مسأله مسیریابی وسیله نقلیه(VRP) یکی از چالش برانگیزترین مسائل بهینه­سازی ترکیبی و یک موضوع تحقیقاتی داغ در چند دهه گذشته است. برای اولین بار دنتزیگ و رامسر در سال ۱۹۵۹ این مسأله را در قالب «مسأله اعزام کامیون» بیان کردند. پس از آن، با توجه به کاربرد گسترده­ی مسأله VRP و اهمیت اقتصادی آن در کاهش هزینه­ های عملیاتی در سیستم­های توزیع شده، مسأله VRP به یک حوزه­ پژوهشی تبدیل شد (Benjamin, 2011; Zheng, 2012).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مسأله VRP اولیه از مجموعه ­ای از وسایل­نقلیه، مشتریان و انبار تشکیل شده است. این مسأله را می­توان به­عنوان مسأله­ای از طراحی مسیرهایی با حداقل هزینه برای وسایل­نقلیه یکسان با ظرفیت­های شناخته شده تعریف کرد. این وسایل­نقلیه از یک انبار مرکزی به سوی مجموعه ­ای از مشتریان که از لحاظ جغرافیایی پراکنده­اند و دارای تقاضاهای غیر منفی هستند، روانه می­شوند. هر مشتری دقیقا یک بار (به طور معمول توسط یک وسیله نقلیه) سرویس می­گیرد. تقاضای کل و طول مسیر نباید از ظرفیت کـل تجاوز کند. این وسایل­نقلیه پس از این­که به مشتریانی که به آن­ها اختصاص داده شده ­اند، خدمت کردند به انبار باز می­گردند (Benjamin, 2011).
نمونه ­ای از حل مسأله VRP با یک انبار، ۱۱ مشتری و ۳ مسیر در شکل (۱-۲) نشان داده شده است.
شکل(۱-۲): مسأله مسیریابی وسایل­نقلیه (قصیری و قنادپور، ۱۳۸۷)

انواع VRP
مسأله VRP اساسا توسعه TSP با چند فروشنده است. اما در مسأله VRP گروه­هایی از شهرها، از قبل مشخص نشده­اند. علاوه­بر این، فرض ظرفیت نامحدود TSP، با محدودیت ظرفیت وسیله نقلیه برطرف شده است (Zheng, 2012). همچنین NP-hard بودن آن توسط جانسون و گری^[۲۱] (۱۹۷۹) اثبات شده است (Johnson & Garey, 1979).
به منظور برآوردن سناریوهایVRP در زندگی واقعی، معمولا محدودیت­های زیادی در این مسأله نقش دارند، از قبیل: تعداد متعدد انبارها، انواع مختلف وسایل­نقلیه (همگن و ناهمگن)، انواع مختلف تقاضای مشتری (قطعی یا تصادفی)، محدودیت­های جاده (مسیر یک طرفه، مسیر ممنوع)، انواع عملیات (جمع­آوری، تحویل و ترکیبی) و غیره. به حساب آوردن این محدودیت­ها حاکی از افزایش قابل توجه پیچیدگی در مسأله VRP است؛ درنتیجه، انواعVRP در مقالات معرفی شده ­اند. مقاله­ای یک چارچوب طبقه ­بندی ازVRP را در سه دهه­ گذشته ارائه می­دهد (Reisman, 2009 Eksioglu & Vural &). نمونه­های مختلف VRP و تکنیک­ها و راه­ حل­های مورد استفاده برای حل VRP و همچنین بهترین راه حل­ها در سایت زیر به روز شده است (Benjamin, 2011).
http://neo.lcc.uma.es/radiaeb/WebVRP/index.html?/Problem_Instances/instances.html

کاربرد عملی VRP
بسیاری از مسائل عملی می­توانند به عنوانVRP مدل­سازی شوند، مانند جمع­آوری زباله­های خانگی، مسأله اتوبوس مدرسه، کامیون­های تحویل بنزین، سیستم خدمات ایمیل، توزیع کالا و غیره.VRP نقش مهمی در مسأله لجستیکی و توزیع است. تحقیقات عظیمی بر روی ارائه آن نقش داشته است (Zheng, 2012).

تعریف VRP کلاسیک
با توجه به تعریف لاپورت^[۲۲](b1992)،VRP به شرح زیر است:
فرض کنید یک گراف است که در آن مجموعه ­ای از رئوس هستند که نشان دهنده شهرها با انبار واقع در راس ۱ است و مجموعه ­ای از کمان­ها است. هر کمان مربوط به یک ماتریس فاصله غیر منفی است. در برخی شرایط، می ­تواند به عنوان هزینه سفر و یا به عنوان زمان سفر تفسیر شود. هنگامی که متقارن است، اغلب جایگزین کردن توسط مجموعه از لبه­های بدون جهت، راحت است.
علاوه­بر این، فرض می­ شود که وسایل­نقلیه­ی در دسترس، مستقر در انبار هستند به­ طوری که . وقتی­که گفته می­ شود که ثابت است. وقتی­که و گفته می­ شود که مستقل است.
VRP متشکل از طراحی مجموعه ­ای از مسیرهای کم هزینه وسیله نقلیه است به گونه ­ای که:
هر شهر در دقیقا یک بار توسط دقیقا یک وسیله نقلیه بازدید می­ شود.
تمام مسیرهای وسیله نقلیه شروع و پایان آن­ها در انبار است.
محدودیت­های جانبی برآورده می­شوند.
VRP به شرح زیر فرمول بندی می­ شود:
فرض کنید یک متغیر باینری است که مقدار آن برابر با ۱ است اگر و تنها اگر کمان از در راه حل بهینه ظاهر شود.
(۱-۱)
که در ارتباط با آن:
(۱-۲)
(۱-۳)
(۱-۴)
(۱-۵)
محدودیت (۱-۴)، محدودیت از بین بردن زیرتورها می­باشد: حد پایین برای تعداد وسایل­نقلیه مورد نیاز برای بازدید از همه رئوس در راه حل بهینه است (Zheng, 2012).

طبقه بندی و توسعه VRP
مسائلی که نیاز به حل، در شرایط زندگی واقعی دارند معمولا بسیار پیچیده­تر ازVRP کلاسیک هستند. نسخه­های مختلفی ازVRP توسعه یافته، وجود دارد که چند نوع از آن­ها عبارتند از (Zheng, 2012):
VRP ظرفیت دار (CVRP)^[23]
VRP همراه با پنجره زمانی (VRPTW)^[24]
VRP با گرفتن و تحویل دادن (VRPPD)^[25]
VRP با تقاضا تصادفی (VRPSD)

VRP ظرفیت دار(CVRP)
برخلاف VRP کلاسیک، مسیرها درCVRP به عنوان یک سیکل ساده از گرافG با حداقل هزینه تعریف می­شوند به­ طوری­کـه با عبور از انبار، تقاضای کـل رئوس بازدید شده، از ظرفیت وسیله نقلیه تجاوز نکند (Zheng, 2012). محتمل­ترین الگوریتم دقیق برای حل CVRP، شاخه و برش (بالدکسی^[۲۶] و همکاران، ۲۰۰۴؛ فیوکساوا^[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۶؛ لسرد^[۲۸] و همکاران، ۲۰۰۴) است.

VRP همراه با پنجره زمانی(VRPTW)
VRPTW یک بَسط از VRP با محدودیت پنجره زمانی است. در VRPTW، علاوه بر محدودیت در VRP، محدودیت پنجره زمانی باید ارضا شود (Zheng, 2012).VRPTW یکی از مسائل مهم در تحقیق و عملیات و حمل­و­نقل به شمار می ­آید که در آن وسایل­نقلیه­ی مستقر در یک انبار مرکزی، باید در یک بازه­ی زمانی تعیین شده از جانب هر مشتری، به آن­ها سرویس ارائه نمایند (قصیری و قنادپور، ۱۳۸۶). این محدودیت­های پنجره زمانی، زمان­هایی است که در آن یک مشتری در دسترس است تا توسط یک وسیله نقلیه، سرویس بگیرد (Benjamin, 2011).
دو نوع پنجره زمانی وجود دارد: پنجره زمانی سخت (VRPHTW)^[29] و پنجره زمانی نرم (VRPSTW)^[30]؛ همچنین می­توان این دو نوع را به صورت تلفیقی در نظر گرفت و با عنوان پنجره زمانی سخت و نرم (VRPHSTW)^[31] از آن نام برد.
مدل پنجره زمانی سخت: در این نوع مدل، وسایل­نقلیه ملزم به انجام سرویس به یک مشتری در بازه­ی زمانی معین می­باشند. به­عبارت دیگر، هر ایستگاه (ایستگاه) یک بازه­ی زمانی سرویس به صورت خواهد داشت که زمان سرویس حتما باید در این بازه صورت گیرد.
مدل پنجره زمانی نرم: در حالت پنجره زمانی نرم، سرویس­دهی تا حد معینی خارج از بازه­ی تعیین شده نیز مجاز می­باشد. به این صورت که برای هر گره (مشتری) علاوه بر یک پنجره­ی زمانی معین یک بازه­ی زمانی سرویس دیگر نیز به نام تعریف می­ شود که بازه در داخل آن قرار می­گیرد و به سرویس­هایی که خارج از بازه انجام می­گیرد، جریمه تعلق خواهد گرفت.
مدل پنجره زمانی سخت و نرم: این حالت ترکیبی از دو حالت فوق می­باشد. بدین صورت که هر پنجره­ی زمانی شامل یک محدوده­ نرم و یک محدوده­ سخت می­باشد. محدوده­ نرم مشابه حالت نرم قابل نقض بوده ولی محدودیت سخت نباید نقض گردد.

مشکلات درونیسازی شده

۶۷

۵۸

۵۴

۵۱

۵/۶۰

۵/۵۴

مشکلات برونیسازی شده

۵۸

۵۲

۵۳

۴۶

۵/۵۵

۴۹

نمرات استاندارد مجموع مشکلات

۶۶

۵۶

۵۶

۵۲

۶۱

۵۴

همان گونه که در جدول۴-۷ مشاهده میشود، با توجه به نتایج حاصل از سیاههی رفتاری کودکان که توسط والدین تکمیل شده، در مقیاسهایی همچون اضطراب/افسردگی،
گوشهگیری/افسردگی، مشکلات اجتماعی، مشکلات تفکر، مشکلات توجه، رفتارهای قانونشکنی و پرخاشگرانه، مشکلات درونیسازی شده و مشکلات برونیسازی شده نمرات آزمودنی در پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون کاهش یافته اما از نظر مقیاس شکایات جسمانی نمره پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون تغییر نکرده است.
همچنین نتایج حاصل از گزارش معلم کودکان نشان داد که در مقیاسهایی همچون اضطراب/افسردگی، گوشهگیری/افسردگی، شکایات جسمانی، مشکلات اجتماعی، مشکلات توجه، رفتار پرخاشگرانه، مشکلات درونیسازی شده و مشکلات برونیسازی شده نمرات آزمودنی در پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون کاهش یافته اما از نظر مقیاسهایی همچون مشکلات تفکر، رفتار قانونشکنی نمرات پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون تغییر نکرده است.
نمودار۴-۱۹. نیمرخ مقیاسهای آزمودنی شماره۷: مبتنی بر تجربهی فرم سیبیسیال ( سیاههی والدین)
نمودار۴-۲۰. نیمرخ مقیاسهای آزمودنی شماره۷: مبتنی بر تجربهی فرم تیآراف (گزارش معلم)
نمودار ۴-۲۱. نیمرخ میانگین کل مقیاسهای آزمودنی شمارهی۷ مبتنی بر جمع نظر والدین و معلم
۴-۳. تحلیل استنباطی
در این بخش نتایج تجزیه و تحلیل داده ها برای آزمون فرضیه های پژوهش ارائه شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۳-۱. فرضیهی اول پژوهش
فرضیهی اول پژوهش عبارت بود از: «کتابدرمانی، بر اضطراب/افسردگی کودکان ناشنوای مقطع ابتدایی مدرسهی استثنایی وصال بیرجند تأثیر دارد». برای بررسی این فرضیه میانگین پیشآزمون و پسآزمون آزمودنیها با بهره گرفتن از آزمون t وابسته مقایسه شدند. نتایج این آزمون در جدول ۴-۸ ارائه شد. نتایج حاصل از اجرای آزمون و برخی آمارههای توصیفی حاصل از اجرای آزمون یاد شده در جدول ۴-۸ نشان داده شده است.
جدول۴-۸: نتایج آزمون t وابسته برای مقایسه میانگین پیش آزمون و پس آزمون اضطراب/افسردگی آزمودنی ها براساس ارزیابی والدین، معلم و کل

منبع ارزیابی

تعداد

میانگین

انحراف معیار

t

درجه آزادی

سطح معناداری

والدین

پیشآزمون

۷

۱۴/۶۳

گزارش‌های ضعیف ممیزی داخلی
بی‌توجهی ممیزان داخلی به عملیات ممیزی

بازنگری مدیریت

فقدان توجه کافی به این بخش به عنوان حلقه‌ای کلیدی در چرخه بهبود مستمر
تیم‌های ناکارآمد و افزایش هزینه‌ها در این بخش

۲-۱-۳- بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار
کانون اصلی توجّه و فلسفه شکل‌گیری مفهوم توسعه پایدار، تحقق «اهداف زیست‌محیطی» در جریان توسعه بوده است. در گزارش توسعه هزاره سازمان ملل متحد، اثرات تغییرات اکوسیستمی در رفاه بشر مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس این گزارش،‌ تمامی افراد بشر برای برخورداری از یک زندگی خوب‌، سالم و ایمن بر اکوسیستم‌ها متکی هستند. اما در حال حاضر به دلیل زیاده‌روی‌هایی که در بهره‌گیری از منابع طبیعی صورت گرفته، ظرفیت و توانایی سیاره، برای تأمین نیازهای بشری به شدت تضعیف شده است. آگاهان و مصلحان اجتماعی برای غلبه بر این معضل جهانی مفهوم پایداری و توسعه پایدار را مطرح کرده‌اند. منظور از پایداری برقراری موازنه بین الزامات زیست‌محیطی و نیازهای توسعه‌ای در یک جامعه است و توسعه پایدار نیز مجموعه اقداماتی است که با توجه به فلسفه پایداری به گونه‌ای هدایت می‌شود که کیفیت زندگی انسان را بهبود بخشد و در عین حال قابلیت زیست کره زمین را نیز حفظ کند. (زاهدی, ۱۳۸۹, ص. ۶۱) متأسفانه از زمان انقلاب صنعتی،‌ سرعت تخریب محیط زیست افزایش یافت و اینک، این خطر پیش آمده که انسان به دست خود زمین را نابود و در واقع، خود را مضمحل کند. در کشور ما ایران نیز محیط زیست به سرعت در حال نابودی است و ما نیز در تخریب طبیعت از دیگران عقب نمانده‌ایم. ولی خوشبختانه به نظر می‌رسد در جهان حرکتی بیدار کننده پدید آمده است که طبیعت و جهان را از صدمات تخریب نجات دهد. (بهرامی، ۹۴، ۱۳۸۷) به دلیل بروز چنین خطرات و بحران‌هایی، بُعد زیست‌محیطی توسعه پایدار، به حفاظت و تقویت پایه منابع فیزیکی و بیولوژیکی و اکوسیستم مرتبط است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ریشه شکل‌گیری بحران‌های زیست‌محیطی
بیش از سی‌ سال است که بحث‌های مربوط به دین و محیط زیست در محافل علمی و تخصّصی مورد توجه قرار گرفته است. موافقت‌ها و مخالفت‌هایی که به واسطه انتشار مقاله جنجال برانگیز لین وایت (Lynn White) در سال ۱۹۶۷ با عنوان «ریشه تاریخی بحران‌های اکولوژی» که ضمن آن سنّت مسیحی و یهودی را مسبب بحران‌های زیست محیطی معاصر دانسته هنوز ادامه دارد (Toynbee, 1972). اما در دهه اخیر به دلیل تداوم بحران‌های محیطی (علیرغم پیشرفت علم و تکنولوژی) دیدگاه جهانی نسبت به نقش مؤثر و مثبتِ مذهب تغییر نموده و به عنوان عاملی مؤثر در رفع بحران‌های زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه با تأکید بر نیاز به حضور یک پایه دینی برای حل بحران‌های زیست محیطی، حضور عامل مذهب را در بحث‌های محیطی ضروری می‌دانند. بحران زیست محیطی تبلور خارجی بیماری و رنجی درونی است که انسان مدرن را به ستوه آورده است، انسانی که برای به دست آوردن زمین از آسمان روی گرداند، به جای آسمان به زمین اصالت داد و اکنون زمین را هم دقیقاً به دلیل نداشتن آسمان از دست داد (نصر, ۱۳۷۸- ۱۳۷۷). انسان مدرن انسانی است که قانون‌گذاری می‌کند، ارزش تعیین می‌کند، به هیچ قدرتی خارج از خود اتکا ندارد و به عبارتی دیگر «مرکز هستی» است. پایه‌های اصلی چنین دیدگاهی، در طول تاریخ و در افکار بسیاری از صاحبنظران مانند فیثاغورث مشاهده می‌گردد که انسان را میزان هر چیز دانسته‌اند. با این حال انسان‌محوری با تأکید بر ابعاد مادی‌اش در دوره رنسانس نضج گرفت، در دورانی که علم تجربی (Science) و نه علم به معنای حکمت (Wisdom) صرفاً متحول نمی‌شود بلکه مقام و منزلتی می‌یابد که به عنوان معیار و عامل ارزیابی همه چیز حتی دین و فرهنگ نیز ایفای نقش می کند (امین زاده, ۱۳۸۱, ص. ۹۸).
دو عامل مهمی که باعث ترویج و تأکید بر انسان‌محوری در نگاه به محیط زیست بوده‌اند عبارتند از:
رواج دیدگاه علم‌گرایانه نسبت به طبیعت: تفکرات فلسفی افرادی مانند دکارت که دنیا را با دو نظم سلسله مراتبی و مختلف یعنی ذهن و ماده تعریف می‌کند، پایه‌گذار چنین دیدگاهی است. دکارت نیز مانند افلاطون معتقد بود که هر چه از نظر علمی قابل اعتبار نباشد، وجود ندارد و طبیعت تنها از جنبه کمیات ملموس مانند اندازه و وزن تشکیل شده و ارزش‌های ذاتی غیر قابل اندازه‌گیری مانند زیبایی اهمیت چندانی ندارند. با انقلاب دکارتی، نه تنها فلسفه از مذهب جدا می‌شود بلکه مبتنی بر «خِرَد» می‌گردد. با چنین پیش‌ درآمدی علم جدید که توسط اشخاصی چون گالیله، کپلر و نیوتن بسط داده شد، علمی است بر پایه تجربه، مشاهده و دیدگاه جزء گرایانه که در آن دیگر طبیعت موجودی قابل احترام و مقدس نیست. طبیعت تبدیل به آزمایشگاهی برای اثبات نظریه‌های گوناگون علمی می‌شود. علم مورد نظر که کمی و متکی بر حس و تجربه است، از زمان فرانسیس بیکن به بعد مساوی با قدرت و توانایی تلقی می‌شود و حتی برتراند راسل مبنای مدینه فاضله‌اش را با نام «جامعه علمی» بر چنین پایه‌ای استوار می کند (نصری, ۱۳۶۳, ص. ۱۹۶).
جدایی انسان از طبیعت و تسلط بر آن: فیثاغورث و افلاطون از طریق دو تفکر سیستمی متفاوت نظریاتی در ارتباط با جدایی انسان از طبیعت مطرح نموده‌اند. اما هر دو با اعتقاد بر جدایی بین بدن (کالبد مادی) از نفس (روح غیر مادی)، دنیای فیزیکی را دامی برای نفس می‌دانستند. رشد این تفکر
و تجلی دوگانگی بین انسان و طبیعت و تسرّی آن به همه مقولات حیات در دوران رنسانس به وقوع پیوست و با عنوان انسان‌محوری و انسان‌گرایی مدرن رواج یافت (امین زاده, ۱۳۸۱, ص. ۹۹).
۲-۱-۴- بعد سیاسی توسعه پایدار
همان گونه که علوم سیاسی از دل تاریخ بیرون آمد، «اداره امور عمومی» نیز از بطن رشته علوم سیاسی خارج شد اما هرگز کاملاً از آن دور نشد. اداره امور عمومی، هنر و دانش مدیریت است که برای بخش عمومی به کار بسته می​شود اما به صورت سنّتی. این رشته تا جایی بسیار فراتر از دل‌مشغولی​های مدیریت می​رود به شکلی که گویی تمامی موضوعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و محیط​های حقوقی را که بر اداره مؤسسات عمومی تأثیر می​گذارد در بر می​گیرد. اداره امور عمومی به عنوان یک حوزه مطالعاتی، ذاتاً مجموعه‌ای میان‌رشته​ای تلقی می​شود زیرا مباحث زیادی را از علوم سیاسی، جامعه​شناسی، اداره امور تجاری، روانشناسی، حقوق، انسان​شناسی، جنگل​بانی و مانند آن را در خود جای می‌دهد.طبعاً مقوله «توسعه پایدار» نیز در ادبیات نظری چنین رشته‌ای دارای صبغه سیاسی خواهد بود. زاهدی (۱۳۸۹) ایجاد تعادل و تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی- یعنی سه بعد اولیه و اساسی توسعه پایدار- را مستلزم داشتن چشم‌اندازی بلندمدت‌تر و تعیین تأثیرات تصمیم‌گیری و تصمیمات فعلی روی نسل‌های آینده، وضع قوانین، مقررات و سیاست‌هاست و این خود محیط و بعد اصلی بعدی را مشخص می‌سازد که همان محیط سیاسی و بعد سیاسی است. علاوه بر این کارکرد مهم، وی بعد سیاسی را به قانون، سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزی، بودجه‌بندی، نهادسازی، تنوع و تکثّرگرایی، احترام به حقوق انسانی و مشارکت مؤثر مردم در تصمیم‌گیری مرتبط می‌داند.
۲-۱-۵- جمع‌بندی مبحث اول از فصل دوم
شکل شماره ۲-۱: ابعاد توسعه پایدار
چنانچه بپذیریم که بافت موضوع خط مشی گذاری زیست محیطی، همان مقوله توسعه پایدار است، ناگزیر به پذیرش توجّه همزمان به سه بعد دیگر در کنار بعد زیست محیطی هستیم به طوری که می توان گفت افراط در توجه به حوزه محیط زیست و غفلت از عوامل سه گانه دیگر فروافتادن در دام ناپایداری توسعه است، همان گونه که توجه به عوامل توسعه اقتصادی، اجتماعی و یا سیاسی بدون توجه به موضوع محیط زیست، دچار شدن به همان دام را در پی دارد.
مطابق با مطالب ارائه شده می‌توان ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی توسعه پایدار را به عنوان عوامل محیطی تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی در نظر گرفت. به این معنا که تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی فارغ از توجه به هر کدام از ابعاد مذکور، نقص در مرحله تدوین و به تبع آن شکست در مرحله اجرای خط مشی زیست‌محیطی را موجب خواهد شد.
۲-۲- خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی
مطابق با نظر برخی از صاحبنظران در نتیجه توسعه‌های نظری بسیاری که در رابطه با موضوع «خط مشی‌گذاری» صورت گرفته است، می‌توان خط مشی‌گذاری را به عنوان یک رشته علمی مستقل مورد بحث و بررسی قرار داد. عمده مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته است خط مشی‌گذاری را از منظر فرآیندی مورد توجه قرار داده و آن را در قالب مراحل معین و مرتبط با یکدیگر معرفی کرده‌اند. اما باید دقت داشت که «رویکرد فرآیندی» به خط مشی‌گذاری با «رویکرد محتوایی» به آن منافاتی ندارد. مطالعه موضوع خط مشی‌گذاری بدون توجه به محتوای مسائل آن، فایده عملی چندانی در پی نخواهد داشت. به عبارت دیگر خط مشی‌ها در نتیجه بروز مسائل عمومی تولید می‌شوند. بنابراین می‌توان انوع خط مشی‌ها را به تفکیک محتوای مسائلی که در پی حل آنها بر می‌آیند تقسیم بندی نمود. شفریتز از صاحبنظران این رشته در کتاب «مقدمه‌ای بر خط مشی‌گذاری» رویکرد محتوایی را به جای رویکرد فرآیندی در بررسی خط مشی انتخاب کرده و خط مشی‌ها را در قالب هشت طبقه متناسب با محتوای مسائلشان تقسیم‌بندی نموده است. این هشت حوزه عبارتند از (Shafritz, 2008):
خط مشی‌های اقتصادی^[۱۳]
خط مشی‌های تعلیم و تربیت^[۱۴]
خط مشی‌های زیست‌محیطی^[۱۵]
خط مشی‌های رفاه عمومی^[۱۶]
خط مشی‌های حقوق مدنی^[۱۷]
خط مشی‌های دفاع ملی^[۱۸]
خط مشی‌های عدالت جزایی^[۱۹]
خط مشی‌های سلامت و بهداشت عمومی^[۲۰]
یکی از انوع خط مشی‌هایی که وی معرفی کرده «خط مشی‌های زیست‌محیطی» است. چنین طبقه‌بندی توسط بسیاری دیگر از محققان نیز مورد تأیید قرار گرفته است (Torres, 2003; Heggelund, 2007; Firsova, 2009; Farazmand, 2009 ) به طوری که می‌توان گفت، در اینکه مسائل زیست‌محیطی از انواع بسیار مهم و بارز مسائل عمومی دولت‌ها هستند تردیدی وجود ندارد.
۲-۲-۱- تعریف خط مشی‌گذاری
در این بخش ابتدا تعریف خط مشی‌گذاری عمومی و سپس خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی ارائه می‌گردد.
۲-۲-۱-۱- تعریف خط مشی‌گذاری عمومی
پیدایش رشته خط مشی‌گذاری (سیاست‌گذاری)، ریشه در آثار «لاسول» و «لرنر» داشته؛ اما گسترش و نهادینه‌شدن آن در دانشگاه‌های غربی، پانزده تا بیست سال بعد؛ یعنی در اواسط دهه شصت، به‌ویژه در اواخر این دهه‌، آ
غاز شد و زمینه را برای ارتباط میان علوم سیاسی و دیگر رشته‌های اصلی علوم اجتماعی؛ مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی، تاریخ، فلسفه و … به منظور شناخت و بهبود سیاست‌گذاری‌ها فراهم کرد. (اشتریان، ۱۳۸۶، ص۱۳)
مفاهیم اساسی در تعریف «خط مشی‌گذاری عمومی» عبارتند از مفاهیم «سیاست یا خط مشی»، «عمومی»، «حقوق عمومی» و «اداره امور عمومی» که نهایتاً منجر به ایجاد تعریف خط مشی‌گذاری عمومی می‌شوند.
«سیاست یا خط مشی- Policy»: تصمیمی پایا که از سوی یک منبع دارای اقتدار^[۲۱] مانند یک دولت، یک شرکت یا حتی رئیس یک خانواده اتخاذ می​شود. بر این اساس مثلاً شهروندان ممکن است مجبور به پرداخت مالیات فروش در آن چیزهایی که می​خرند باشند. به شکلی عام​تر،​سیاست​ها می​توانند اهدافی باشند که قرار است بدست آیند.
«عمومی- Public»: مردم یا تمامی شهروندان یک قلمرو^[۲۲] سیاسی مانند یک شهر و یا یک کشور.
«حقوق عمومی- Public law»: جمع​آوری و تدوین تمامی تصمیمات پایای خط مشی‌گذاری عمومی که از سوی حکومت یا شهرداری اتخاذ شده است. پیروزی​ها و شکست​های سیاسی تمامی نبردهای تقنینی و قضایی، بوسیله قوانین جدیدی که از دل قوانین فرسوده ظاهر می​گردند، اعلان می​شوند.
«اداره امور عمومی- Public administration»: آنچه دولت​ها انجام می​دهند یعنی همان اجرای حقوق عمومی. هر نوع کاربست یک قانون عمومی، ضرورتاً عملی اداری محسوب می​شود.
دای خط مشی عمومی (Public policy) را «هر آنچه که حکومتی انتخاب می‌کند که انجام دهد یا انجام ندهد» توصیف می‌کند. تعریف دای دارای سه جنبه مهم و اساسی است: (Hawlett and Ramesh, 2009, p5)
عامل اولیه و اساسی خط مشی‌گذاری دولت است. یعنی تصمیمات بخش خصوصی، سازمان‌های خیریه، گروه‌های ذینفع، افراد و یا سایر گروه‌های تأثیرگذار حتی سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO_S) خط مشی عمومی محسوب نمی‌شوند. ویژگی اصلی تصمیمات دولتی معتبر و الزام آور بودن آن برای شهروندان و تمامی گروه‌های مرتبط است.
دای بر این نکته اساسی تأکید می‌کند که خط مشی عمومی، یک انتخاب اساسی از سوی دولت است که ممکن است شامل انجام دادن برخی چیزها در پاسخ به مسئله عمومی و یا «انجام ندادن» کاری در برابر آن باشد. به عبارت دیگر مطابق با تعریف دای «بی تصمیمی» یا «تصمیم منفی» نیز یک نوع خط مشی عمومی محسوب می‌شود. بی تصمیمی، رها کردن مسئله در همان وضعیتی است که در آن قرار دارد که البته آگاهانه از سوی دولت انجام می‌شود.
دای تأکید می‌کند که خط مشی عمومی انتخاب آگاهانه و هوشیارانه دولت‌هاست. اقدامات و تصمیمات دولتی به هر حال دارای برخی تبعات ناخواسته (مفید یا غیرمفید) است. مثلاً ممنوع کردن تجارت توتون ممکن است منجر به گسترش بازارهای سیاه و قاچاق آن شود. مطابق با این تعریف، تبعات ناخواسته تصمیمات دولت، خط مشی عمومی محسوب نمی‌شود.

خاک این مناطق (هزاره جات و بامیان) نیز برای کشاورزی مناسب نیست؛ زیرا حجم آن بسیار کم است. کوهها اغلب از سنگ تشکیل شده است. نوع خاک نیز مرغوب نیست. با توجه به سنگزار بودن منطقه، خاک آن نیز بیشتر از نوع ماسه ای که از فرسایش سنگ ها براثر مرور زمان، به وجود آمده است . ^[۵۶۲]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آب

هرچند مناطق مرکزی افعانستان و بامیان، منبع چند رودخانه بزرگ و کوچک کشور است؛ ولی متأسفانه مردم خود این مناطق کمتر میتوانند از این آبها استفاده کنند. رودخانه های بزرگی از بامیان سرچشمه میگیرد ولی از آنجایی که بامیان را کوههای بلند و کوههای عمیق دربر گرفته است، این مناطق خاک کافی برای آبیاری ندارند. از سویی آب از ته دره‌ها می گذرد ومردم هم امکاناتی که بتواند آن را بالا بکشد ندارد. در این منطقه گرچه سرچشمه رودخانه های بزرگ است، مردم بیش از آنکه بتوانند ازاین آبها استفاده کنند، از طغیان آبها ضرر می کنند. درختان میوه کمتر در بامیان به علت سردی هوا رشد میکند.^[۵۶۳]

دامداری

دامداری ازگذشته دور تا امروز رواج داشته است . دام به عنوان دومین تأمین کننده زندگی شیعیان افغانستان و بامیان می باشد. شیعیان بامیان محصولات گوناگونی از آن می گیرند که مهمترین آنها عبارتند از:

استفاده از پشم گوسفندان

ازپشم گوسفند و موی بز استفاده‌های فراوانی می شود. زنان پشم گوسفند و موی بز را ریسیده، از آن نخهای پشمی ظریفی می سازند و د ربافتن محصولات مختلف استفاده می کنند .برخی از محصولات پشمی عبارتند از:
الف- برک (brak): برک نوعی پارچه دست باف است که با آن کت ، شلوار گرم زمستانی، چپن(عبای افغانستانی) و واسکت(جلیقه) میدوزند. برک را با نخ پشمی در کارگاه های دستی و سنتی میبافند و سپس بر روی سنگ همواری که زیر آن آتش میسوزد، چنان مالش میدهد تا ضخیم و با کیفیت شود.با برک اغلب لباس زمستانی میدوزند. این پارچه دست باف به رنگهای سیاه و ترکیب سیاه و قهوه‌ای که رنگهای طبیعی پشم است، بافته میشود. برک را زنان و دختران هزاره میبافند.این پارچه از مجصولات خوب هزاره (بامیان) به شمار میرود وحتی امروز نیز برای خود مشتریانی دارد.^[۵۶۴]
ب- انواع بافتنی: زنان هزاره(بامیانی) با نخهایی که از پشم به دست می آید، ژاکت، جوراب و دستکش و کلاه و شال گردن می بافند.
آب هوای مناطق مرکزی افغانستان و بامیان سرد و زمستانهای آن طولانی است و مردم این مناطق، با لباس پشمی توان مقاومت خود در برابرسرمای منطقه افزایش میدهند. ^[۵۶۵]
ج-لویی یا پتوی پشمی: یک از محصولات پشمی مناطق مرکزی لویی است. لویی نوعی پتو(کمپل) پشمی است که زنان میبافند و پس از مالش با آب داغ، آن را به پتویی ضخیم، گرم و زیبا تبدیل میکند.^[۵۶۶]
د- انواع فرش: در بامیان از پشم فرشهایی مانند نمد، گلیم، قالین، می بافند. نمد نوعی فرش است که از پشم بدست می‌آید. بدین ترتیب که پشم را در سطح صافی پهن میکنند و با پشمهایی با رنگهای متفاوت نقشهایی روی آن ترسیم میکنند. سپس با آب داغ آن را چنان مالش میدهند که به فرشی زیبا تبدیل شود.

۲-لبنیات

همه خانه های روستایی شماری گوسفند وبز و گاو شیرده دارند و نیازهای لبنی خود را با آنها برآورده میسازند. محصولات لبنی آنها شامل شیر و ماست، دوغ، چکه(کشک)، قروت(کشک خشک)، پنیر، مسکه(کره) و روغن زرد(روغن حیوانی ) است. در قدیم مردم هزاره رمه های بزرگ و محصولات لبنی فراوانی داشتند؛ به همین دلیل حکام جور بخش زیادی از مالیات غیر عادلانه را روغن زرد میگرفتند.

۳-گوشت

یکی از مهمترین محصولات دامی، گوشت است. دام و طیوری که برای تأمین گوشت ذبح میشود عبارت است از: گاو وگوسفند، بز، مرغ، خروس. درزمستان مردم از گوشتی که خشک شده (قدید) استفاده میکردند.
۴-پوست
پوست حیوانات اهمیت فراوانی دارد. چرم که از روزگاران قدیم برای ساختن بسیاری از ابزار و لوازم زندگی انسان ها به کار رفته و تاکنون نیز آن ادامه دارد.
صنعت
صنعت در میان هزاره ها رواج داشته است. تیمورخانف در ذیل قرن نوزدهم مینویسد:« در هزاره جات ذیل نظر به دیگر حرفه ها بیشتر انکشاف یافته بود: نساجی، بافندگی، چرم گیری، کفش دوزی، خیاطی، زرگری و آهنگری».^[۵۶۷]با توجه به وجود معادن غنی در مناطق مرکزی افغانستان و به خصوص بامیان صنعتگران محلی در قرن نوزدهم از معادن منطقه، به ویژه معدن آهن «آجه گگ» که از میزان خلوص بسیار بالایی برخوردار است، آهن استخراج کرده، برای رفع نیازها خود از آنها بهره برداری میکردند.تیمورخانف دراین باره مینویسد: « در هزاره جات طریقه ابتدایی ذوب و استخراج آهن معمول بوده و انکشاف نیز یافته بود. آهنگران و اسلحه سازان از آهن یا فولاد استخراج شده، حتی اسلحه هایی با مرغوبیت و جنسیت عالی تولید میکردند ».^[۵۶۸]
صنایع دستی
صنایع دستی در میان همه مردم هزاره از جمله بامیان رواج داشته است.که مهمترین آنها عبارتند از:

1. 1. زرگری

مهمترین ماده زیورآلات زنانه و مردانه در روستاهای افغانستان به طورعام و برای بامیان به طور خاص، نقره است.زرگران هزاره در ساختن انواع انگش
تر زنانه و مردانه و زیور آلات زنانه مهارت خاص دارند. آنها برای تزیین نقره از نقشهایی ماهرانه که «سوادکاری » نامیده میشود، استفاده میکنند.استادان سوادکاری نقشهای خاصی را روی نقره حک میکنند. سپس نقاط کنده کاری شده را با ماده سیاه رنگی پرکرده و در پایان روی آنرا صاف میکنند. سوادکاری نقره جات را ثابت و دامدار میکند و با گذشت زمان خراب نمی شود.^[۵۶۹]

1. 1. آهنگری

صنعت آهنگری از قدیم در میان شیعیان مرکز افغانستان بسیار پیشرفته بوده است.این مردم در گذشته حتی برای رفع نیازهای محلی خود فلزات را از معادن استخراج میکردند.تیمورخانف می‌نویسد: «هزاره ها در قرن نوزدهم توانسته بودند با طریقه بسیار ساده و ابتدایی فولاد، مس، قلع و گوگرد ازآنجا استخراج نماید».^[۵۷۰]
مهمترین محصولات
سیب و گردو و سیب زمینی و شلغم و گندم و ماش و عدس و گندم و جو و یونجه و … است.
ابزار و شیوه‌های تولید کشاورزی
ابزار شخم زنی درهزاره‎جات و بامیان گاو است که در آن از نیروی گاو و گاه الاغ و قاطر استفاده میشده است. بخش وسیعی از زمین زراعی این مردم برای گاو آهن نیز کوچک است و از بیل و نوعی کلنگ به نام «چپچور»یا «کَرَن» برای شخم زدن استفاده می شود.بیشتر محصولات کشاورزان آبی است و مقدارکمتری به صورت دیمی است. آب محصولات از رودخانه های کوچک و بزرگ و کاریزها تأمین میشود. جویهای کوچکی که از کنار رودخانه ها کشیده شده است، قطعات کوچک زمینهای زراعی را که در اطراف رودخانه‌ها قرار دارند، سیراب میکند.
درآمد
مردم بامیان و هزاره‎جات بیشتر به کشاورزی مشغول هستند و درآمد آنها معمولا از فروش محصولات کشاورزی و محصولات دامی می‎باشد.
در دوران اخیر با توسعه شهرنشینی مردم بامیان و شیعیان به شغلهایی همانند کاسبی جزء نیز روی آوردند.

نتیجه گیری فصل سوم

1. 1. از مهمترین نشانه های شیعیان در یک منطقه می توان به نقاط حضور عالمان شیعی و نقاط حضور علویان و جریانات سیاسی – اجتماعی شیعی می توان نام برد.

1. 1. به غیر از سلسله های غزنویان و سلجوقیان و حکومت ابدالیان، شیعیان بامیان زمینه رشد خوبی داشتند.

1. 1. متأسفانه شیعیان بامیانی نتوانسته در مقامهای بالای دولتی و سیاسی راه پیدا کند، ولی از نظر علمی بامیان افرادی همانند ابوهارون سنجی که شاگردش از اصحاب امام رضا (ع) بود و بیدخت منجم و دهقان فرامرز بهمنش را پرورش داده اند.

1. 1. در قرن یازدهم قمری مذاهب حنفی و شیعه امامیه و اندکی خارجی در بامیان وجود داشت. در دوران معاصر اکثریت ساکنان بامیان شیعیان هستند و مقدار اندکی حنفی و اسماعیلی هستند.

1. 1. بامیان تا قبل از حمله مغول دارای رونق اقتصادی فراوان بوده است، گرچه با حمله صفاریان کمی از رونق آن کاسته شد، ولی در دوره های بعد دوباره بامیان رونق گرفت . اما بعد از حمله مغول، بامیان هیچگاه نتوانست رونق اقتصادی خود را بازیابد.

1. 1. اقتصاد بامیان بر اساس دامداری و کشاورزی است، گرچه در این منطقه خاک آن مرغوب نیست و هوای آن بسیار سرد است.

1. فرهنگ مردم بامیان بر اساس فرهنگ اسلامی شیعی است و ارزشها بر آن اساس است.

به نظر بسیاری از زنان متاهل اگر میزان مهریه پایین باشد مردان راحت‌تر می‌توانند به خواسته‌های نابجای خود برسند. به طور مثال خانمی ۴۵ساله، غیرشاغل به ما چنین گفت، که مهریه‌اش ۱۴ سکه‌است و هر وقت مشکلی در زندگیش پیش می‌آید، همسرش به راحتی می‌گوید: “مهریه ات را بگیر و برو” وی از اینکه آن زمان میزان مهریه اش را پایین گرفته پشیمان است.
در این میان اکثر زنان داشتن استقلال اقتصادی و داشتن درآمد را برای زن منبع بزرگ احساس قدرت می‌دانستند. از سوی دیگر به زعم آنان زنی قدرتمند است که سوار به زندگیش باشد یعنی بتواند سازماندهی کند تا امور خانواده نظم داشته باشد و امنیت و آرامش خانواده فراهم بشود در این میان آگاهی زنان از حقوق خود، زیرکی، سیاست داشتن، تحصیلات نیز به عنوان منابع احساس قدرت زنان بیان شده‌ است. هر چند که برخی از زنان، جامعه مردسالار را مانعی برای رسیدن به این احساس قدرت می‌دانستند. چنانچه بوردیو اذعان دارد، به دلیل وجود نظام‏ مردسالار حتی با دستیابی زنان به عوامل قدرت هم‌چون تحصیلات، درآمد و شغل ساختار مردانه قدرت تغییر نیافته ‌است. چنین به‌نظر می‌رسد تا زمانی‌که برتری یک جنس در جامعه پذیرفته‌ شده‌ باشد، مشروعیت اقتدار زنان غیرقابل‌ قبول باقی می‌ماند، البته ممکن است در یک خانواده به طور مشخص این اقتدار از طرف اعضا پذیرفته ‌شود اما از جانب جامعه‌ای که این خانواده در آن قرارگرفته، پذیرفته نمی‌شود و حتا تمسخر هم می‌شود. به همین سبب به نظرمی‌رسد در چنین فضایی تنها عوامل مشروع احساس قدرت در زنان، عواملی هستند که توسط جامعه و در چارچوب نقشی که زنان توسط آن تعریف شده‌اند. ارزش و احترام بالایی که جامعه برای مادری، همسری یا سایراشکال نقش‌های جنسیتی سنتی قایل است و بی‌توجهی به سایر روابط یا انواع اقتدار در سیر زندگی فردی زنان، نمونه‌ای از این مثال است. احتمالا اعمال قدرتی که جامعه به صورت سنتی برای نقش‌های زنان در نظر می‌گیرد، شیوه‌ای است که در یک دیدگاه عامتر، اقتدار مردانه را باز تولید می‌کند و قدرتی که زنان در ازای ایفای نقش مادری یا سالخوردگی(به عنوان عوامل قدرت زنانه در شکل سنتی)دریافت‌ می‌کنند، به نظر می‌رسد به معنای دست شستن از سایر اشکال اقتدار یا سایر نقش‌هایی است که زن می‌توانسته‌ است در سال‌های جوانی یا باروری خود در جامعه ایفا کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در کل زنان اظهار داشتند به سبب شرایط اجتماعی و اینکه مردان زود سست می‌شوند و دنبال تنوع طلبی نیز هستند، مهریه بالا مانعی در برابر تنوع طلبی آقایان است. ترس از پرداخت مهریه منجر به کوتاه آمدن مردان و پیش رفتن حرف زنان می‌شود. خانم ۳۵ ساله خانه‌دار بیان نمود: “وضعیت کنونی جامعه به نوعی است که آقایان زود سست شده و دچار تنوع طلبی می‌شوند گاه در زندگی از اینکه مهریه ام بالا بوده احساس قدرت کرده ام. در حین زندگی با همسرم احساس نمودم همسرم تلفنی با خانم دیگری ارتباط دارد موضوع را با وی در میان گذاشتم هر چند که وی شدیدا آن را انکار کرد ولی من وی را تهدید به اجرا گذاشتن مهریه نمودم، از آن زمان به بعد همسرم بیشتر به من توجه نمود، رابطه تلفنی اش را قطع کرد و در زندگی در مقابل درخواست‌هایم کمتر مقاومت می‌کند”.
در بین زنان مطلقه برخی مهریه خود را دریافت کرده ‌بودند، مثلا خانمی ۲۴ساله دانشجو توانسته بود با دریافت مهریه به صورت قسط بندی هر ماه دو سکه، تحصیلات خود را ادامه داده و به راحتی زندگی کند و دغدغه مالی هم نداشته باشد. خانم ۳۶ساله در حین طلاق گفت که همسرش توان مالی پرداخت مهریه را نداشته و قبول کرده در قبال دادن حضانت فرزند به وی با طلاق موافقت نماید. خانم ۳۶ساله که به گفته او به سبب شرایط خانوادگی نتوانسته‌است تحصیلاتی بیشتر از دوره ابتدایی داشته ‌باشد و به خاطر وضعیت مالی خانواده از همان ابتدا به کارهای موقت پرداخته تا کمک خرج خانواده اش باشد و به دلیل همین وضعیت اقتصادی خانواده باعث شده در سن ۱۹سالگی ازدواج نماید. بعد از چند سال زندگی با همسرش به خاطر بیکاری همسرش همچنان مسئولیت مالی خانواده را به دوش می‌کشد و در حال حاضر در بخش خدماتی دانشگاه شاغل بوده و از اینکه همسرش از لحاظ مالی به او وابسته و وی منبع درآمد خانواده بوده احساس قدرت داشته‌است، با این همه اعتیاد و بددهنی همسرش باعث می‌شود برای حفظ آبرو در مقابل دیگران کوتاه بیاید. در حال حاضر پرونده طلاق آن‌ها در دادگاه در جریان است و وی توانسته در مقابل بخشش مهریه خود سرپرستی فرزندش را به عهده بگیرد. وی معتقد است میزان مهریه وی ۵۰۰ سکه، به وی احساس قدرت بخشیده و به دیگران هم توصیه می‌کند میزان مهریه خود را پایین نگیرند تا بتوانند در موارد لازم از آن استفاده کنند.
از مصاحبه‌ها چنین برداشت می‌شود که هر چند به طور محسوس زنان احساس قدرت را کمتر تجربه کرده باشند ولی از میزان مهریه خود توانسته اند در زمان‌های مختلف و در برهه‌های مختلف زندگی خود استفاده برده و از پس مشکلات خود بربیایند و به نظر می‌رسد این احساس قدرت ناشی از میزان مهریه همیشه با آن‌ها بوده ‌است. به نظر قریب به اتفاق خانم‌هایی که با آنان گفتگو شد مهریه‌ی سنگین برای زن، اهرم قدرت برای نیل به اهداف مشروع است: اولا با توجه به‌این که قانون مدنی، حق طلاق را از اختیارات شوهر اعلام کرده و زن فقط در موارد عسر و حرج، چنین حقی را پیدا می‌کند، در صورتی که زن متقاضی طلاق باشد، ناگزیر از اقامه‌ی دلیل و اثبات عسر و حرج خود است. چه بسا زنان قادر به اثبات بدرفتاری‌های همسران خود نبوده و دادگاه، تقاضای طلاق آن‌ها را مردود اعلام کرده ‌است. در صورتی که اگر زن دارای مهریه‌ای سنگین باشد و آن را به اجرا بگذارد یا از طریق دادگاه مطالبه کند، مرد ملزم به حضور در دادگاه و تعیین تکلیف زن برای طلاق یا ادامه‌ی زندگی خواهد بود. همچنین در صورتی که مهریه سنگین باشد و زن متقاضی طلاق، و دادگاه تقاضای طلاق زن را نپذیرد، وی می‌تواند با غمض عین از مهریه‌ی خود به صورت طلاق خلع، موافقت شوهر را برای طلاق کسب کند. همچنین با توجه به‌این که مادر برای حضانت طفل تا سن هفت سالگی اولویت دارد و بعد از آن اولویت با پدر است، چنانچه زندگی زناشویی به طلاق منجر شود زن می‌تواند انصراف از اخذ مهر و بخشیدن آن را به مرد منوط به اخذ حق حضانت فرزند بکند. از این قرار در عرف جامعه ما مهریه‌های سنگین، تضمینی برای جلوگیری از طلاق، و تامین مالی زن برای دوران جدایی، یا برای جبران کمبود سهم الارث و یا ابزاری برای تحقق طلاق و تحصیل موافقت مرد برای حضانت فرزند توسط زن بعد از طلاق است.
۴-۱-۴- مهریه به مثابه سرمایه اقتصادی
مهریه در اصل نوعی سرمایه اقتصادی است هر چند در برخی موارد می‌شود تاثیر آن را به طور مستقیم دید ولی در اصل یک نوع پشتوانه اقتصادی به شمار می‌آید که در برهه زمانی خاص می‌توان از آن استفاده نمود. از اهداف تئوریک بوردیو، مربوط به ساختارگرایی، ما شاهد برداشتی از مسئله‌ی قدرت هستیم که میان قدرت و توزیع نابرابر امکانات (اقتصادی) علامت تساوی می‌گذارد. طبق نظر او، اگر کسی دارای سرمایه‌ی زیادی باشد، نتیجتا دارای قدرت هم هست. توصیف بوردیو از ساختار طبقاتی، یا «فضای اجتماعی»، تجریدی و شکل بندی شده‌است. فضای اجتماعی، فضایی چند بعدی است که در آن، جایگاه افراد بوسیله‌ی مجموعه‌ای از ویژگی‌ها تعیین می‌شود: یا از زبان بوردیو “بوسیله ی ساختار روابط میان تمام ویژگی‌های مربوط که ارزش خاص هر یک از آن‌ها را تعیین می‌کند و تاثیری که آن‌ها روی کارکردها می‌گذارند”. از میان این “ویژگی‌های مربوط” می‌توان به شغل، تحصیلات، درآمد، شغل والدین، تحصیلات و درآمد والدین، منشاء جغرافیایی، جنسیت و غیره اشاره کرد. طبق نظر بوردیو، طبقه می‌تواند بعنوان مجموعه‌ای از افراد با جایگاه تقریبا مشابه در فضای اجتماعی، تعریف شود. فرض بر آن است که این افراد موضع‌گیری‌ها و منافعی مشترک را بسط می‌دهند و بنابراین رفتار مشابهی خواهند داشت و طرز فکر مشابهی را عرضه خواهند کرد. بوردیو مفهوم سرمایه را تنها به منافع مادی، سرمایه‌گذاری‌ها و سودهای پولی، پیوند نمی‌زند. سرمایه‌ی اقتصادی تنها یکی از بسیاری شکل‌های دیگر سرمایه ‌است.
جدول شماره (۴-۴ ): کارکرد مهریه در بین زنان

بخشش مهریه در قبال حضانت فرزند

دریافت مهریه به صورت اقساط و گذران امور مادی بعد از طلاق

استفاده از مهریه به عنوان تهدید و پیش بردن امور

بخشش مهریه و گرفتن طلاق توافقی

دریافت مهریه از ارث و احساس امنیت اقتصادی بعد از فوت همسر

مانعی برای برخی کارهای ناشایست همسر

تثبیت خانواده

مانعی جهت ازدواج مجدد مرد

ایجاد منزلت و شان اجتماعی

سخت کردن طلاق

ایجاد پرستیژ و تفاخر اجتماعی

در اکثر مصاحبه‌ها دیده می‌شود که مهریه نوعی سرمایه و پشتوانه اقتصادی به شمار می‌آید مثلا خانم دانشجویی توانسته از مهریه برای آینده و ادامه تحصیلاتش استفاده کند.زنان دیگری توانسته بودند مهریه را به شیوه‌های مختلف دریافت نمایند، گاه در قبال موارد دیگر به صورت پایاپای از مهریه‌استفاده می‌کنند، یا خانمی ۸۱ ساله بیوه در قبال سفر حج، مهریه خود را می‌بخشد و خانم دیگری در ازای حضانت فرزندش مهریه را با همسرش مبادله می‌کند.
به نظر افرادی که از آنان نظرخواهی شد، مهریه، کمبود سهم الارث زن را جبران می‌کند. چرا که قانون مدنی ایران، سهم الارث پسر را دو برابر دختر قرار داده ‌است. دو نوع از شکل‌های مهم سرمایه که بوردیو طرح می‌کند، عبارتند از: سرمایه‌ی فرهنگی و سرمایه‌ی اجتماعی. استفاده از مفهوم سرمایه‌ی فرهنگی این پیش شرط را دارد که چیزی به نام فرهنگ مشروع و شناخته شده وجود داشته و به درجات مختلف غالب باشد، و برای همین بتوان، مانند پول، با درجات مختلف به آن فرهنگ دسترسی داشت. در جوامع مدرن میان سرمایه‌ی فرهنگی و شایستگی‌های رسمی تحصیلی پیوندی برقرار است و بوردیو در موارد زیادی برای سرمایه‌ی فرهنگی کسب شده درسیستم آموزشی از مفهوم سرمایه‌ی آموزشی استفاده می‌کند. سرمایه‌ی اجتماعی عبارت است از شبکه‌ی ارتباط‌ اجتماعی و جریان اطلاعات. یک فرد از سرمایه‌ی اجتماعی بالایی برخوردار است اگر او ارتباط‌های اجتماعی گسترده‌ای داشته باشد که بتواند برای دستیابی به هدف اش آن‌ها را بسیج کند.
با بالا رفتن میزان مهریه، سرمایه اجتماعی زن بالا می‌رود. خانم ۳۱ساله شاغل در این مورد به ما گفت: “در بین دوستان و آشنایان زمانی که از میزان مهریه ام سوال می‌شود از اینکه مهریه ام بالا است، احساس خوبی دارم و از این وضعیت راضی‌ام”. تعیین شان اجتماعی زن با توجه به میزان مهریه بیانگر تعریف آن به منزله نوعی از سرمایه اجتماعی است، چنان که گاه با توجه به تحصیلات و طبقه اجتماعی خانواده میزان مهریه نیز محاسبه می‌شود. به زعم برخی از پاسخگوها به طور نامحسوس در برهه‌هایی از زندگی آنان شأن خاصی را برای زن به همراه دارد. به گفته خانمی ۲۴ساله، “مهریه بالا شأن اجتماعی دختر است و من از اینکه مهریه ام کم باشد مخالفم چون کم بودن میزان مهریه را دلیل کم ارزشی خود می‌دانم و به هیچ عنوان قبول نمی‌کنم که همسرم میزان مهریه را کم انتخاب کند”.
۴-۱-۵- جمع بندی
روایت کلی مصاحبه‌ها در ارتباط با زندگی زنان بیانگر تلاش و کوششی است که آن‌ها طی سالیان زندگی خود برای اداره و یا کنترل عواملی که زندگی خانوادگی آن‌ها را متاثر می‌سازد، دارند. به نظر می‌رسد که فراهم ساختن آرامش زندگی خانوادگی و حفظ آن، انگیزه اصلی آن‌ها در زندگی است. بدین سبب این انگیزه زنان را وامی‌دارد تا هرکاری را که لازم است انجام دهند تا نگرانی‌ تقریبا همیشگی آن‌ها برای از هم پاشیده‌شدن زندگی خانوادگی را کاهش دهد. در این میان تعیین مهریه بالا یکی از راه حل‌ها بوده که علاوه بر ایجاد یک نوع پشتوانه و سرمایه اقتصادی برای زنان سرمایه اجتماعی و فرهنگی را نیز در پی دارد. از دیدگاه زنان میزان مهریه بالا می‌تواند تاحدودی منجر به جلوگیری از ازدواج مجدد و حتی خیانت احتمالی مردان شود و همچنین مانعی برای طلاق در هر شرایطی می‌دانستند، آنان این میزان بالا را تضمینی برای حفظ خانواده و آرامش آن می‌دانستند. زنان از میزان مهریه خود توانسته‌اند در زمان‌های مختلف و در برهه‌های مختلف زندگی خود به نوعی استفاده برده و از پس مشکلات خود بربیایند و به نظر می‌رسد این احساس قدرت ناشی از میزان مهریه همیشه با آن‌ها بوده‌است. هر چند گاهی به صورت نامحسوس و گاهی محسوس‌تر بوده‌ است.این دسته از زنان طی دوره‌های زندگی خود هرگاه احساس کنند که شرایط خانواده نگران‌کننده ‌است و یا همسرشان در شرایط دلخواه نیست، انواع شیوه‌ها از قبیل تهدید به دریافت مهریه بالا و گاه غر زدن و حتا ترک خانه را بکار می‌گیرند تا اوضاع را مجددا به کنترل خود درآورند. به نظر می‌رسد موفقیت در این امر یعنی حفظ کانون خانوادگی عاملی است که به زنان احساس قدرت می‌دهد

مقدمه

در این فصل به بررسی نهایی وضعیت متغیرها (توصیفی) و روابط بین آن‌ها (تحلیلی) میپردازیم. ابتدا توزیع افراد را بر اساس متغیرهای زمینهای و متغیرهای مستقل و وابسته توصیف میکنیم که شمای کلی از جامعه مورد بررسی را بر اساس این متغیرها، پیشرو داشته باشیم و در ادامه از طریق آزمون رابطه بین مفاهیم و متغیرها به تحلیل داده های گردآوری شده خواهیم پرداخت.

۴-۲- بخش کمی

ویژگی‌های کلی جمعیت نمونه در بررسی کمی

جمعیت نمونه در این بخش، شامل زنان در ۸ تیپ (زنان مجرد شاغل، زنان مجرد غیر شاغل، زنان متاهل شاغل، زنان متاهل غیر شاغل، زنان بی همسر در اثر طلاق شاغل، زنان بی همسر در اثر طلاق غیر شاغل، زنان بی همسر در اثر فوت شاغل، زنان بی همسر در اثر فوت غیرشاغل) هستند. گستره سنی زنان مورد بررسی در این بخش زنان ۱۸ تا ۸۶ سال هستند و تعداد اعضای خانواده پاسخگویان از سه نفر تا ۱۰ نفر را شامل می‌شوند.

در پاسخ به درآمد پاسخگویان هنگام ازدواج، ۱۰درصد پایین‌تر از ۱۰۰هزار تومان در ماه درآمد داشته‌اند، ۶/۴درصد بین ۱۰۱ تا ۳۰۰ هزارتومان،۷/۱درصد بین۳۰۱ تا ۵۰۰هزارتومان، ۵/۵۷درصد بدون درآمد،۴/۰ درصد بین ۷۰۱ تا ۹۰۰هزارتومان و ۲/۲۳ درصد به دلیل مجرد بودن شامل این سئوال نمی‌شدند. در ارتباط با درآمد همسر پاسخگویان در هنگام ازدواج، ۴/۰درصد پایین‌تر از ۱۰۰هزار تومان درآمد داشتند، ۸/۳درصد بین ۱۰۱ تا ۳۰۰هزارتومان، ۶/۹ درصد بین ۳۰۱ تا ۵۰۰هزارتومان، ۷/۶درصد بدون درآمد، ۸/۱۳ درصد بین ۵۰۱ تا ۷۰۰هزار تومان و ۲۵درصد به دلیل مجرد بودن شامل این سئوال نمی‌شدند.
مشاهده شد از بین ۲۴۰نفر پاسخگو ۹/۳۷درصد بین ۱۸-۲۸ سال سن دارند، ۳/۲۸درصد بین سنین ۲۹-۳۸سال، ۸/۱۵درصد بین سنین ۳۹- ۴۹سال، ۶/۹درصد بین سنین ۵۰-۶۲ سال و۵/۷درصد هم بین سنین ۶۳-۸۶ سال هستند.با توجه به سن ازدواج پاسخگویان، ۱/۳۷درصد بین سنین ۲۱-۲۶سالگی ازدواج کرده، ۲/۳۱ درصد بین سنین ۱۵-۲۰سالگی و ۷/۶درصد هم در سنین ۲۷-۳۵سالگی ازدواج کرده‌اند.
از بین پاسخگویان،۶/۱۹درصد یک فرزند دارند، ۸/۱۸درصد دو فرزند، ۳/۱۳درصد فرزندی ندارند، ۶/۹ درصد سه فرزند، ۵ درصد چهار فرزند و ۲/۴درصد هم دارای پنج فرزند بودند.
۴-۲-۱- احساس قدرت زنان و عناصر تاثیرگذار بر آن
بوردیو براین باور است که اگر کسی دارای سرمایه‌ی زیادی باشد، نتیجتا دارای قدرت هم هست. همانطور که در مباحث نظری نیز مطرح شد توصیف بوردیو از ساختار طبقاتی، یا «فضای اجتماعی»، تجریدی و شکل‌بندی شده‌است و فضای اجتماعی، فضایی چند بعدی است که در آن جایگاه افراد بوسیله‌ی مجموعه‌ای از ویژگی‌ها تعیین می‌شود، از جمله‌این ویژگی‌ها می‌توان به شغل، تحصیلات، درآمد، شغل والدین، تحصیلات و درآمد والدین، منشاء جغرافیایی، جنسیت و غیره اشاره کرد. طبق نظر بوردیو، طبقه می‌تواند بعنوان مجموعه‌ای از افراد با جایگاه تقریبا مشابه در فضای اجتماعی تعریف شود.
۴-۲-۱-۱-تحصیلات
براساس تئوری‌ها یکی از مهمترین عناصر موثر بر قدرت زنان تحصیلات است. پاسخگویان این پژوهش از طیف متفاوتی از تحصیلات برخوردار بودند. از بین پاسخگویان ۴/۱۰درصد بیسواد و ۱/۳۷درصد دارای تحصیلات ابتدایی تا دیپلم بوده و ۹/۴۷درصد فوق دیپلم تا لیسانس بوده و ۶/۴درصد پاسخگویان فوق لیسانس به بالابوده اند. در ارتباط با سن همسر پاسخگویان، ۲/۲۴درصد همسرانشان بین ۳۰-۳۵سال سن دارند،۸/۱۵درصد بین ۳۶-۴۲سال،۲/۱۱ درصد بین ۴۵-۵۳سال،۶/۱۴ درصد بین ۲۳-۲۹سال و ۲/۹درصد هم بین ۵۴-۸۳سال سن دارند. در ارتباط با میزان تحصیلات همسر پاسخگویان، ۳/۳۸درصد مدرک ابتدائی تا دیپلم داشته، ۹/۲۲ درصد مدرک فوق دیپلم تا لیسانس، ۴/۱۰درصد بی‌سواد و ۳/۳درصد هم مدرک فوق لیسانس تا دکترا داشتند.
جدول شماره(۴-۵): جدول تقاطعی بین میزان احساس قدرت زنان با تحصیلات