تا به جان این جهانی زنده ، چون دیو وستور ،
گرچه پیری ، همچو دنیا ، خویشتن کودک شمار
در این بیت پلنگ رمز شهوت است و موش رمز حرص . « اگر مردی ببینی [ بصفت پلنگ] بدان که او مردی بود طالع و حریص و با قوّت . » ( خوابگزاری ۴۲ ) سنائی درین بیت که از پلنگ و موش سخن گفته است اشارت به نکته ای از عقاید قدما دارد که می پنداشته اند اگر پلنگ کسی را زخمی کند و موشی بر آن زخمِ او بمیزد یعنی بشاشد آن شخص خواهد مرد . و وقتی چنین موش و پلنگی در چپ و راست تو هستند ، به خواب خوش فرو مرو .
حرص و شهوت در تو بیدارند ، خوش خوش تو مخسب
چون پلنگی بر یمین داری و موشی بر یسار
در این بیت سنائی نکوهش می کند کسانی که مال را بخشش می کنند ولیکن بنیاد و اساس آن بر ریاکاری است . و در بیت بعد تأکید می کند که بر خشم خویش مسلّط شو ، در دنیا ، زیرا به چشم صفت ( یعنی به اعتبار و ویژگی ها و صفات ) کسی که در این دنیا بر سگ خشم خویش سوار و مسلّط نباشد ، خود در آن جهان سگ محبّوب خواهد شد .
مال دادی ، لیک روی است و ریا اندر بُنه
کشت کردی ، لیک خوک است و ملخ در کشت زار
خشم را زیر آر ، در دنیا ، که در چشم صفت
سگ بود انجا کسی کاینجانباشد سگ سوار
در این ابیات تعلیمی به داستان تاریخی آدم و حوا ، که در آغاز ، در بهشت بودند و بر اثر گناهی که مرتکب شدند و از شجره ی ممنوعه میوه خورند، از بهشت بیرون رانده شدند و عیب در نژاد آدم امری ذاتی نیست ، بلکه امری عارضی و عاریتی است ، اگر تو از نژاد آدمی ، جامه عورا ( = عیب ) را از تن خویش بیرون کن . و حلم و خرسندی را در خاک و آب جستجو کن که طینت تو از آن است. و مانند باد و آتش سرکش و نا آرام مباش که در باد و آتش خرسندی و وقار نیست و رنگ و بوی حقیقی در بردباری و غُلّو طبع است .
خشم و شهوت و مار و طاووسند ، در ترکیب تو
نفس را آن پایمرد و دیو را این دستیار
کی توانستی برون آورد آدم را ز خُلد
گر نبودی راهبر ابلیس را طاووس و مار ؟
عور گَرد از کِسوتِ عار ار ز دوده ی آدمی
زانکه اندر تخمِ آدم عاریت باشد عوار
حلم و خُرسندی در آب و گل طَلَب ، کِت اصل ازوست
کی بود در باد خرسندی و در آتش وقار
حلمِ خاک و قدرِ آتش جوی، کاب و باد راست
گرت رنگ و بوی بخشد پیلور صد پیلوار
سنائی در این بیت اخلاقی و عرفانی می گوید : تا اسیر شهوت و شکم پرستی خویش هستی ، حاجیان و پرده داران کی بر درگاه محبّوب ، تورا اجازه ی دخول خواهند داد ؟
تا تو اندر زیرِ بارِ حلق و جلقی چون ستور
پرده داران کی دهندت بار بر درگاه یار؟
سنائی در این بیت اخلاقی می گوید : همان طور که خربزه گرم است . و به مزّاج طفلان زیان دارد ، خیار سرد است و برای پیران مضّر است . طمع و مال اندوزی به مانند خیار و خربزه برای طفلان و پیران زیان آورند و تو را به اعماق درکات می برد .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گِردِ خُرسندی و بخشش گَرد ، زیرا جَمع و طَمع
کودکان را خربزه ی گرم است و پیران را خیار
در این بیت اخلاقی و اجتماعی سنائی بیان می دارد که رستگاری در راستی است و به این آیه شریفه « والذین هِم عَنِ اللَغوِ مُعرِضون ۳/۲۳ ) » « و [ مومنان ] آن کسانی که ایشان از سخن بیهوده روی بگردانیدگان باشند » و گفته اند هر حرفی [ از قرآن ] چراغی است از نور اعظم افروخته ، آفتابی است از مشرق حقیقت طالع گشته ، و به آسمان غیرت ترقی گرفته ، هر چه صفات خلق است و کدورت بشر ، حجاب آن نور است و تا حجاب برجاست تافتن آن را طمع داشت خطاست .
راستکاری پیشه کن کاندر مصاف رستخیز
نیستند ازخشم حق جز راست کاران ، رستگار
تا به جان لَهو ولَغوی زنده، اندر کوی دین
از قیامت قِسم تو نقش است واز قرآن نگار
سنائی در این بیت عرفانی ، اشاره دارد به « مَن جاوَ بالحَسَنهِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها » ( ۱۶۰/۶) « هر که بیارد نیکی ولی به امید اینکه در مزرعه ی تو بروید و چند برابر شود بذر را در شیار می پاشی و این شرط و آیین ایمان نیست که تو خاک و سرگین ( = زمین مزرعه و کود ) را استوار و امین می دانی و حق را نا امین و خائن .
حق همی گوید : «بِدِه ، تا دَه مکافاتت دهم .»
آن به حق نَدهی و پس آسان بپاشی در شِیار
این نه شرط مومنی باشد که در ایمانِ تو
حق همی خاین نماید ، خاک و سرگین استوار
در این بیت اخلاقی و تمثیلی سنائی تأکید دارد برگرد ایمان و دین خویش ، به بی دینی مَتَن ( مثل عنکبوت که تار می تند ) بذرِ دنیایی را در وُسعت جانِ خویش ، از سر بیگاری ، مپاش و مکار و چه زیان بزرگی ! تا برین سِرّ او را اطلاع است بسا رسوائیها که او از ما می داند . آنکه زر و سیمِ سره از ناسره باز می شناسد .
گِردِ دین ، بهر صلاح تن ،به بی دینی مَتَن!
تخمِ دنیا در فراخ جان به بیگاری مکار!
ای بسا غبنا کِت اندر حشر خواهد بود، از آنک ،
هست ناقد بس بصیر و نقد ها بس کم عیار
در این ابیات فلسفی و حکمی – سنائی اشعری مذهب است و اشاعره ظاهراً جبر را قبول ندارند . و معتقد که در عین اینکه اعمالِ عباد ، همگی ، به علم و اراده و مشیّت خداوند است . ( ظاهراً جبری است ) با این همه مردمان دارای اختیار و اعمال اختیاری هستند که بر طبق آنها مورد ثواب و عقاب قرار می گیرند ( شرح العقاید النسفیّه ۱۰۹-۱۱۸ ) بنابراین تعبیر ننگ جبر در اینجا تعرضی دارد نسبت به آن ها که قائل به جبر مطلق اند و طمطراق اختیار تعریضی دارد به آراء معتزله – و در این بیت یعنی خواب اصحاب کهف ، در غار ، از بیداری شما بهتر است . زیرا آنان از دقیانوس خویش ( = رمز فرمانروائی ظالم و نفس امّاره ) رهائی یافته اند .
از نگارستان نقّاش طبیعی برتر آی
تا رهی از ننگ جَبر و طمطراقِ اختیار
چون ز دقیانوس خود رستند، هست اندر رقیم ،
به ز بیداری شما، خوابِ جوانمردانِ غار
در این بیت دینی تأکید دارد که عقل ، بدون یاری شرع ، از روشنایی آن جهانی و آُخروی برخوردار نیست و همان گونه که در ساختن مُعَصفَر شخار لازم است ، عقل را نیز را نیز شرع لازم است .
عقل بی شرع، آن جهانی نور نَدهَد مر ترا
شرع باید عقل را همچون مُعَصفَر را شخار
در این بیت عرفانی ، سنائی در اینجا به جنبه دست نیافتنی بودن قرآن نظر دارد. و می گوید عقل جزئی نمی تواند بر قرآن احاطه یابد همان گونه که عنکبوتی نمی تواند به شکار سیمرغ بپردازد .

بین فقهای امامیه، در این موضوع اختلاف قابل توجهی وجود ندارد. در فقه اهل سنّت نیز هر دو نظریه اثر قهقرایی داشتن یا نداشتن به چشم می خورد. منشأ اختلاف نظر فقها در این است که مشهور، اعم از متقدمان و متأخران ، معتقدند که انتقال مالکیت به نفس عقد و به صرف ایجاب و قبول واقع می‌شود و حتی قبض و اقباض مبیع و ثمن تأثیری در آن ندارد و وجود خیار فسخ هم مانع آن نیست^[۱۱۰] در مقابل، گروه اندکی معتقدند که مادامی که زمان خیار منقضی نشده، مالکیت بایع زایل نگشته و انتقال متوقف بر انقضای خیار است و اثر دیدگاه اخیر، در فسخ کاملاً روشن است.
بدین صورت که به محض اعمال فسخ گویا تملیکی صورت نگرفته و از ابتدا آثاری ندارد، هر یک از دو دیدگاه فوق ثمرات خود را در موضوعات گوناگون جلوه می‌سازند. از جمله مسأله حق شفعه و قاعده تلف بیع قبل از قبض^[۱۱۱] و قاعده «التَلف فِی زَمن الخِیار ممَن لاخِیارَ لَه» گروه اول خیاری بودن بیع را مانع اعمال اخذ شفعه می‌دانند ولی گروه دوم در موردی که خیار برای بایع یا برای هر دو بایع ومشتری باشد، حق شفعه قائل هستند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در کتاب الخلاف و المبسوط و المهذب و الغنیه این نظریه آمده است.^[۱۱۲] بنابراین شیخ طوسی، ابن براج و ابن زهره را میتوان از طرفداران قهقرایی بودن اثر فسخ دانست. دکتر محقق داماد، به نقل از شماری از صاحب نظران، این نظریه را به شیخ طوسی و ابن جنید (اسکافی) نیز نسبت داده است.^[۱۱۳]
به هر حال، با جستجو در نظریات فقها می‌توان به این موضوع اذعان نمود که دیدگاه مشهورشان این است که فسخ اثر قهقرایی ندارد. شیخ انصاری به صراحت زمان تأثیر فسخ را ازحین عقد می‌داند^[۱۱۴] و در مورد وضعیت عقد پس از فسخ چنین می‌گوید: «مقتضای فسخ عقد هرچند که انحلال عقد سابق است وعقد را کأن لم یکن قرار می‌دهد اما به وسیله آن ملکیت سابق بر فسخ از بین نمی‌رود، زیرا باید به زمان حدوث فسخ توجه کرد نه به زمان متعلق آن»^[۱۱۵] پس از او شاگردانش از جمله مرحوم نایینی^[۱۱۶] و سیدکاظم یزدی و دیگران مباحث این نظریه را تقویت کرده‌اند.
در حقوق ایران نیز آن‌چه از بررسی کتاب‌های حقوق‌دانان‌‌ به دست می‌آید این است که همگی نظریه مشهور فقها را دارند؛ یعنی بر این عقیده‌اند که اثر فسخ از حین انحلال عقد است و اثر
قهقرایی ندارد^[۱۱۷] ولی نظریه پردازان حقوقی، وجود نظر مخالف را متذکر شده‌اند.^[۱۱۸] نحوه طراحی مواد قانون مدنی همسویی آن را با دیدگاه مشهور فقها وحقوق‌دانان‌‌ تأیید می کند، هرچند به صراحت نصی دراین زمینه ندارد. ماده ۴۵۹ ق.م^[۱۱۹] دربیع شرط و۴۵۴^[۱۲۰] و۴۵۵ ق.م^[۱۲۱] دراحکام خیارات وماده ۲۸۷ ق.م^[۱۲۲] در اقاله دال بر این استنباط می باشند.

گفتار چهارم: شرط مفسد

شرط تعهدی است که ضمن تعهد دیگر درج می‌شود و در اثر این امر، بستگی و رابطه میان آن دو تعهد ایجاد می‌شود که شرط، صورت تعهد تبعی به خود می‌گیرد شرط یکی از اعمال حقوقی متداول بوده که در قالب تعهد اثری از خود به جا می‌گذارد. شرط یک الزام و تعهد تبعی است که با درج در متن عقد، مشروط علیه به ایفای آن ملزم می‌شود یعنی دارای ادله وجوب وفاء است. ولی اگر طرفین به شرط باطلی توافق کنند مشروط علیه را نمی‌توان به ایفای آن مجبور کرد چون برای شرط باطل آثاری مترتب نمی‌شود.
شرط باطل زمانی موجب بطلان عقد می‌شود که فساد ناشی از شرط به یکی از ارکان اساس عقد لطمه وارد سازد در غیر این صورت فساد شرط به عقد سرایت نمی‌کند چون شرط تعهدی تبعی است که همیشه وابسته به عقد است این در حالی است که اگر عقدی باطل باشد به تبعیت از آن شرط نیز باطل اعلام می‌شود. فساد شرط در شروط باطلی همچون شرط غیرمقدور و شرط نامشروع، به عقد سرایت نمی‌کند چرا که فقط خودشان باطل هستند و عقد به تبع این شروط باطل نمی‌شود ولی به خاطر جبران ضرری که از عدم ایفای شرط متوجه مشروط‌له می‌شود، البته زمانی خیار فسخ معامله برای مشروطه‌له ثابت می‌شود که مشروط ثابت شود.
گرچه شرط بخشی از عقد اصلی است و تراضی به مجموعه‌ی از تعهدهای اصلی و فرعی تعلق می‌گیرد ولی این بدان معنا نیست که همواره بطلان شرط به نظم مجموعه صدمه می‌زند و عقد را باطل می‌کند.شرط مبطل، عقد اصلی را فاسد می‌کند و عقد فاسد نیز هیچ اثری ندارد. یعنی چنان‌چه بیع فاسد باشد به موجب آن ملکیتی برای مشتری بر مبیع حاصل نمی‌شود و حتی در صورتی که آن را قبض کند، مالک آن نخواهد بود.^[۱۲۳]
شروط مبطل به دو قسم تقسیم می‌شود که به طور خلاصه در زیر به آن‌ ها پرداخته می‌شود.

بند یکم: شرط خلاف مقتضای عقد

هر عقد دارای ویژگی‌ها و آثاری است که اهمیت این ویژگی‌ها در هر عقد متفاوت و بستگی به ذات آن عقد دارد. بدین ترتیب بعضی از این ویژگی‌ها چنان با ماهیت عقد در آمیخته است که بدون آن‌ ها عقد جوهر و طبیعت حقوقی خود را از دست می‌دهد. این‌گونه خصوصیات را مقتضای ذات عقد می‌نامند. حال اگر شرط با مقتضای ذات عقد منافات داشته باشد آن شرط باطل و مبطل اصل عقد است مثل این‌که در عقد نکاح شرط شود که نزدیکی صورت نگیرد. در این مثال همبستری مقتضای ذات عقد نکاح است و چنین شرطی با آن منافات دارد. شیخ انصاری در بحث از شرط خلاف مقتضای عقد، کلام را مختص مواردی قرار داده که مطلق عقد مقتضی آن است.^[۱۲۴]
آن‌چه که به موجب عقد به طرفین منتقل گردیده در صورت بطلان عقد، باید به صاحب مال رد شود.^[۱۲۵] در مورد اثر گذاری شرط مبطل بر عقد و یا تأثیر بطلان عقد متضمن آن بر شرط دو تفسیر قابل بررسی است.
نخست آن‌که بگوییم برای بطلان عقد به واسطه یک شرط باطل لازم است که فساد شرط به عقد اصلی سرایت کند و از جهت اخیر است که عقد محقق نمی‌گردد و عدم تحقق عقد نیز به منزله فوات اجزاء آن می‌باشد و چون شرط در ضمن عقد منظور شده است، فساد عقد به منزله فساد شرط و موجب بطلان آن است. از طرف دیگر می دانیم که در عقد متضمن یک شرط باطل، عقد به واسطه عاملی که ارکان اصلی آن را متزلزل ساخته و از حصول آن جلوگیری می­نماید و به عبارت دیگر آن را فاسد می سازد، باطل می‌گردد و این عامل چیزی جز شرط نیست که سبب بطلان عقد می‌گردد. بنابراین اساساً نبایستی عقد را سبب بطلان شرط دانست.
باید دانست که سرایت فساد شرط به عقد، مبطل آن است. یعنی با اندراج شرط مفسد در ضمن آن از حصول عقد جلوگیری می‌شود. آن گونه که با فقد شرایط لازم برای صحّت عقد، عمل حقوقی ایجاد شده، باطل و بی اثر است و سرایت فساد شرط به عقد فرع بر فساد و بطلان شرط است. یعنی در صورت مبطل بودن شرط، فساد آن به عقد سرایت کرده و موجب ابطال عقد می‌گردد. نه این‌که بطلان عقد موجب ابطال و انتفاء شرط باشد.^[۱۲۶]
در مورد اسقاط شرط باطل و مبطل نیز باید متذکر شد که در مورد شرط باطل مشروطه‌له اختیار دارد آن را اسقاط کند یعنی از حق خیار خود به واسطه فساد شرط صرف نظر کند ولی در مورد شرط مبطل چنین حقی برای مشروطه‌له محقق نمی‌شود زیرا با سرایت فساد به عقد و بطلان این دو، چیزی باقی نمی‌ماند تا بتوان حکم به اسقاط آن داد. بر همین مبنا، جهل طرفین نسبت به مبطل بودن شرط، تأثیری در ماهیت آن نداشته و موجب صحّت عقد نمی‌شود همان‌طور که جهل بر بطلان شرط غیرمبطل نیز ماهیت آن را تغییر نمی دهد بلکه تنها اثر آن ثبوت حق خیار برای مشروطه‌له می‌باشد.

بند دوم: شرط مجهولی که موجب جهل به دو عوض می‌شود

گرچه شرط مجهولی کم و بیش سبب مبهم ماندن دوعوض (مثلاً مجهول ماندن کالا و ثمن در عقد بیع) می‌گردد ولی به لحاظ فرعی بودن شرط هر شرطی مبطل عقد اصلی نیست بلکه چون استفاده از شرط از مورد اصلی معامله جدا شده و به صورت تعهد تبعی در آمده است، بطلان آن به صحّت تعهدهای اصلی زیان نمی­رساند و فقط وقتی باید عقد را باطل دانست که شرط مربوط و وابسته به یکی از دو عوض باشد و در نتیجه، مجهول بودن آن مورد اصلی معامله را نیز مبهم سازد شرط مجهول (غیرمعلوم و مبهم) ضمن عقد وقتی سبب ایجاد جهل و ابهام در مال مورد معامله یا ثمن (وجه) پرداختی می‌شود که یکی از شرایط صحیح بودن معاملات (معلوم بودن مورد معامله) از بین رفته و در نتیجه معامله باطل می‌شود و چون عقد اصلی باطل می‌گردد وجهی برای بقاء شرط نمی‌ماند و آن هم از بین می رود.^[۱۲۷]

مبحث سوم: ضمان معاوضی

ضمان در لغت به معنای التزام، تعهد و کفالت است و در ادبیات حقوقی، تعهد، بودن شیئی برعهده دیگری و برعهده گرفتن و شیئی را در عهده قرار دادن تعریف شده است. بنابراین در تعریف ضمان می‌توان گفت که عبارت است از التزام اختیاری یا قهری کسی به پرداخت مالی به دیگری و یا التزام به پرداخت مالی به کسی، اعم از این‌که به اختیار باشد یا به موجب قانون منشأ ایجاد ضمان معاوضی عقد است.
در عقود معوّض تملیکی، انتقال مالکیّت، اثر مستقیم عقد است که با وقوع عقد و بدون واسطه تحقق می‌یابد؛ اما تسلیم، تعهدی است که باید ایفا شود. به عنوان مثال تملیک عین در عقد بیع و تملیک منافع در عقد اجاره، اثر مستقیم عقد است و تعهد به تسلیم مبیع از سوی بایع و نیز تعهد به تسلیم عین مستأجره برای استیفای منفعت از جانب مؤجر، اثر تبعی و غیرمستقیم آن می‌باشد. در عقود معوّض، تعهد هریک از دو طرف عقد در مقابل عین دریافتی، تعهد به دادن عوض معین است و به این تعهد «ضمان معاوضی» گویند. در فقه به ضمان معاوضی از این جهت که مضمون ‌به از لحاظ جنس، مقدار و خصوصیات معین است، «ضمان جعلی» یا «ضمان مسمّی» نیز گفته‌اند. وجه تسمیه ضمان جعلی یا ضمان مسمّی آن است که متعاقدان آن را تعیین کرده و عوض چیزی قرار می‌دهند که از جانب طرف دیگر معامله به او انتقال می‌یابد.
مبیع، ضمان مسمّی است برای ثمن و ثمن، ضمان مسمّی است برای مبیع. در حقوق ما اگر مبیع عین معین باشد، انتقال مالکیّت، فوری و بدون قید و شرط است. (بند یک ماده ۳۶۲ قانون مدنی) اما تسلیم مبیع و تأدیه ثمن به ‌مجرد وقوع بیع تحقق نمی‌یابد؛ بلکه تعهدی است که دو طرف ملتزم به ایفای آن هستند. این التزام که با انعقاد عقد ایجاد و با ایفای آن خاتمه می‌یابد، تعهدی یک‌طرفه نیست؛ بلکه علت وجودی آن تعهد طرف دیگر است و اگر یکی از آن دو ساقط شود، دیگری نیز از بین می‌‌رود.
این التزام اگرچه به طور معمول در «تلف مبیع قبل از قبض» و در «تلف مبیع در زمان خیار» مورد بحث قرار می‌گیرد اما به نظر می‌رسد با تلف یکی از دو عوض به وجود نمی‌آید؛ بلکه منشأ ایجاد عقد است. به این التزام که در مقابل التزام طرف دیگر عقد به‌ وجود می‌آید، ضمان معاوضی گفته می‌شود. از این ‌رو در تعریف ضمان معاوضی می‌توان گفت که عبارت است از التزام به پرداخت عوض معین در مقابل عوض دریافتی. میرزای‌ نائینی می‌گوید که معنای ضمان، تفویض است چرا که مشتری ثمن را به‌رایگان به بایع پرداخت نمی‌کند و بایع نیز مثمن را مجانی به مشتری نمی‌دهد بلکه هریک از آن دو، مال خود را عوض مال دیگر قرار می‌دهند.
معنای ضمان در قاعده «الخراج بالضمان» و «کل مایضمن بصحیحه» هم همین است. به عنوان مثال در بیع التزام مشتری به تأدیه ثمن در ازای دریافت مبیع و التزام بایع به تسلیم مبیع در مقابل دریافت ثمن، ضمان معاوضی است. هم‌چنین است در عقد اجاره که تعهد مؤجر به تسلیم عین مستأجره برای استیفای منفعت در ازای دریافت اجاره‌بها و تعهد مستأجر به تأدیه اجاره‌بها در قبال گرفتن عین مستأجره، ضمان معاوضی نامیده می‌شود.
حقوق‌دانان‌‌ ضمانی را که بنا بر مفاد این ماده برعهده بایع قرار گرفته، ضمان معاوضی نامیده‌اند. در فقه نیز ضمان بایع در قاعده «تلف مبیع قبل از قبض» و «تلف مبیع در زمان خیار» مورد بحث قرار گرفته است. شیخ انصاری در بحث از قاعده تلف مبیع قبل از قبض می‌گوید: «یکی از احکام قبض، انتقال ضمان از انتقال‌ دهنده مال به قابض است.» این ضمان قبل از قبض برعهده بایع بوده و پس از قبض در مقابل عوض برعهده مشتری قرار می‌گیرد. آن‌چه از گفته صاحب مکاسب برمی‌آید این است که ضمان مبیع پیش از قبض برعهده بایع است و پس از آن به مشتری منتقل می‌شود ولی از آن نمی‌توان دریافت که ماهیت ضمان معاوضی چیست و از چه زمانی برعهده بایع قرار می‌گیرد.
ضمان به معنای بودن مال بر ذمه است و معاوضی بودن آن از آنجاست که هریک از دو طرف عقد متعهد می‌شود در مقابل آن‌چه می‌گیرد، عوضش را بپردازد. پس بدین ترتیب ضمان معاوضی محدود به مسؤولیت تلف نیست بلکه تعهدی است که طرفین برای دادن عوض معین در ازای عین دریافتی برعهده دارند. در بیع تعهد به تسلیم مبیع، تعهد اصلی بایع است و استرداد ثمن در صورت تلف مبیع از آثار آن به شمار می‌رود. مالی که پیش از تلف بر ذمه بایع قرار دارد، عین مورد تعهد است اما اگر مبیع تلف شد، بایع باید ثمن را برگرداند.
بدین ترتیب تعهد به دادن عوض معین، جای خود را به تعهد دیگری می‌دهد که عبارت است از پس دادن ثمن. به بیان دیگر، تعهد اصلی بایع تسلیم مبیع است در مقابل دریافت ثمن. بایع با ایفای تعهد بری می‌شود و ضمان مبیع برعهده مشتری قرار می‌گیرد. اما اگر مبیع تلف شود و بایع نتواند به تعهد خود عمل کند، باید عوض دریافتی را برگرداند و این تعهد دیگری است تعهدی که جایگزین تعهد اصلی می‌شود و اثر قهری فسخ شدن عقد است. این تعهد را می‌توان «ضمان تلف» نامید. این دو تعهد جدا از هم نیستند، ‌هر دو ماهیتی واحد دارند و مکمل یکدیگرند. تعهد اصلی بایع، یعنی تسلیم مبیع و تعهدی که در صورت تلف مبیع جایگزین آن می‌شود، هردو ضمان معاوضی هستند.
به بیان دیگر ضمان معاوضی مفهومی‌است عام که شامل ضمان تلف هم می‌شود؛ اما ضمان تلف دارای مفهومی‌خاص‌تر از آن و تنها شامل تعهدی است که در صورت تلف مبیع برعهده بایع قرار می‌گیرد. آن‌چه به عنوان نتیجه می‌توان گفت این است که ضمان معاوضی با عقد به وجود می‌آید و با تسلیم پایان می‌یابد و هریک از دو طرف به موجب عقد متعهد می‌شود آن‌چه را که طرف دیگر مالک آن شده، به او تسلیم کند. در بیع، ضمان بایع با تسلیم مبیع خاتمه یافته و به مشتری منتقل می‌شود؛ اما اگر اجرای این تعهد به علت تلف مبیع غیرممکن شد، عقد فسخ شده و بایع باید ثمن را برگرداند.
بنابراین همان‌گونه که در ضمان قهری، آن‌چه برعهده ضامن می‌باشد، دادن عین است و اگر عین تلف شود، او باید مثل یا قیمتش را بدهد، در ضمان معاوضی هم آن‌چه که بر ذمه متعهد (بایع) است، عین مورد تعهد (مبیع) می‌باشد و اگر مبیع تلف شد، باید ثمن را برگرداند. بنابراین تفاوت این دو تنها در عوضی است که باید به جای عین تألف پرداخت شود. این عوض در ضمان قهری مثل یا قیمت است؛ اما در ضمان معاوضی، عوض قراردادی (ثمن) می‌باشد.

مبحث چهارم: ضمان واقعی

در مقابل ضمان معاوضی، ضمان واقعی قرار دارد. در این نوع از ضمان، مضمون‌به خود عین است و نه عوض معین زیرا در صورت موجود بودن عین، خود عین برعهده متعهد است و اگر عین تلف شده باشد، مثل یا قیمت آن عوض معین قرار می‌گیرد. به همین جهت به آن ضمان «مثل و قیمت» نیز گفته‌اند. حکم شارع یا قانون‌گذار به ثبوت مال کسی برذمۀ دیگری که لازمۀ آن این است که اگر عین باقی است و قابل برگشت خود عین و اگر عین تلف شده است یا قابل برگشت نیست در مثل، مثلی و در قیمی ، قیمت عین را پرداخت کنیم.

بخش دوم

آثار فساد عقد

در

عقود معوّض

طرح مطلب

همان‌طور که می دانیم برای عقد باطل یا فاسد در هیچ زمان نمی‌توان وجود و تحققی در عالم اعتبار شناخت. در صورتی که معلوم شود عقدی فاسد است، هرگاه مورد معامله بین طرفین رد و بدل نشده باشد واضح است که با روشن شدن فساد عقد نیاز به این کار نیست اما هرگاه مورد عقد رد و بدل شده باشد، باید به مالک اصلی بازگردانده شود، زیرا عقد فاسد اثری در تملّک یا ایجاد تعهد و رابطه حقوقی ندارد (ماده ۳۶۵ ق.م) و هیچ تملیک و تعهدی جز در حدود قانون اعتبار ندارد. هرگاه مورد معامله فاسد نزد گیرنده، تلف یا ناقص شود، در مورد روابط طرفین، باید بین عقود معوّض که موجب مبادله مال یا عمل با مال یا عمل دیگر است و عقود که چنین نیستند و عقود غیرمعوّض نام دارند، تفاوت قائل شد.
در عقود معوّض گیرنده مال، مسؤول بازگرداندن عین مورد معامله به مالک اصلی است، و در صورتی که بازگرداندن عین مورد معامله مقدور نباشد گیرنده مال مسؤول برگرداندن بدل، یعنی مثل در مثلی و قیمت در مال قیمی و یا اجرت عمل انجام شده است و مسؤول جبران خسارت ناشی از عیب و نقص است، مانند عقد بیع (ماده ۳۶۶ ق.م) و عقد اجاره (ماده ۴۶۶ به بعد ق.م). هم‌چنین گیرنده مال مسؤول جبران منافع مستوفات و غیر مستوفات است. گاهی آثار تشکیل عقد علاوه بر طرفین قرارداد، به اشخاص ثالثی هم که در تشکیل عقد اراده‌ای نداشته‌اند سرایت می‌کند، این اشخاص ثالث را «قائم مقام» می‌گویند.
منظور از عقد فاسدی که روابط طرفین نسبت به ضمان عین و منافع آن در این فصل مورد بررسی قرار خواهد گرفت، عقد معوّضی است که مبادله مال در برابر مال یا عمل در مقابل مال، رکن سازنده آن است. در این فصل به بررسی روابط متعاقدین در عقود معوّض در صورت فساد عقد، آثار فساد نسبت به مسؤولیت ردّ عین و منافع، و هم‌چنین آثار فساد عقد بر اشخاص ثالث «قائم مقام و فضول» می‌پردازیم.

فصل یکم: آثار فساد عقد نسبت به متعاقدین

هرگاه معلوم شود عقد باطل یا فاسد است اولین اثری که در عقود معوّض نسبت به طرفین دارد، عبارت از ضمان است. به عبارت دیگر ابتدا حکم وضعی ضمان نسبت به متعاقدین انتزاع می‌شود و سپس آثار ضمان بر آن‌ ها بار می‌شود مانند بازگرداندن عین و منافع و …؛
این‌که ضمان در این مواقع آیا ضمان قراردادی است یا ضمان واقعی؟ ادله ضمان در صورت کشف فساد عقد چیست؟ آیا علم و جهل دافع و قابض تأثیری در مسؤولیت طرفین می‌گزارد؟ آیا کشف فساد در قبل و بعد از قبض تأثیری در حکم آن دارد؟ اگر متصرّف مأذون در تصرّف باشد تأثیری در مسؤولیت او دارد؟ اینها سؤالاتی است که در این فصل به آن‌ ها پاسخ خواهیم داد.

مبحث یکم: مستندات حکم ضمان نسبت به متعاقدین در فقه امامیه

اگر عقدی فاسد واقع شود، مثل این که عقد بیع به علت فقدان رکنى از ارکان یا شرطى از شروط صحّت، صحیحاً واقع نشده باشد، مشترى نسبت به مبیع و بایع نسبت به ثمن ضامن خواهد بود؛ هر چند در آن تعدى و تفریط نکرده باشد. در نظر برخی از فقها ضمان مقبوض به عقد فاسد از جزئیات قاعده معروف «کُلُّ عَقدٍ یُضمَن بِصَحِیحِهِ یُضمَن بِفاسِدِه وَ ما لایُضمَن بِصَحِیحِه لایُضمَن بِفاسِدِه» است و مبنای بحث را پیرامون اصل و عکس قاعده می‌دانند.^[۱۲۸]
باید توجه کرد در بحث ضمان مقبوض به عقد فاسد لازم نیست به جزئیات قاعده اصل و عکس بپردازیم چرا که این قاعده با همین الفاظ نه در آیه‌ای آمده است و نه در روایتی و نه در معقد اجماعی، در لسان فقهای متقدم هم نیامده است تا به بحث در مقدار دلالت الفاظ آن بپردازیم و تنها در سخنان فقهای معاصر بیان شده است. لیکن آن‌چه مهم می‌باشد ادله ضمان مقبوض به عقد فاسد است و مدارک و مستندات فقهی این ادله را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

گفتار یکم: قاعده علی‌الید

*۱۱۸/۰

۰۲۳/۰-

سبک سردرگم

۰۹۹/۰-

۰۱۸/۰-

۱۰۷/۰

تعهد

**۲۵۳/۰

۰۸۲/۰

*۱۴۲/۰-

*>05/0 * *>01/0
نتایج جدول ۱۵-۴ نشان می دهد که بین سبک دلبستگی ایمن به ترتیب با تعهد (۲۵۳/۰)، با سبک هویت هنجاری (۱۹۵/۰) و با سبک اطلاعاتی (۱۷۴/۰) رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. به طوری که با افزایش سبک دلبستگی ایمن، تعهد، سبک هویت هنجاری و اطلاعاتی افزایش می یابد و بالعکس. همچنین فقط بین سبک دلبستگی اجتنابی و سبک هویت هنجاری (۱۱۸/۰) رابطه مثبت معنی دار وجود دارد، به طوری که با افزایش سبک دلبستگی اجتنابی، سبک هویت هنجاری افزایش می یابد و یا بالعکس. و بین سبک دلبستگی دو سوگرا با تعهد (۱۴۲/۰-) رابطه منفی معنی دار وجود دارد، به طوری که با افزایش سبک دلبستگی دوسوگرا، تعهد کاهش می یابد.خلاصه نتایج
با توجه به اهداف اصلی پژوهش حاضر که مبتنی بر تعیین سهم هر یک از سبک های هویت و سبک های دلبستگی در پیش بینی میزان سلامت عمومی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پیش دانشگاهی است و بررسی اینکه آیا سبک های دلبستگی در ایجاد سبک های هویت و تعهد هویت تأثیر گذاراست، نتایج این مطالعه که با بهره گرفتن از رگرسیون چند متغیره حاصل شد، نشان داد که بین سبک هویت اطلاعاتی و سبک هویت هنجاری و تعهد هویت با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار وجود داشت. بنابراین، با افزایش نمره سبک هویت اطلاعاتی و سبک هویت هنجاری و تعهد هویت، سلامت روان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان افزایش یافت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بین سبک هویت سردرگم و سلامت روان رابطه معنادار وجود نداشت و رابطه سبک هویت سردرگم با پیشرفت تحصیلی منفی بود، به این معنا که با افزایش نمره سبک هویت سردرگم پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کاهش یافت .
نتایج تحقیق همچنین بیانگر وجود رابطه بین سبک های دلبستگی و سلامت روان است. بدین صورت که با افزایش نمرات سبک دلبستگی ایمن و سبک دلبستگی اجتنابی سلامت
روان دانش آموزان افزایش یافت در حالی که این رابطه بین سبک دلبستگی دوسوگرا با
سلامت روان بالعکس است. اما بین سبک های دلبستگی و پیشرفت تحصیلی رابطه
معناداری وجود ندارد .
همچنین نتایج بیانگر وجود رابطه بین سبک های دلبستگی و سبک های هویت است . بین سبک دلبستگی ایمن با سبک هویت اطلاعاتی و سبک هویت هنجاری و تعهد هویت رابطه مثبت معنا دار یافت شد. این رابطه بین سبک دلبستگی اجتنابی با سبک هویت هنجاری نیز مثبت است و رابطه منفی معنا دار بین سبک دلبستگی دوسوگرا با تعهد هویت وجود دارد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین سبک های دلبستگی و هویت با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پیش دانشگاهی اختصاص داشت. در این پژوهش همچنین سهم هر یک از سبک های دلبستگی و هویت در پیش بینی میزان سلامت روان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد، بین نمره سبک هویت اطلاعاتی، سبک هویت هنجاری و تعهد هویت با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. بین سبک هویت سردرگم و سلامت روان رابطه معنادار وجود نداشت و رابطه سبک هویت سردرگم با پیشرفت تحصیلی منفی معنادار بود. بین سبک های دلبستگی و سلامت روان رابطه وجود داشت، بدین صورت که با افزایش نمرات سبک دلبستگی ایمن و سبک دلبستگی اجتنابی، سلامت روان افزایش یافت. رابطه بین سبک های دلبستگی و پیشرفت تحصیلی معنادارنبود. همچنین، بین سبک های دلبستگی و سبک های هویت رابطه وجود داشت. رابطه بین سبک دلبستگی ایمن با سبک هویت اطلاعاتی و سبک هویت هنجاری و تعهد هویت مثبت معنا دار بود. رابطه بین سبک دلبستگی اجتنابی با سبک هویت هنجاری مثبت معنادار و رابطه بین سبک دلبستگی دوسوگرا با تعهد هویت منفی معنادار بود.
در ادامه ابتدا تحلیل داده های توصیفی ارائه شده است و سپس به بررسی و تفسیر یافته های پژوهش بر اساس سوال های مطرح شده پرداخته شده است .
نتایج تحلیل توصیفی داده ها حاکی از آن است که میانگین پاسخ های افراد در سبک هویت اطلاعاتی (۶۱/۳۸) ، بالاترین میانگین را در مقایسه با میانگین سایر متغیر های پژوهش دارد. این میانگین در مورد سبک هویت هنجاری (۴۴/۳۲) ، سبک هویت سردرگم (۵۵/۲۷) و تعهد هویت (۹۴/۳۵) است.
میانگین پاسخ های افراد در سبک دلبستگی نشان می دهد که بالاترین میانگین مربوط به سبک دلبستگی ایمن (۱۰/۲۴) و پایین ترین میانگین مربوط به سبک دلبستگی اجتنابی(۲۹/۱۵) است. میانگین سبک های دلبستگی دوسوگرا در دانش آموزان (۲۴/۱۸) است.
در رابطه با خرده مقیاس های سلامت روان ، بالاترین میانگین مربوط به خرده مقیاس کارکرد اجتماعی(۰۱/۹) و پایین ترین میانگین مربوط به خرده مقیاس جسمانی(۱۲/۶) است. میانگین مربوط به خرده مقیاس اضطرابی _ خواب(۳۶/۸) و خرده مقیاس افسردگی(۳۹/۶) است و میانگین سلامت روان کل در دانش آموزان (۸۹/۲۹) است . میانگین پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان (۶۳/۱۶) است .
بررسی ضرایب همبستگی بین متغیرها نشان می دهد که ضرایب همبستگی بین نمرات سبک هویت اطلاعاتی و سلامت روان کل (۲۰۱/۰-)، سبک هویت هنجاری و سلامت روان کل (۳۲۹/۰-) و تعهد و سلامت روان کل (۳۹۵/۰-) در سطح کمتر از ۰۰۱/۰ معنادار است. بطور کلی می‌توان چنین نتیجه گیری نمود که بین سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهد با سلامت روان دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد، اما بین سبک هویت سردرگم با سلامت روان(۰۹۰/۰) رابطه معنادار وجود ندارد. با توجه به اینکه این رابطه منفی است بنابراین با افزایش نمرات سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهد، نمره سلامت روان دانش آموزان کاهش می یابد. با توجه به آنکه کاهش نمره در مقیاس سلامت روان، نشانگر سلامت روان بالا است. بنابراین، با افزایش نمرات سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهد، سلامت روان دانش آموزان افزایش می یابد. ضرایب تعیین محاسبه شده نشانگر آن است که بطور کلی به ترتیب تعهد (۶۰/۱۵) ، سبک هویت هنجاری (۸۲/۱۰) و سبک هویت اطلاعاتی (۰۴/۴) درصد تغییرات سلامت روان دانش آموزان را تبیین می کنند.
به منظور بررسی نقش سبک های هویت بر سلامت روان نتایج تحلیل های رگرسیون چند متغیره با روش گام به گام نشان داد که تعهد و سبک هویت هنجاری پیش بینی کننده سلامت روان دانش آموزان است، با توجه به ضرایب Beta سهم تعهد (۳۰۶/۰-) در پیش بینی سلامت روان بیشتر از سهم سبک هویت هنجاری (۱۶۲/۰-) است. منفی بودن ضرایب Beta با توجه به آنکه کاهش نمره در مقیاس سلامت روان نشانگر سلامت روان بالا است، بنابراین، بطور کلی با افزایش نمرات تعهد و سبک هویت هنجاری ، سلامت روان دانش آموزان افزایش می یابد.
این یافته ها با عقاید اریکسون و مارسیا مبنی بر اینکه، هویت نشان نشاط روانی است و هویت در مقابل سردرگمی نشانه یک شخصیت سالم در نوجوانان است ، و نتایج تحقیق برزونسکی(۲۰۰۳) مبنی بر وجود ارتباط مستقیم بین سبک های هویت با متغیر های سلامت روان و همچنین تحقیق جورجنسون (۲۰۰۹) مبنی بر اینکه بیشتر نصف افراد مورد بررسی در تحقیق وی با اختلال شخصیت مرزی دارای سبک هویت اجتنابی بودند، همسو است.
نتایج تحقیق حاضر با نتایج پژوهش ادبی (۱۳۷۹)، پاشا و همکاران (۱۳۸۲)، سعادتی شامیر(۱۳۸۳)، غضنفری(۱۳۸۲)، ولیراس و باسما(۲۰۰۵)، مبنی بر وجود رابطه معنادار مثبت بین سبک های هویت با سلامت عمومی است. بدین صورت که سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری با افسردگی ، اضطراب ، علائم جسمانی و عملکرد اجتماعی همبستگی معنادار منفی و بین سبک هویت سردرگم/ اجتنابی با افسردگی ، اضطراب ، علائم جسمانی واختلال در عملکرد اجتماعی وابستگی معنادار مثبت وجود دارد. همسو است.
ضرایب همبستگی محاسبه شده بین نمرات سبک هویت اطلاعاتی و پیشرفت تحصیلی (۱۵۵/۰) سبک هویت هنجاری و پیشرفت تحصیلی (۱۸۳/۰)، سبک هویت سردرگم و پیشرفت تحصیلی (۱۳۳/۰-) و تعهد و پیشرفت تحصیلی (۳۴/۰)

برای تشریح این موضوع،یک تصمیم تک بعدی را درباره خرید یک اتومبیل در نظر بگیرید.تصمیم گیرنده ممکن است از بین چندین سدان کامل با قیمت متوسط بخواهد تصمیم گیری کند.او ممکن است فقط بر اساس سه عامل تصمیم گیری کند:قیمت خرید،امنیت،و راحتی.همAHPو همANP چهارچوبی سودمند برای تصمیم گیری وی فراهم می کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

AHPفرض می کند که قیمت خرید،امنیت،و راحتی از یکدیگر مستقل هستند و هر سدان را بطور مستقل بر مبنای آن معیارها ارزیابی می نماید.
ANP وابستگی داخلی قیمت،امنیت ،و راحتی را مجاز می داند.اگر یکی بتواند امنیت یا راحتی بیشتر را بوسیله پرداخت بیشتر برای اتومبیل(یا کمتر بوسیله پرداخت کمتر)کسب نماید،ANP آن را به حساب می آورد.بطور مشابهANP می تواند معیارهای تصمیم را بوسیله ویژگی های ماشین تحت بررسی منعکس نماید.اگر برای مثال،همه ماشین ها ایمن هستند،اهمیت ایمنی به عنوان معیار تصمیم مجزا کاهش می یابد.
۲-۳-۴- ادبیاتANP
فرایند تحلیل شبکه ای در سال ۱۹۷۱م. به وسیله ساعتی^[۹] توسعه داده شده.هدف آن نیز ساختارمند کردن فرایند تصمیم گیری با توجه به یک سناریو متاثر از فاکتورهای چندگانه مستقل از هم بود.این تکنیک فرایند تحلیل ساسله مراتبی(AHP) را به عنوان یک ابزار تصمیم گیری چند معیاره به وسیله جایگزینی”شبکه”^[۱۰] به جای “سلسله مراتب”^[۱۱] بهبود می بخشد.در این ساختار سلسله مراتبی بالاترین نقطه هدف مسئله می باشد و سطوح میانی شامل فاکتورهای نماینگر سطح بالاتر است.آخرین سطح شامل گزینه ها یا فعالیتهایی است که برای رسیدن به هدف باید به آنها توجه کرد.
ساختار سلسله مراتبی از بالا به پایین جوابگوی یک سیستم پیچیده نمی باشد.ANP نه تنها یک ساختار سلسله مراتبی صرف بر مساله تحمیل نمی کند بلکه مساله را با بهره گرفتن از یک سیستم با رویکرد بازخورد مدل سازی می کند.یک سیستم با بازخورد را می توان با شبکه ای که در آن گره ها^[۱۲] نشانگر سطوح یا اجزا می باشند، نشان داد.وقتی که اجزای ترکیب Y وابسته به ترکیب X است، این ارتباط به وسیله مقایسه های زوجی و یک سوپر ماتریس ارزیابی می شود.یک سوپر ماتریس، ماتریسی شامل تاثیرات میان عوامل است که با توجه به این بردارهای اولویت بدست می آید.شکل زیر یک ساختار شبکه ای را نشان می دهد:
شکل۲- ۲ – یک ساختار شبکه ای با وابستگی داخلی در هر سطح
سوپر ماتریس ساختار ANP را نشان می دهد، به طوری که بردار تاثیر هدف بر معیار، ماتریس تاثیر معیار بر هر یک از گزینه ها، نشان دهنده وابستگی داخلی است و نشان دهنده ماتریس واحد بوده و صفرها بیانگر عدم تاثیر پذیری عناصر مستقل از هم می باشند:
مقالات آکادمیک درباره ANP در مقالاتی که با علوم تصمیم سروکار دارند و چندین کتاب که درباره این موضوع نوشته شده یافت می شود.کاربردهای عملی متعددی ازANPوجود دارد،بسیاری از آنها درگیر در تصمیمات پیچیده درباره منافع،فرصت ها،هزینه ها،و ریسک ها می باشند.مطالعه این کاربردها می تواند در فهم پیچیدگیANP بسیار سودمند واقع گردد.ادبیات شامل هزاران مثال درباره فرایند که بطور استادانه انجام شده،بوسیله مدیران،مهندسان،دانشجویان دکتری وMBA و سایرین از بسیاری کشور ها توسعه یافته،می شود.در حدود یکصد استفاده این چنین در فرهنگ تصمیم بطور مستقل و با بازخورد شرح داده شده است.
۲-۳-۵- مقایسه ANP با AHP
ANP روش کلی تری از AHP است.در AHP گزینه ها از معیارها مستقلند ولی در ANP این محدودیت برطرف شده است و امکان وابستگی عناصر در یک مجموعه )وابستگی معیارها به هم یا گزینه ها به هم ( و وابستگی عناصر در مجموعه های مختلف (وابستگی معیارها به گزینه ها) وجود دارد.در کل می توان گفت که ساختار سلسله مراتبی در AHP خطی است و سطوح بر اساس صعودی و یا نزولی مرتب شده اند و هر سطح فقط با سطوح بالایی و پایینی ارتباط مستقیم دارد و این ضعف ساختار سلسله مراتبی است ولی در ANP این مشکل بر طرف شده و ساختار به صورت شبکه ای تعریف می شود و وابستگی هایی که در یک تصمیم گیری معیارها و گزینه های انختاب با هم داشتند به صورت شبکه بیان می شود.
شکل۲- ۳ – تفاوت ساختار سلسله مراتبی با شبکه ای
۲-۳-۶- اصول فرایند سلسله مراتبی
توماس ساعتی ۴ اصل زیر را برای AHP شمرده است:

1. 1. شرط معکوسی^[۱۳]– اگر ترجیح عنصر A بر B برابر n باشد، ترجیح عنصر B بر A 1/n خواهد بود.

1. 1. اصل همگنی^[۱۴]– عنصر A با عنصر B باید قابل مقایسه و همگن باشد.به عبارتی برتری عنصر A بر عنصر B نمی تواند بی نهایت یا صفر باشد.

1. 1. وابستگی^[۱۵]– هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود می تواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح می تواند ادامه داشته باشد.

1. 1. انتظارات^[۱۶]– هرگاه تغییری در ساختمان سلسله مراتبی رخ دهد پروسه ارزیابی باید مجددا انجام گیرد.

۲-۳-۷- چکیده قدم ها در ANP
(۱)اطمینان کسب کردن از اینکه مشکل تصمیم را به طور جزئی شامل اهداف،معیارها،و زیر معیارها،بازیگران و اهدافشان و بازده های ممکن آن تصمیم را متوجه شده اید.
(۲)تعیین معیار و زیر معیار در سلسله مراتب کنترل چهارگانه که هر کدام شامل منافع،فرصت ها،هزینه ها و ریسک های آن تصمیم و بدست آوردن اولویت آنها از ماتریس مقایسات زوجی است.شما ممکن است از معیارهای کنترل و شاید زیر معیارهای کنترل مشابه برای همه چهار مزیت استفاده نمایید.اگر یک معیار یا زیر معیار کنترل دارای اولویت همگانی ۳%یا کمتر است،شما ممکن است حذف محتاطانه آن را از بررسی اضافی در نظر بگیرید.نرم افزار بطور خودکار با آن معیارها یا زیر معیارهایی سروکار دارد که تحت آنها مشخص شده است.برای منافع و فرصت ها،آنچه بیشترین منافع را می رساند،یا بزرگترین فرصت را برای نفوذ در انجام آن معیار کنترل.برای هزینه ها یا ریسک آنچه را که برای بیشتر هزینه ها اتفاق می افتد یا با بیشترین ریسک مواجه هستند می پرسد.بعضی اوقات(به ندرت)،مقایسات به سادگی در عبارت منافع،فرصت ها،هزینه ها،و ریسک ها بوسیله انباشته کردن همه معیارهای BOCRبه مزیتشان شکل می گیرند.
(۳)تعیین یک مجموعه کامل از خوشه ها(اجزای شبکه)و عناصر آنها که به هر معیار کنترل مربوط هستند.برای سازماندهی بهتر مدل به همان خوبی که شما می توانید،تعداد و ترتیب خوشه ها و عناصر آنها را به یک روش آسان(شاید در یک ستون)توسعه دهید.از برچسب شناسایی برای نمایش خوشه های مشابه و عناصر مشابه برای همه معیارهای کنترل استفاده نمایید.
(۴)برای هر معیار یا زیر معیار کنترل،مجموعه فرعی مناسب جامعی از خوشه ها را که با عناصر آنها ایجاد شده و مرتبط می کند آنها را با نفوذ وابستگی داخلی و خارجی.یک خط از یک خوشه به هر خوشه ای که عناصرش در آن نفوذ کرده کشیده شده است.
(۵)تعیین کنید رویکردی را که شما می خواهید در تجزیه وتحلیل هر خوشه یا عنصر ادامه یابد،نفوذ سایر خوشه ها یا عناصر با توجه به یک معیار،یا نفوذ بوسیله سایر خوشه ها یا عناصر.حس نفوذ بایستی برای همه معیارها در چهار سلسله مراتب کنترل برای تمام تصمیم بکار رود.
(۶)برای هر معیار کنترل،ابر ماتریسی بوسیله قرار دادن خوشه ها در این راستا که آنها شمارش شده اند و همه عناصر در هر خوشه هم عمودی در سمت چپ و هم افقی در بالا قرار گرفته اند.وارد کنید در موقعیت مناسب،اولویت مشخص شده را از مقایسه زوجی به عنوان ستون فرعی مشابه با ستون ابر ماتریس.
شکل ۲- ۴ – ساختار کلی سوپر ماتریس
(۷)انجام دهید مقایسات زوجی را بر روی عناصری در خود خوشه ها بر طبق نفوذشان در هر عنصر در خوشه دیگری که آنها با عناصر آن مرتبط هستند.در انجام مقایسات،شما بایستی یک معیار را در ذهن داشته باشید.مقایسات عناصر بر طبق هر عنصر بیشتر در یک عنصر سوم نفوذ می کند و اینکه با چه قدرتی بیشتر از سایر عناصر با معیار یا زیر معیار کنترلی که شکل گرفته در مورد هر سلسله مراتب کنترل در ذهن.
(۸)انجام مقایسات زوجی بر روی خوشه ها به عنوان اینکه آنها بر روی هر خوشه نفوذ می کنند برای آنهایی که به نسبت با معیارهای کنترل داده شده مرتبط هستند.اوزان بدست آمده برای وزن عناصر در بستن ستون عناصر مشابه سوپر ماتریس استفاده می شود.تخصیص صفر هنگامی که نفوذی وجود ندارد.بنابراین ستون موزون ابر ماتریس تصادفی بدست می آید.
(۹)محاسبه کنید حد اولویت ابر ماتریس تصادفی را بر طبق اینکه آیا آن کاهش ناپذیر است یا اینکه با یک جذر ساده یا چند گانه کاهش پذیر است و اینکه آیا سیستم تناوبی است یا خیر.دو نوع از بازده ها ممکن هستند.اول،همه ستون های ماتریس قابل شناسایی هستند و هر کدام دارای اولویت نسبی عناصر از آن اولویتهای عناصر است که اولویتهای عناصر خوشه ها بر مبنای آن به هنجار شده است.در ثانی،حد چرخه محدود و سایر حد ها جمع زده و میانگیری شده و مجدد به هنجار شده برای یک خوشه دیگر.اگر چه بردارهای اولویت در ابر ماتریس به شکل به هنجار وارد شده اند،حد اولویت ها بصورت ایده آل قرار گرفته زیرا معیار کنترل وابسته به گزینه ها نیست.
(۱۰)ترکیب اولویت های حد دار بوسیله وزن دهی هر بردار حدی ایده آل بوسییله وزن معیار کنترل آن و اضافه کردن بردارهای نتیجه برای هر یک از چهار مزیت:منافعB،فرصت هاO،هزینه هاC،و ریسک هاR.هنوز چهار معیار وجود دارد،یکی برای هر یک از چهار مزیت.یک پاسخ به ارزش نسبی مزیت ها بوسیله شکل دادن به ارزش نسبی مزیتهای بدست آمده بوسیله شکل دهی به نسبت BO/CR برای گزینهi از هر یک از چهار بردار بدست می آید.ترکیب ایده آل برای همه معیارهای کنترل تحت هر مزیت دریافت می کند ارزش یکی را پس از ترکیب برای آن مزیت.گزینه ای که دارای بالاترین نسبت است برای بعضی تصمیمات شرکت ها و اشخاص با منابع محدود که اغلب این نوع از ترکیب را ترجیح می دهند انتخاب شده است.
(۱۱)معیار راهبردی و اولویتش را برای نرخ رتبه بندی بالا برای هر یک از چهار مزیت تنها در یک زمان تعیین کنید.چهار رتبه بندی را به هنجار کنید بنابراین بدست آورید و استفاده کنید از آنها برای محاسبه ترکیب کلی چهار بردار.برای هر گزینه مجموع هزینه ها و ریسک موزون را از منافع و فرصتهای موزون کسر نمایید.
(۱۲)تجزیه و تحلیل حساسیت را بر روی بازده پایانی انجام دهید.تجزیه و تحلیل حساسیت مرتبط با انواع سوالات شرطی برای دیدن اینکه آیا پاسخ نهایی نسبت به تغییرات ورودی ها یا قضاوت یا اولویت ها ثابت است.یک علاقه ویژه دیدن این نکته است که آیا این تغییرات گزینه ها را تغییر می دهد.به چه صورت این تغییرات با سازگاری شاخص بازده اصلی و هر یک از بازده های جدید می تواند اندازه گیری شود.
۲-۳-۸- سیر تطور تفکر فازی
از آن زمان که انسان اندیشیدن را آغاز کرد،همواره کلمات و عباراتی را بر زبان جاری‏ ساخت که مرزهای روشنی نداشت؛کلماتی نظیر«خوب»،«بد»،«جوان»،«پیر»،«بلند»، «کوتاه»،«قوی»،«ضعیف»،«گرم»،«سرد»،«خوش‏حال»،«باهوش»،«زیبا»و قیودی از قبیل«معمولا»،«غالبا»،«تقریبا»و«به ندرت».روشن است که نمی‏توان برای این‏ کلمات مرز مشخصی یافت.برای مثال در گزارهء«علی باهوش است»یا«گل‏رز زیباست»نمی‏توان مرز مشخصی برای«باهوش بودن»و«زیبا بودن»درنظر گرفت.اما دربسیاری از علوم نظیر ریاضیات و منطق،فرض‏بر این است که مرزها و محدوده‏های دقیقا تعریف شده‏ای وجود دارد و یک موضوع خاص یا در محدودهء آن‏ مرز می‏گنجد یا نمی‏گنجد.مواردی چون همه یا هیچ،فانی یا غیرفانی،زنده یا مرده، مرد یا زن،سفید یا سیاه،صفر یا یک،یا«این»یا«نقیض این».در این علوم هر گزاره‏ای یا درست است یا نادرست.پدیده‏های واقعی یا«سفید»هستند یا«سیاه».این‏ باور به سیاه‏وسفیدها،صفرویک‏ها و این نظام دوارزشی به گذشته بازمی‏گردد و لااقل به یونان قدیم و ارسطو می‏رسد.البته قبل از ارسطو نوعی ذهنیت فلسفی وجود داشت که به این ایمان دودویی با شک‏وتردید می‏نگریست.
بودا در در هند، پنج قرن قبل از مسیح و تقریبا دو قرن قبل از ارسطو زندگی می کرد.اولیم قدم در سیستم اعتقادی او گریز از جهان سیاه و سفید و برداشتن این حجاب دو ارزشی بود.نگریستن به جهان به صورتی که هست.از دید بودا جهان را باید سراسر تناقض دید، جهانی که چیزها و ناچیزها در آن وجود دارد.در آن گلهای رز هم سرخ هستند و هم غیر سرخ.در منطق بودا هم A داریم هم نقیض A^[17].در منطق ارسطو یا A داریم یا نقیض A.
منطق ارسطو اساس ریاضیات کلاسیک را تشکیل می‏دهد.براساس اصول و مبانی این منطق همه‏چیز فقط مشمول یک قاعده ثابت می‏شود که به موجب آن یا آن‏چیز درست یا نادرست.هر گزاره، قانون و قاعده ای یا قابل استناد است یا نیست.بیش از دوهزار سال است که قانون ارسطو تعیین می کند که از نظر فلسفی چه چیز درست است و چه چیز نادرست.
منطق ارسطویی دقت را فدای سهولت می کند. منطق دوارزشی صفر/یک یا درست/نادرست چنان در مغز و نهاد فکری ما جای گرفته که گویی ناخودآگاه همه ما به‏نوعی به تقسیم‏بندی سیاه‏وسفید دو ارزشی باور داریم و برمنطق آن انسان‏های اطرافمان را محک می‏زنیم.گرچه می‏توان‏ مثال‏های فراوانی ذکر کرد که کاربرد منطق ارسطویی در مورد آنها صحیح باشد،اما باید توجه داشت که نباید آنچه را صرفا برای موارد خاصی مصداق دارد به تمام‏ پدیده‏ها تعمیم داد.در دنیایی که ما در آن زندگی می‏کنیم،اکثر چیزهایی که درست‏ به‏نظر می‏رسند،«نسبتا»درست هستند و در مورد صحت‏وسقم پدیده‏های واقعی‏ صرفا سیاه یا سفید نیستند،بلکه تا اندازه‏ای«خاکستری»هستند.پدیده‏های واقعی‏ همواره«فازی»،«مبهم»و«غیردقیق»هستند.تنها ریاضی بود که سیاه‏وسفید بود و این خود چیزی جز یک سیستم مصنوعی متشکل از قواعد و نشانه‏ها نبود.علم، واقعیت‏های خاکستری یا فازی را با ابزار سیاه‏وسفید ریاضی به نمایش می‏گذاشت و این‏چنین بود که به‏نظر می‏رسید که واقعیت‏ها نیز فقط سیاه‏وسفید هستند.بدین‏ ترتیب در حالی که در تمام جهان حتی یک پدیده را نمی‏توان یافت که صددرصد درست یا صددرصد نادرست باشد،علم با ابزار ریاضی خود همهء پدیده‏های جهان را این‏طور بیان می‏کند.
تفکر ارسطویی ۱٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۰
مرد زن
تفکر بودایی ۱ ۰
(تفکر فازی) راضی ناراضی
همانطور که مشاهده می شود، در مجموعه های فازی بر خلاف مجموعه های قطعی عناصر به دو دسته عضو و غیر عضو تقسیم نمی شوند، بلکه بر اساس آنچه ما تعریف می کنیم، میزان عضویت عناصر در مجموعه های فازی بین صفر و یک متغیر است.درک مجموعه های فازی، اولین قدم در ورود به مبحث ریاضیات فازی است که در مقابل ریاضیات کلاسیک قرار دارد.مبنای ریاضیات کلاسیک، منطق ارسطویی است که در آن پدیده های مختلف تنها دو جنبه دارند،«درست» یا «نادرست»،«صفر» یا«یک».در منطق ارسطویی حالت میانه ای وجود ندارد و شیوه استدلال«قطعی و صریح» است.از طرف دیگر ریاضیات فازی بر پایه استدلال تقریبی^[۱۸] بنا شده که منطبق با طبیعت و سرشت سیستم های انسانی است.در این نوع استدلال، حالت های صفر و یک تنها مرزهای استدلال را بیان می کنند و در واقع استدلال تقریبی حالت تعمیم یافته استدلال قطعی و صریح ارسطویی است.
تئوری سیستم های فازی بر مبنای فرایند کلی پردازش اطلاعات در مغز^[۱۹] عمل می کند.فرایند کلی پردازش اطلاعات در مغز شاکل مراحل زیر است:
(تصمیم ارزیابی قضاوت تفکر شناخت بازیابی اطلاعات)
دو حادثه در اوایل قرن بیستم منجر به شکل گیری«منطق فازی» یا «منطق مبهم» شد(منطق فازی یعنی توان استدلال با مجموعه های فازی».اولین حادثه پارادکس های مطرح شده توسط برتراند راسل در ارتباط با منطق ارسطویی بود.برتراند راسل بنیادهای منطقی برای منطق بازی (منطق مبهم) را نهاد، اما هرگز موضوع را تعقیب نکرد.برتراند راسل در ارتباط با منطق ارسطویی چنین بییان می دارد:
«تمام منطق سنتی بنا به عادت فرض را بر آن می گذارد که نمادهای دقیقی به کار گرفته شده است.به این دلیل موضوع در مورد این زندگی خاکی قابل بکارگیری نیست، بلکه فقط برای یک زندگی ماوراءالطبیعه معتبر است».
دومین حادثه، کشف«اصل عدم قطعیت»توسط هایزنبرگ در فیزیک کوانتوم بود.اصل عدم قطعیت کوانتومی هایزنبرگ به باور کورکورانه ما به قطعیت در علوم و حقایق علمی خاتمه داد و یا دست کم آن را دچار تزلزل ساخت.هاینبرگ نشان داد که حتی اتم های مغز نیز نا مطمئن هستند.حتی با اطلاعات کامل نمی توانید چیزی بگویید که صد درصد مطمئن باشید.هاینبرگ نشان داد که حتی در فیزیک، حقیقت گزاره ها تابع درجات است.
شکل۲- ۵- الگوریتم فرایند تحلیل شبکه ای فازی

۳-۲-۵- صنعت متخصصان شیمیایی
فرسایس حاشیه‌ها در کالاها موجب شده است که بسیاری از شرکتها روی بعضی از مواد شیمیایی مثل رنگ‌ها، رنگدانه‌ها، یا پلیمرهایی با عملکرد بالا، متمرکز شوند. اما، همچنین اندازه این واحدهای تجارت و سهم بازار کلی‌شان، اساسی است. البته، حاشیه‌های سود خیلی بیشتر است، اما اغلب حجم بازار، نسبتاً ناکافی است. بنابراین در این زمینه، دستاوردهایی برای افزایش قدرت بازار به وسیله اندازه یا با محصولات مکمل ارائه شده‌اند]۱۲[.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در اتصال با ادغام کنندگان بزرگ و جهت‌یابی مجدد هدف شرکت، واحدهایی از تجارت، اغلب فروخته می‌شوند که سودهای اصلی را قبل از ادغام کننده، ایجاد کرده‌اند. این درست نیست که تها شرکتهای کالا، موضوع فروش ارجح هستند. علاوه بر فروش مواد شیمیایی، واحدهای تجارتی متخصص هم به طور قابل ملاحظه‌ای در امور مالی، شرکت دارند. تجربه فنی، مثل شناخت بازار و کانال‌های توزیع، قیمت فروش را در نتیجه یک درجه خیلی بالا از خوش نیتی به سمت جلو سوق می‌دهد. به همین دلیل، گاهی اوقات، یافتن یک خریدار برای این واحدهای تجارت مشکل است]۱۵[.
علی‌رغم حجم‌های تولید کوچکتر، این تجارت یک بازار متفاوت دارد. بازار، تا حد زیادی رقابتی است و اغلب با قدرت خرید بالای مشتری مواجه می‌شود، بنابراین روی قیمت‌ها فشار می‌آورد. صنعت نساجی یک قدرت خرید قابل ملاحظه برای رنگدانه‌ها دارد، یا صنایع غذایی یا دارویی، یک قدرت خرید قابل ملاحظه برای ویتامین‌ها دارند. این معرف یک دلیل اضافی برای ادغام کنندگان در این شاخه‌ها است، مثل تنوع جغرافیایی
جدول۱:مثالهایی برای کاربردمواد شیمیایی
روکش ها و جلا دهنده ها تشخیص کشاورزی
پلاستیک و لاستیک الکترونیکی مواد چسبنده
سورفکتانت ها طعم دهنده ها و مزه ها ساخنمان
رنگ های نساجی غذا حشره کش ها
پاک کننده های صنعتی کاتالیزورها
روغن کاری لوازم آرایش
۳-۲-۶- صنعت مهندسی
مهندسی در صنعت شیمی به معنای مساحت انواع جدید از راکتورها است. قبل از قیمت، زمان یک فاکتور کلیدی از رقابت و تولید دسته‌ای است. بنابراین روش های واکنش دائمی، ترجیح داده می‌شوند. علاوه بر این تسهیلات تولید انعطاف پذیر، کارخانه‌های چند منظوره، موردنیازاند. ابزارهای رشد مهندسی جدید، همچنین فرایندهای ذخیرۀ انرژی را توسعه داده‌اند. اما قبل از شروع ساخت، مشتریان، از یک شبیه‌سازی کامپیوتری فرایند، سئوال می‌کنند این به معنای آن است که یک شرکت مهندسی می‌تواند یک مزیت رقابتی را در ارائه شبیه سازی‌های کامپیوتری به دست آورد.
مشتریان، اغلب یک راه حل یک طرفه را ترجیح می‌دهند که آن یک شرکت مهندسی مجزا است که به عنوان یک ناظر عمل می‌کند و همه کاری را که آن نمی‌تواند خودش برای شرکتهای خارجی انجام دهد، قرارداد می‌بندد. اما شرکت ناظر باید شناختی از ساختار و تکنولوژی شیمی به عنوان یک پش‌نیاز برای زنده ماندن داشته باشد. مهارتهای اضافی در تکنیک‌های سازگار از لحاظ محیطی، اغلب به دست می‌آیند. درک فرایندهای اکولوژیکی هم موضوع دیگری است و تجهیزات قابل کاربرد برای محافظت محیط، معرف یک بازار قابل ملاحظه هست]۳و۱[.
همزمان با جهانی سازی بازارهای مواد شیمیایی، روندهای یکسانی برای مهندسی شیمی، مشاهده می‌شوند. ساخت کارخانه‌های جدید کامل در کشورهای خارجی، شرکتهای مهندسی را مجبور به پیروی می‌کند. در عوض، این روی شاخه صنعت برای ترکیب مهارتها و قدرت‌ها، فشار می‌آورد. پس موبایل بودن جهانی، یک موضوع اساسی برای شرکتهای مهندسی است]۵[.
۳-۳- مشتریان و کاربران
نظریات کلی روی تفاوتها بین بازاریابی مصرف کننده و بازاریابی B2B همچنین برای صنایع شیمیایی صدق می‌کند. مشتریان و کابران آنها، محدود و شناخته شده‌اند. فقط در یک روش خیلی متفاوت، بازارهای جدیدی برای محصولات شیمیایی می‌توانند ایجاد شوند. این زمانی اتفاق می‌افتد که کاربردهای جدید مثل صنعت اتوماتیک یافت می‌شوند]۱۵[. در اینجا بدنه‌های ماشین ساخته شده از پلاستیک می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. درجائیکه پلاستیک، جایگزین فولاد می‌شود. علاوه بر این ابتکار، سهام بازار می‌تواند فقط در هزینه رقبا به دست آید. در تضاد با بازاریابی مشتری مواد شیمیایی نمی‌توانند میان جمعیت به وسیله برانگیختن رفتار مشتری پخش شوند. فقط در یک روش غیرمستقیم، تولیدکنندگان موادشیمیایی اصلی، تأثیر را احساس می‌کنند. تقاضای اشتقاقی، یک دلیل دیگری است که چرا شیمی، یک تجارت دوره‌ای است. زمانیکه بازارهای جهانی، فقط توسعه محدود را مجاز می‌کنند، این مشخص است که تقاضای مواد شیمیایی مستقیماً با نوسانات اقتصاد کلی، رابطه دارد. البته، محصولات مصرف کننده هم موضوع دیگری برای سیکل‌های اقتصادی هستند، اگرچه نوسانات، نرم‌تراند. تقاضا برای محصولات اصلی و خدمات اساسی مثل غذا، مسکن و امنیت، نسبتاً ثابت‌اند. در کل می‌توان گفت که بازاریابی در صنعت شیمی، اغلب یک مورد از فروش سخت است. در اینگونه موقعیت‌ها، خدمات اضافی ارائه شده، برای موفقیت یا شکست گول زننده هستند]۱۶[.
۳-۴-کانالهای توزیع
کانالهای توزیع برای محصولات شیمیایی، در یک رنج گسترده، متغیراند. کانالها به وسیله تعداد مراحل واسطه طبقه‌بندی می‌شوند. نبودن واسطه به معنای فروش مستقیم از سازنده به کاربر است. با واسطه‌ها، یک خرده فروش، بین سازنده و کاربر قرار می‌گیرد یا یک کلی فروش بین سازنده و خرده فروش]۷و۳[. در صنعت شیمی، همه انواع می‌توانند یافت شوند. کاتالیست‌ها به طور نرمال فقط به وسیله سایر روشها مورد استفاده قرار می‌گیرند و بنابراین در بیشتر موارد، مستقیماً فروخته می‌شوند. محصولاتی که برای یک هدف ویژه، طراحی می‌شوند، مستقیماً به ارباب رجوع فروخته می‌شوند. از طرف دیگر، محصولاتی وجود دارند که چندین مرحله از انتقال را به یک محصول نهایی، نمایان خواهند کرد. برای مثال لوازم آرایشی یک مسیر طولانی‌تری را به کاربر نهایی، طی می‌کنند]۸[.
اما گاهی اوقات، کانالهای توزیع می‌توانند دردسرساز باشند. در اینگونه موارد، یک بازار خاکستری اغلب به وجود می‌آید. فروش‌های کلی، نیاز به یک سیاست قیمت‌گذاری ثابت دارند، چون قدرت خرید بین کشورهای اختصاصی، بسیار متفاوت است و بنابراین قیمت برای محصول یکسان، از لحاظ جغرافیایی حساس است. این یک رابطه ساده از عرضه و تقاضا است اما زمانیکه تفاوتهای قیمت، بیشتر از هزینه‌های حمل و نقل‌شان هستند، واردات مجدد اغلب اتفاق می‌افتد. این به این معنا است که محصولاتی که در سایر کشورها در یک قیمت خیلی کمتر فروخته می‌شوند به کشورهایی وارد می‌شوند که در آنها، کمپانی، یک قیمت بیشتر را تعیین کرده است]۱۰و۶[.
کنترل کانالهای توزیع آسیب ویژه از یک انحصار طلبی نمایان شده در بازار است و از نزدیک به وسیله مقامات ملی دیده می‌شوند. مالک خطوط ارتباطات دوربرد، خطوط لوله، یا عرضه کنندگان الکتریسیته دیر یا زود مجبور به تغییر دستیابی رقبا به این کانالها خواهند شد. کلی فروشان داروی بزرگ می توانند یک قدرت بازار قابل ملاحظه را به دست آورند و روی قیمت نهایی در پایان زنجیرۀ ارزش تأثیر بگذارند]۱۲[.
در نهایت، چند محصول خیلی ویژه، موضوع تنظیمات سخت می‌شوند و آزادانه برای هرکس، قابل دسترس نیستند. داروها، مواد رادیواکتیو، مواد اکتیوبیولوژیکی و غیره به ندرت از طریق کانالهای توزیع، فروخته می‌شوند. بعضی از مواد شیمیایی، نیاز به مجوزهای صادرات به وسیله مقامات ملی دارند]۱۵[.
۳-۵- محیط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی
۳-۵-۱- وابستگی به بازارهای نفت و گاز
همانطور که قبلاً گفته شد، صنعت شیمی به نفت و گاز، به دو دلیل اصلی بستگی دارد. اولاً هیدروکربن‌ها، مبنای شیمی ارگانیک در کل هستند و ثانیاً فرایندهای شیمیایی، نیاز به یک منبع از انرژی دارند.
تلاشهای زیادی روی تحقیق برای واکنش‌های جدیدی صورت گرفته است که نیاز به انرژی کمتر برای یک تبدیل شیمیایی دارند. در بعضی از موارد، رشد و توسعه به کاتالیست‌های جدید منجر می‌شوند. در آغاز هزارۀ جدید، یک سئوال که اغلب پرسیده می‌شود، این است که چه مدت، ذخایر گاز و نفت جهان، به طول خواهند انجامید. اما هیچ جواب قطعی وجود ندارد، حتی یک برآورد هم مشکل است]۷و۱[.
در زیر چند ملاحظه اساسی ارائه می‌شود.
علاوه بر این حقیقت که همه منابع محدود هستند، ما می‌توانیم تضمین کنیم که هنوز همۀ فیلدهای گاز و نفت اصلی را کشف نکرده‌ایم. منابع جدید به صورت عملی، هرچند سال یکبار اکتشاف می‌شوند. اما همیشه به دلایل فنی یا اقتصادی، اکتشاف این منابع، ممکن نیست، به ویژه برای بهره‌برداری دوم و سوم تولیدکنندۀ اصلی بزرگ از نفت خام عبارت‌اند از عربستان صعودی، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه شوروی سابق، درحالیکه سه مصرف کنندۀ بزرگ اصلی عبارتند از ایالات متحده آمریکا، ژاپن، و اتحادیه شوروی سابق. در چهارمین جایگاه در رتبه‌بندی مصرف کننده، چین وجود دارد و ما ممکن است انتظار داشته باشیم که چین با اقتصاد در حال رشد سریع‌اش، دومین مصرف کنندۀ اصلی جهان از محصولات نفت در آینده نزدیک باشد. اگر فقط ۵ درصد از جمعیت چین، یک ماشین خصوصی در نیمه دوم قرن داشته باشد، مصرف جهانی از نفت خام، به طور قابل ملاحظه ای سیر صعودی خواهد داشت]۸[. اما در نتیجه ذخایر عظیم چین از زغال سنگ، شاید یک بخش از صنعت شیمی چین، براساس آن منابع باشد. اما پرتو دی اکسید کربن اضافی، مشخصاً کابوس‌های اکولوژیست‌ها را ارائه خواهد داد.
تولید سالانه کلی جهانی در سال ۲۰۰۰ در۷۴٫۵ میلیون بارل (۱ بارل = ۱۵۸٫۷۵۸ لیتر)، به عنوان یک میانگین از خروجی روزانه، محاسبه شد. شکل ۴ یک بازبینی از مهمترین عرضه‌کننده گان از نفت‌خام را ارائه می‌دهد. در این رابطه، وجود ناهمخوانی بین ایالات متحده آمریکا و ژاپن به عنوان بزرگترین مصرف کننده‌ها از نفت خام، مشاهده می‌شود. ایالات متحده آمریکا، بزرگترین مصرف کنندۀ نفت در کل و در هر مصرف سرانه است. در شکل ۵ ظرفیت‌های پالایشی اروپائی لیست می‌شوند و مشخصاً یک تمرکز در ایتالیا، آلمان، بریتانیای کبیر و فرانسه وجود دارد]۱۲و۹[.
شکل۴:میزان نفت خام استخراجی کشورها در سال۱۹۹۸
شکل۵ :ظرفیت پالایشگاه ها در اروپا در سال۱۹۹۸
قیمت‌های نفت نه تنها به وسیله عرضه و تقاضا، بلکه به وسیله سیاست‌ها هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد. جلسات منظم اپک، یک تأثیر قابل ملاحظه دارد. در اواخر سال ۱۹۹۹، تقاضا برای محصولات نفت از تولید ۲٫۸ میلیون بارل در هر روز در مقیاس جهانی، تجاوز کرد. در این دوره، قیمت‌ها، یک ماکزیمم ده ساله بدست آوردند. به طور ویژه، قیمت‌ها روی بازار، نوسانات گسترده را نشان می‌دهند و بنابراین قیمتهای نفت به طور قابل ملاحظه‌ای روی سیاست قیمت‌گذاری صنعت شیمی، تأثیر می‌گذارند]۱۶[.
شکل ۶:قیمت های قراردادی نفت در طول سال ۱۹۹۹
کل شیمی ارگانیک، براساس کربن است و به هیدروکربن‌ها از نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ، وابسته است. همانطور که منابع محدود هستند و بازیافت کامل از همه محصولات کربنی، هنوز دور از واقعیت است. این منطقی است که استفاده از منابع کربنی باید اولویت داشته باشد. استفاده از کربن و هیدروکربن‌ها برای تولید انرژی باید به نفع سایر منابع انرژی مثل نیروی هسته‌ای، باد، یا خورشید، کاهش یابد. شکل ۷ نقش ایستگاه‌های برق هسته‌ای را برای تولید الکتریسیته در بعضی از کشورهای اروپایی نشان می‌دهد. برای مثال، در فرانسه، انتظار از برق هسته‌ای، نسبت به سایر کشورها بیشتر است و این سئوال به وجود می‌آید که آیا بعضی از واکنش‌های چند هسته‌ای در آلمان مورد پردازش قرار گرفته‌اند]۱۶و۹[.
شکل۷ :استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق در سال۱۹۹۸
نکته اصلی دیگر، موجود بودن نفت و گاز در اروپای غربی است. به عبارت دیگر مشکل انتقال منابع از مبدأ به مقصد، یک شبکه چگالی از خطوط لوله وجود دارد که از اروپای جنوبی از منطقه نوروژ و از شرق به ویژه دریای کاسپیان و منطقه باکو، آغاز می‌شود. اما مناطق جغرافیایی که از طریق آنها خطوط لوله باید عبور داده شود، از لحاظ سیاسی، ثابت نیستند]۸[. خطوط لوله مغرب از طریق الجزایر و مراکش عبور داده می‌شوند. خطوط لوله گاز از شمال غربی سیبری به بلاروس می‌رسد. گاز طبیعی مایع هم به وسیله کشتی منتقل می‌شود و به مرزهای اسپانیا، فرانسه، ایتالیا و بریتانیای کبیر می‌رسد. علاوه بر این شبکه‌ها برای گاز و نفت، سایر خطوط لوله دیگری برای گازهای صنعتی مثل نیتروژن، اکسیژن و هیدروژن بین کلوخه‌های صنعت مواد شیمیایی اصلی، وجود دارند]۱۳و۷[.
۳-۵-۲- محدودیت‌های قانونی و سیاست گذاری
در بعضی از کشورهای اروپای غربی به ویژه در آلمان، به نظر می‌رسد که صنایع شیمیایی، داروسازی و بیوتکنولوژیکی، موضوع کنترل شدید از قوانین و تنظیمات هستند. علی‌رغم همه انتظارات از بازار آزاد، این صنایع، تنظیم شده‌ترین صنایع هستند. مشخصاً بنابر دلایل امنیتی، نظارت ویژه‌ای از تولید، کنترل و حمل و نقل کالاهای خطرناک، باید وجود داشته باشد. اما یک نکته مورد انتقاد این است که انجام تحقیقات باتوجه به رقابت موجود ناکافی است. به طور ویژه در تکنولوژی ژن، تنظیمات بسیار، محققان زیادی را برای سایر کشورها مشتق کرده است]۹و۵[.
سایر محدودیت‌ها به سیاست قیمت از بازارهای داروسازی اشاره می‌کنند. در اینجا، سیاستمداران از سراسر اروپا برای از بین بردن ورشکستگی سیاستهای سلامت و بهداشت ملی‌شان به وسیله قیمت‌های اجرا شده برای محصولات دارویی، تلاش می‌کنند. چیزی که سیاستمداران غربی برای سالها در کشورها مورد انتقاد قرار داده‌اند این است که به کارگیری اقتصادهای برنامه‌ریزی شده، اکنون به شهروندان خودشان در غرب، به عنوان سیاست اجتماعی مدرن، فروخته می‌شود. در اینجا منافع شرکتهای بیمه، مستمری‌بگیران و سیاستمداران، در مقابل قوانین بازار آزاد به خطر می‌افتد]۱۲و۱۰[.
سایر موانع برای محصولات دارویی می‌توانند در روند بین‌المللی شناسایی شوند. در تضاد یا توافق‌های گت روی حذف موانع مبادله و به ویژه موانع پنهان و بدون تعرفه، مقامات ملی، اغلب، روش های پذیرش سایر ملت‌ها را نمی‌پذیرند. بنابراین، رویه‌های قیمت تکراری پرهزینه، اغلب باید به منظور به دست آوردن بازارهای خارجی، انجام شوند.
مالیات مصرف انرژی یا دی اکسید کربن مورد تقاضای جنبش سبز است. بدون شک، هر کاهش در پرتوهای دی اکسید کربن، خوشایند است. اما کمی برای کاهش پرتوها در صنایع غربی برای یک مینیمم مطلق در هزینه بی‌نهایت وجود دارد. زمانیکه در سایر نقاط جهان، تکنولوژی‌های قدیمی هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند. اتمسفر یکی از امورکلی است و بنابراین اگر هیچ مالیاتی، اعمال نشود این باید برای مدرنیزه کردن تکنولوژی‌ها در کشورهای در حال توسعه، مورد استفاده قرار گیرد]۱۴و۹[.
قوانین متعددی در زمینه بازیافت وجود دارند. به طور ویژه، در ضایعات پلاستیک، یک رنج گسترده از تنظیمات باید مشاهده شوند. در آغاز، ماکزیمم بازیافت خود ماده، اولویت داشت. علی‌رغم این حقیقت که تکنولوژی جاری، هیچ روش اقتصادی برای مجزاکردن انواع متفاوت از پلاستیک‌های موجود را ندارد. امروزه هنوز این جنبه از قابلیت سوددهی، نکته جنجالی است. در این میان، بازیافت انرژی ذاتی پلاستیک، به عنوان یک گزینه شناسایی شده است. در بسیاری از کشورها، سیستم «نقطه سبز» برای بازیافت پلاستیک، صورت گرفته است. در آلمان یک سازمان تعاونی بین چند شرکت بزرگ، یک بخش بزرگ از ضایعات پلاستیک و بازار جمع‌ آوری را کنترل می‌کند. این سازمان تازه شکل گرفته، اخیراً به وسیله مقامات ملی ضد حقیقت، مورد مداخله قرار گرفته است و اکنون این سازمان، پولهای جمع‌ آوری شده به وسیله روش های متفاوت را برای متمایز کردن جمع‌ آوری ضایعات و شرکتهای مجزاکننده، توزیع می‌کند که در عوض، بخشی از آن را برای شرکتهای بازیافت خرج می‌کند]۱۵[.
نقطه انتقاد مقامات ضد حقیقت، این بود که کمیت‌ها و قیمت‌ها، به وسیله شرکتهای بزرگ، تعیین شده‌اند. از نقطه نظر کاربر بسته‌بندی پلاستیک، سیستم‌هایی مثل این: اولاً مصرف کنندگان برای نقطه سبز پول پرداخت می‌کنند. ثانیاً مصرف‌کنندگان برای اجتناب انجمن محلی، هزینه می‌دهند. سوماً آنها برای همه محصولات ساخته شده از ضایعات پلاستیک پول می‌دهند. نقطه ضعیف در سیستم نقطه سبز، این است که کنترل کاربران مشکل است. بازیافت کننده‌ها، یک نقطه نظر متفاوت دارند. آنها موادخام را به دست می‌آورند و در عوض خرج کردن برای آن، پول دریافت می‌کنند. در این روش، قانونگذاران، یک قطعه نمایان از مدرک را ارائه می‌دهند که نشان می‌دهد تئوری اقتصادی مدرن به خوبی کار می‌کند]۱۶و۹[.
۳-۵-۳- چانه‌زنی گروه‌های ذینفع
فرایند قانون‌گذاری در کشورهای غربی، به وسیله یک مبادله مقدماتی از عقاید گروه‌های ذینفع متفاوت همراهی می‌شود. تحت شرایط نرمال، این یک فرایند از یافتن حقیقت است. عقاید صنایع از طریق سخنگوهای رسمی منتقل می‌شود که معرف شاخه‌های صنعت‌شان هستند. این طبیعی است که شاخه‌های صنعت برای اعمال تأثیرشان در طول فرایند مباحثه تلاش کنند. فرایندی که معمولاً تحت عنوان لابینگ^[۸] توصیف می‌شود. اما این اصطلاح یک بازتاب منفی دارد، چون در عقیده عمومی، این با عملکردهای غیرقانونی، متصل است. با این وجود، لابینگ در بین محدودیتهای قانونی، یک ابزار دموکراتیک معبتر است]۹و۸[.
لابینگ به وسیله یک شاخه از صنعت، فعالانه در بازاریابی منافع‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما گاهی اوقات به عنوان استراتژی دفاعی هم درنظر گرفته می‌شود، زمانی که عملکردهای برنامه‌ریزی شده به وسیله دولت به عنوان یک تهدید برای منافع تجارت‌شان، تفسیر می‌شوند. یک مثال متمایز، اعلامیه دولت آلمان برای معرفی یک تعهد برای ماشین‌های استفاده شده به وسیله سازندگان اتومبیل بود. به زودی بعد از انتشار این تصمیم جدید برنامه‌ریزی شده، اتحادیه سازندگان اتومبیل، وارد یک طرح در سطح اروپایی شد]۱۰[.
مداخله‌ها به وسیله سایر شاخه‌های صنعت، موفق‌آمیز نبود. طبقه‌بندی‌ها برای سمیت مواد شیمیایی به وسیله مباحث علمی هدایت نمی‌شوند. صنایع شیمیایی کلرین و فرمال دهید، یک مثال واضح است. علی‌رغم اینکه فرمالدهید نسبت به سایر مواد در تاریخ علمی، دوره طولانی‌تر دارد و هیچ ضدی برای ویژگیهای سرطان‌زایی آن وجود ندارد، اما این ماده به عنوان نیمه مشکوک طبقه‌بندی شده‌است. همانطور برای کلرین هم هیچ جایگزین قوی و مطلوبی وجود ندارد]۱۲[.
بازاریابی بدون لابینگ می‌تواند یک شکست فوق‌العاده هزینه بر در خارج از سیاست‌ها باشد، مثلاً در رقابت بین شرکت‌ها، یک رقابت خیلی قوی در بسته‌بندی اتفاق می‌افتد. در اینجا سه راه حل وجود دارد: شیشه، تترافتالات پلی اتیلن، و آلومینیوم تحت هرکدام از این سه مورد، شاخه‌های صنعت قوی، کار می‌کنند. توازن‌های اکولوژیکی و مطالبات، اثبات کرده‌اند که فقط یک ماده، بهترین است. اما هیچ قانون علمی در رابطه این مطالبات وجود ندارد. آیا هزینه‌های تولید انرژی، تأثیری روی مطالبات دارد؟ گاهی اوقات، زمانیکه یک پاسخ قطعی وجود ندارد، یک تصمیم می‌تواند به وسیله مالیات، اعمال شود. یک مورد مشابه به وسیله جنگ بین قند و صنعت مواد شیمیایی روی شیرین کننده‌های مصنوعی، معرفی می‌شود. صنعت قند، متهم به یک ماده سرطان‌زا تحت عنوان سیکلامت است. زمانیکه جایگزین‌های این ماده، ارائه شدند، مقاومت در مقابل شیرین کننده‌های مصنوعی، شکسته شد. در این میان، قانون گذاران روی یک سطح اروپائی برای معکوس کردن (تبدیل) ضد یافت شده توافق کردند که در آن شرکت متهم باید اثبات کند که یک فرایند یا یک ماده مسئول آسیب موردنظر نیست]۱۶و۱۳[.
۳-۵-۴- مشکلات تصویرسازی و پذیرش اجتماعی