالعهای که حجازی در سال ۱۳۷۳ با عنوان درآمدی بر ارزشیابی فعالیتهای آموزشی و ترویجی انجام داده است. بعضی از مطالعات ارزشیابی نیز به منظور تعیین اثرات برنامههای ترویجی و تعیین هزینه فایدهی آنها انجام شدهاند؛ از جمله مطالعهای که با عنوان بررسی تأثیر آموزشهای ترویجی در استفادهی صحیح از مراتع توسط دادآفرید در سال ۱۳۷۸ انجام گرفت و یا ارزشیابی دوره های آموزشی – ترویجی پرورش گوسفند که در سال ۱۳۷۸ توسط زوار و فرجادنیا انجام پذیرفت. بسیاری از مطالعات ارزشیابی نیز وجود دارند که صرفاً به نیازسنجی پرداختهاند؛ مانند تحقیقی با عنوان بررسی کیفیت دوره های آموزشی امور دام از دیدگاه فراگیران، آموزشگران و مسئولان که در سال ۱۳۷۸ توسط دشتی انجام شد. بعضی از مطالعات نیز تنها به علل عدم موفقیت برنامهها اشاره کردهاند؛ مانند مطالعهای که دورابینژاد تحت عنوان بررسی علل عدم موفقیت ترویج طرح مبارزه با انگلهای دامی در استان گیلان در سال ۱۳۷۸ انجام داد. به عبارت دیگر، قریب به اتفاق مطالعات ارزشیابی انجام شده، مدل خاصی برای ارزشیابی معرفی نکردهاند، هرچند که بسیاری از آنها مراحل ارزشیابی را به طور معمول طی کردهاند (محسنی و همکاران، ۱۳۸۳).
لذا بهمنظور کمرنگ کردن مشکلات موجود در ارزشیابی برنامههای ترویجی و استفاده از یک مدل مناسب برای این کار، در تحقیق حاضر به منظور ارزشیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان مجری طرح در استان کرمانشاه از مدل سیپ استفاده شده است که به عقیدهی صاحبنظران ترویجی میتواند بیشترین کاربرد را در ترویج داشته باشد. به طور مثال ملک محمدی (۱۳۷۷) در جلد دوم کتاب ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، از مدل سیپ بهعنوان مدلی یاد میکند که میتوان برنامههای ترویجی را با آن ارزشیابی نمود. نیستانی (۱۳۸۳)، در معرفی محاسن مدل سیپ بیان میکند که این الگو به مدیران و مسئولان برنامهها کمک میکند تا با دریافت بازخوردی نظامدار از جریان امور، نیازهای مهم را در اولویت قرار داده و منابع موجود را در خدمت بهترین نوع فعالیت قرار دهند؛ همچنین این مدل از طریق تدارک اطلاعات به وسیلهی ارزشیابی زمینه، درونداد، فرایند و برونداد، زنجیرهای از داده های قبلی را برای درک و تفسیر بازده فراهم میسازد. پروژه های ارزیابی در واقع آخرین حلقه از فرایند برنامه ریزی را تشکیل میدهند. هنگام ارزیابی یک طرح، ابعاد مختلفی از جمله برنامهی اولیه (اهداف کمی و کیفی)، چگونگی اجرا و میزان تحقق برنامهها باید مورد نظر قرار گیرد. ارزیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» با این هدف انجام میشود که مشخص شود تا چه حد تغییرات مطلوب بهدست آمده است (تغییر در نگرش کشاورزان و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنها) و تا چه حد طرح مورد نظر نسبت به منابع مصرف شده مفید و سودمند بوده است.
۱-۳) اهداف
هدف کلی این پژوهش ارزیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه با بهره گرفتن از الگوی «سیپ» است. دستیابی به هدف کلی مذکور مستلزم حصول به اهداف اختصاصی زیر است:
بررسی ویژگیهای فردی و حرفهای کشاورزان مجری طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»
بررسی ویژگیهای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» در استان کرمانشاه
ارزیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از نظر زمینه، درونداد، فرایند و برونداد
ارزیابی نگرش کشاورزان نسبت به طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»
تعیین نقاط قوت، نقاط ضعف و راهکارهای بهبود اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان
۱-۴) اهمیت و ضرورت پژوهش
هدف کلی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»، افزایش کمی و کیفی و تولید پایدار محصولات کشاورزی از طریق تسریع در انتقال یافتهها و نکات فنی، ارتقاء بهره وری منابع تولید و حفظ و حمایت از منابع طبیعی به منظور تولید محصولات سالم و پاک میباشد. محتوای فعالیتهای مورد نظر در طرح «تسریع انتقال یافتهها»، شامل نتایج تحقیقات کاربردی و یا تجربه های فنی و یا دانش بومی سازگار و آزمونشده میباشد. در طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»، مجموعهای از یافتهها و توصیههای فنی در زمینهی یک موضوع یا محصول مورد نظر بر اساس اولویتهای نیاز واحدهای بهرهبرداران هر منطقه دستهبندی و در واحد بهرهبرداری هدف مورد عمل قرار میگیرد. بدیهی است که اثربخشی چند عامل یا توصیهی فنی و یافتهی تحقیقاتی در افزایش کمی و بهبود کیفی محصول و افزایش بهره وری و راندمان، بیشتر از یک عامل میباشد و این یکی از مهمترین شاخصهای این طرح نسبت به روش های پیشین و معمول انتقال یافتهها میباشد (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵).
در بیان اهمیت ارزشیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» میتوان گفت که در واقع آخرین حلقه از فرایند برنامه ریزی را ارزشیابی تشکیل میدهد. ارزشیابی نقش بسیار مهم و مؤثری را در تصحیح حرکتها و فعالیتها دارد. نقاط ضعف و قوت برنامهها و طرحهای انجام شده و یا در دست اجرا را نشان میدهد. لذا مناسبترین روشها و راهحلها را در جهت پیشبرد اهداف تعیین میکند. همچنین وجود ارزشیابی، بازنگری مناسبی جهت اصلاح و تداوم برنامه محسوب میشود. بهعبارتی دیگر، ارزیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» با این هدف انجام میشود که مشخص شود تا چه حد تغییرات مطلوب بهدست آمده است (تغییر در نگرش کشاورزان و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنها) و تا چه حد طرح مورد نظر نسبت به منابع مصرف شده مفید و سودمند بوده است.
نتایج این تحقیق مشخص خواهد کرد که میزان موفقیت طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه تا چه اندازه میباشد. بهعبارتی دیگر، پس از ارزشیابی طرح مورد نظر از نظر زمینه، درونداد، فرایند و برونداد مشخص خواهد شد که طرح مورد نظر تا چه حد در نزدیکتر کردن ارتباط محققان و مروجان با یکدیگر و با کشاورزان و انتقال مؤثر و مطلوب مشکلات مزرعه به محققان و گرفتن بازخورد مناسب برای کشاورزان، مفید و مناسب بوده است و تا چه میزان میتوان از روشها و شیوه های بکار برده شده در این طرح برای اجرای طرحهای مشابه در آینده استفاده نمود. نتایج حاصل از این تحقیق به مسئولان اجرایی این طرح در ادارهی ترویج کمک میکند تا با شناسایی نواقص و کاستیها و نقاط ضعف طرح و آشنایی با نگرش کشاورزان نسبت به طرح، درصدد رفع این کمبودها برآمده و برای اجرای طرح در سالهای آینده و یا طرحهای مشابه، شرایطی را فراهم آورند که باعث نزدیکتر شدن ارتباط بین تحقیق، ترویج و کشاورز گردد. بخش تحقیقات هم با بهره گرفتن از نتایج این تحقیق میتواند به این نتیجه برسد که آیا تحقیقات آنها با شرایط مزرعهی بهره بردار مناسبت دارد یا خیر. در واقع انعکاس نظرات کشاورزان و دیدگاه آنها نسبت به طرح ترویجی اجرا شده به بخش تحقیقات، ضمن تقویت فرهنگ مشارکت و تقویت توان مسألهیابی و شناسایی راهحلها و حل مسأله در کشاورزان، باعث میشود که محققان یافته های تحقیقاتی کاربردیتر و اجراییتری را که بیشتر مورد نیاز کشاورزان و واحدهای بهرهبرداریشان باشد، از طریق ترویج به مزارع کشاورزان تزریق کنند. همچنین نتایج این طرح به دانشگاهیان کمک میکند تا با شناسایی نقاط ضعف ترویج در اجرای این طرح و ارتباط با کشاورزان، این کاستیها را شناسایی و در دانشجویان این رشته برای ورود به بازار کار و ارتباط مؤثرتر با کشاورزان و محققان، تقویت کنند. امید است بر مبنای نتایج بهدست آمده، برنامهریزیهایی برای ادامهی روند اجرایی این طرح در آینده انجام گرفته و سیاستهایی اتخاذ گردد که به موفقیت هر چه بیشتر این طرح در آینده و در سایر استانها نیز بیانجامد.
۱-۵) محدودهی پژوهش
این تحقیق به جهات زیر محدود میشود:
الف) موضوعی: این تحقیق از نظر موضوعی در حوزه مطالعات ارزیابی انجام شده و به ارزیابی میزان موفقیت طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه پرداخته است.
ب) جغرافیایی: محدودهی جفرافیایی تحقیق ۲۴ سایت در سطح استان کرمانشاه میباشد که طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» در آنها بهاجرا درآمده است. منظور از سایت، مکانهایی میباشد که انواع طرحهای آنفارم (تحقیقی – تطبیقی)، تحقیقی – ترویجی، مزارع نمایشی و الگویی با مشارکت کشاورزان ذیربط در آنها به اجرا در میآید. این سایتها با توجه به نوع طرحها و پروژه ها، شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منطقه و همچنین زمین کشاورزانی که تمایل به مشارکت داشتند، انتخاب شدند. سایتها بر اساس شرایط منطقه و دسترسی به آب، به دو نوع آبی و دیم تقسیم شدهاند. این سایتها در ۵۹ روستا پراکنده میباشند.
ج) زمانی: این تحقیق در اردیبهشت ۱۳۸۸ شروع و در اسفند ۱۳۸۸ به پایان رسید.
۱-۶) محدودیتهای پژوهش
محدودیت عدم همکاری مطلوب مسئولان: با توجه به اینکه در عنوان این تحقیق کلمهی ارزیابی عنوان شده است، این امر مشکلاتی را در رابطه با عدم همکاری مسئولان برای دستیابی به اطلاعات واقعی و سنجش پیشرفت پروژه از لحاظ میزان دستیابی به اهداف به دنبال داشت. زیرا هرجا که پروژه در دستیابی به اهداف موفق عمل نکرده بود، یکی از گزینههای این عدم موفقیت کوتاهی مسئولان در انجام وظایف محوله به آنها بوده است.
محدودیت عدم دستیابی به پاسخهای صحیح: این امکان وجود داشت که کشاورزان مجری طرح که جامعه آماری این تحقیق را تشکیل میدادند برای بهدست آوردن حمایت بیشتر از طرف مسئولان، محدودیتها و کاستیهای اجرای پروژه را بزرگ جلوه دهند که این امر در مواردی ما را از دستیابی به پاسخهای صحیح باز داشت.
محدودیت پراکندگی جامعهی آماری: جامعهی آماری این تحقیق را ۷۲ نفر از کشاورزان مجری طرح تشکیل داد که در ۵۹ روستا در سطح استان پراکنده بودند و این پراکندگی دستیابی به جامعهی آماری به منظور بهدست آوردن اطلاعات و تکمیل پرسشنامه ها را با مشکلاتی روبهرو کرد و زمان زیادی برای این امر صرف شد.
۱-۷) تعاریف و مفاهیم
اشاعهی فناوری: اشاعهی فناوری عبارت است از یک فرایند نظامدار آگاهسازی زارعین از نظام یا عناصر فناوری جدید و سپس ایجاد علاقه در زارع نسبت به فناوری جدید، تا آنها بتوانند آن را در ارتباط با نظام زراعی و تحت شرایط محیطی خود ارزیابی کنند (حسینی و چیذری، ۱۳۷۶).
ارزشیابی: ارزشیابی سنجشی ذهنی، متکی بر معیارهای کمی و یا کیفی قابل حصول برای برنامهریز و یا برنامهریزان میباشد تا بر اساس آن بتوانند به کارها ارزش عینی و کمی داده و در خصوص اجرا و نحوهی اجرای عملیات قضاوت نمایند (باباجانی، ۱۳۸۳).
ارزشیابی زمینه: بررسی محیطی است که برنامهی ایجاد تغییرات در آن اجرا میشود و به منظور تصمیمگیریهای مربوط به برنامه ریزی، از جمله تعیین هدفها، مورد استفاده قرار میگیرد (قلینیا، ۱۳۷۶).
ارزشیابی درونداد: ارزشیابی عوامل تشکیلدهندهی یک برنامه و ایجاد تغییرات به منظور تصمیمگیریهای مربوط به طراحی برنامه است (قلینیا، ۱۳۷۶).
ارزشیابی فرایند: جهت تصمیمگیریهای اجرایی میباشد و زمینه مناسبی برای سنجش نارساییها و نواقص احتمالی برنامهها خواهد بود (قلینیا، ۱۳۷۶).
ارزشیابی برونداد: این نوع ارزشیابی به منظور قضاوت دربارهی مطلوبیت بازدهی فعالیتها انجام میشود. بهعبارت دیگر، ارزشیابی برون داد جهت مرتبط کردن برونداد و پیامدها (برنامه) با عوامل مربوط به زمینه، درونداد و فرایند است تا از این طریق بتوان به ارزش و مطلوبیت آنها پی برد. ارزشیابی برونداد به منظور ادامهی فعالیتها، قطع آنها، تعدیل یا تغییر برخی از جنبه های مورد نظر انجام میشود. علاوه بر آن، بهوسیلهی ارزشیابی برونداد میتوان آثار اجرای فعالیتها را اعم از منتظره و غیر منتظره فراهم آورد (بازرگان، ۱۳۸۰).