در این بخش از مرور ادبیات به بررسی روش‌ها مدل‌های رایجی که برای سنجش^[۴۵] پدیده‌ی سلامت و فساد وجود دارند، پرداخته خواهد شد. نکته‌ی حائز اهمیت، تأکید ویژه بر آن است که بیش‌تر مدل‌ها و روش‌های موجود تنها به توصیف وضعیت یک کشور، منطقه و یا سازمان می‌پردازد و از نوع مدل‌ها و روش‌های علی به شمار نمی‌رود. از این لازم به نظر می‌رسد که به بررسی تفاوت برخی از اصلاحات بپردازیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سنجش(Measurement): اندازه‌‌گیری میزان عملکرد تحقق یافته است.
بازرسی(Inspection): سنجش عملکرد مطابق برنامه‌‌های اجرایی از پیش تعیین شده با هدف بهبود و اصلاح
نظارت(control): سنجش مستمر عملکرد مطابق برنامه‌‌های اجرایی از پیش تعیین شده با هدف بهبود و اصلاح (شکری, ۱۳۹۲)
که با توجه به تعاریف ارائه شده در بالا، قصد اصلی محقق سنجش میزان سلامت و فساد اداری در شهرداری تهران و توصیف وضع موجود آن سازمان می‌باشد.
۲-۴-۲-۱- روش‌های سنجش فساد
در سنجش فساد روش‌ها و مدل‌های گوناگونی موجود است که به روش‌های گوناگون قابل دسته‌بندی و بررسی می‌باشند.
در یک نگاه، روش‌ها را به آن دسته که در سازمان‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان دسته‌بندی نمود. این روش‌ها عبارتند از:
شاخص ادراک فساد (CPI^[46])
شاخص رشوه‌دهندگان(BPI^[47])
سنجه فساد جهانی(GCB^[48])
در دسته‌بندی دیگر این روش‌ها به دو بخش اصلی پیمایشی و غیرپیمایشی تقسیم شده و در هر بخش نیز زیرمجموعه‌ای قابل طرح می‌باشد.
روش‌های پیمایشی:
کلان‌نگر
الف- رویکرد مبتنی بر ادراک فساد
ب- رویکرد مبتنی بر تجربه‌ی فساد (Piliponyte, Aug. 2005, p. 3)
ج- شمارش شکایات
د- تحلیل محتوای رسانه (فاضلی، ۱۳۸۸)
خردنگر
الف- دنبال کردن جریان کار
ب- پیمایش کمی ارائه‌ خدمات
ج- فساد در سطح شرکت‌ها
روش‌های غیرپیمایشی/ حسابرسی دقیق:
بررسی اسناد مالی
بررسی موردی پروژه‌ها
روش تفاوت ارزش و هزینه
همان‌گونه که مشخص است در این بخش‌بندی برخی از روش‌های تکراری و برخی دیگر جدیدند و به طور مثال روش‌های CPI،BPI از دسته‌ی سازمان‌های بین‌المللی در واقع همان روش‌هایی هستند که در بخش روش‌های پیمایشی کلان‌نگر تحت عنوان رویکرد مبتنی بر ادراک و تجربه‌ی فساد نیز آمده‌اند. در ادامه به توضیح مهم‌ترین روش‌های سنجش فساد پرداخته خواهد شد.
۲-۴-۲-۱-۱- رویکرد مبتنی ادراک فساد:
این نوع سنجش فساد مبتنی بر نظرسنجی از مردم و گروه‌های مختلف و سنجش نظرات ایشان درباره‌ی میزان فساد رایج در نهادها یا کل جامعه است. در این‌گونه پیمایش‌ها معمولاً نظرات نخبگان سیاسی، مقامات دولتی، متخصصان و عموم مردم درباره‌ی وجود و رواج فساد در جامعه پرسیده می‌شود. این‌گونه اندازه‌گیری غالباً با بهره گرفتن از پرسشنامه و در نمونه‌های بزرگ انجام و از انواع روش‌های نمونه‌گیری برای تضمین معرف بودن داده‌ها استفاده می‌شود.
انتقادات متعددی بر این شیوه‌ی سنجش فساد وارد شده است. از جمله‌ی این انتقادها یکی این است که این پیمایش‌ها نظر مردم درباره‌ی فساد و نه خود فساد را می‌سنجند. جانسون از جانب دیگری نیز به نقد این سنجش‌ها پرداخته است. به نظر وی این نوع سنجش‌ها بیش از حد به نظرات مشاوران و اهل کسب و کار بها می‌دهند و اساساً از ابتدا برای آن‌چه داده‌هایی برای کمک به این گروه فراهم آورند ایجاد شدند.
از مهم‌ترین شاخص‌هایی که با بهره گرفتن از این شیوه تهیه و ارائه می‌شوند، محصول ادغام داده‌های تحقیقات و پیمایش‌های دیگر هستند. برای مثال «شاخص ادراک فساد»^[۴۹] که مؤسسه‌ی شفافیت بین‌المللی منتشر می‌کند، حاصل ادغام و استاندارد نمودن داده‌های پیمایش‌های مختلف است (Mukherjee, Mukherjee; Roy, Aparajita;, 2014, p. 3).
۲-۴-۲-۱-۲- رویکرد مبتنی بر تجربه‌ی فساد:
در این پیمایش‌ها که روش‌ مبتنی بر تجربه‌ی فساد معروف هستند، به جای آن‌چه ذهنیت مردم درباره‌ی فساد سنجیده شود، میزان در معرض فساد قرار گرفتنشان سؤال می‌شود. به عنوان نمونه از مردم پرسیده می‌شود که در یک تا سه سال گذشته چند بار رشوه پرداخته‌اند یا از آن‌ ها خواسته شده است تا رشوه بپردازند (Piliponyte, Aug. 2005, p. 5). یکی از شاخص‌های مهم در این رویکرد شاخص رشوه‌دهندگان (BPI) است که شاخص منحصر به فردی است که بر پرداخت رشوه در بخش خصوصی تمرکز دارد (bpi.transparency.org/pbi2011/in_detali/, 2013). هر چند در بررسی تجربه فساد، مردم یا فعالان اقتصادی نمی‌توانند درباره‌ی فساد کلان پنهان و شناسایی نشده یا مواردی از فساد سیاستمداران که از طریق تصویب قوانین خاص انجام می‌شود اشاره کنند(فاضلی، ۱۳۸۸).
۲-۴-۲-۱-۳- شمارش شکایات:
همان‌گونه که از نام این روش پیداست، تعداد شکایات مطرح شده نزد پلیس در یک دوره‌ی زمانی مشخص به عنوان شاخص فساد تلقی می‌شود (Hough & Tatum, 2012, p. 44). اما نکته‌ی این روش در این است که میزان شکایات به پلیس تابعی از اعتماد مردم به آن و هم چنین میزان جدی بودن دستگاه در مبارزه با فساد است، پس به طور طبیعی قابل پیش‌بینی و انتظار است که است که در کشوری که فساد گسترده‌تر است و میزان مبارزه با آن کم و چندان جدی نیست، خیلی کم‌تر از آن چیزی است که در واقعیت رخ می‌دهد. اما با این وجود مقایسه‌ی ادواری چنین آمار و ارقامی می‌تواند تا حدی نشان‌دهنده‌ی وضعیت فساد در یک کشور و یا در مورد یک سازمان باشد.
۲-۴-۲-۱-۴- تحلیل محتوای رسانه:
در این روش نیز با شمردن تعداد گزارش‌هایی از روزنامه‌ها که به فاش کردن فساد و یا ارائه‌ گزارش از فساد پرداخته‌اند نیز می‌تواند به عنوان شاخصی در به دست آوردن میزان فساد رایج در یک کشور، محسوب شود. فرامرز رفیع پور در تحقیق خود از این روش نیز استفاده کرده است. با این وجود مشکلاتی را که برای روش شمردن شکایات برشمرده شد باز هم در این روش صادق می‌باشد (فاضلی، ۱۳۸۸) و (رفیع‌پور، ۱۳۸۶).
۲-۴-۲-۱-۵- سنجه‌ی فساد جهانی:
پیمایش بارومتر جهانی فساد^[۵۰] به سفارش مؤسسه شفافیت بین‌المللی و توسط مؤسسه‌ی گالوپ انجام می‌شود و اولین بار در سال ۲۰۰۳ در ۴۵ کشور و سپس در سال ۲۰۰۴ در ۶۴ کشور اجرا شد. در این روش مردم تجربه‌ی مستقیم خود در رابطه با رشوه و سایر نقطه نظراتشان در زمینه‌ی فساد را در مورد مهم‌ترین مؤسسات کشور خود اظهار می‌نمایند (www.transparency.org.2013).
در این پیمایش از ترکیب سنجش فساد بر مبنای ادراک و تجربه استفاده می‌شود و از همین رو از پاسخ‌گویان درباره‌ی:
کدام بخش جامعه بیش‌تر از همه فاسد است،
فساد نسبت به گذشته افزایش یا کاهش یافته است،
احتمال این که در آینده فساد شایع‌تر از امروز باشد،
فراوانی رشوه دادن خانواده‌ها چقدر است،
رشوه‌ها چگونه و به چه کسانی پرداخت می‌شود،
رشوه‌ها برای دریافت چه خدماتی پرداخت می‌شوند،