مقامات و افکار عمومی

داخل و خارج

جوامع خارجی

اهداف

رسانه­های نوین

رسانه­های جمعی

رسانه­های جمعی

شیوه ­های متعدد

رسانه

* دیپلماسی شهروندی نیز مانند دیپلماسی عمومی، برای دستیابی به اثرات بلندمدت در افکار عمومی جوامع دیگر، طراحی شده است. این نوع دیپلماسی به دنبال ایجاد تصویری مطلوب و مساعد از ارزش­ها، دیدگاه ­ها، فرهنگ و تاریخ ملت­هاست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

* دیپلماسی شهروندی نیز مانند دیپلماسی عمومی، پیامدهایی طولانی­مدت دربر دارد. دیپلماسی شهروندی برای ایجاد جوی مساعد نسبت به ارزش­ها، دیدگاه ­ها، فرهنگ و تاریخ یک ملت در نزد شهروندان جوامع دیگر طراحی شده است.
* همچنین دیپلماسی شهروندی مستلزم تمایل و اراده­ای قوی است که به طور مشترک، از سوی شهروندان کشورهای مختلف، برای حل اختلافات و رفع سوءتفاهمات و دیدگاه­ های منفی نسبت به یکدیگر مطرح می­ شود.
۵-۲-۱ ارتباط میان عناصر نظری تحقیق
شبکه از نظر کستلز مجموعه‌ای از نقاط اتصال یا گره‌های به‌هم پیوسته است. شبکه­ ها، دارای نقاط اتصال (گره­ها) هستند. این نقاط، از طریق ارتباط به هم می­پیوندند تا شبکه ­های موثری باشند. کستلز معتقد است کارکرد و معنی نقطه اتصال در یک شبکه، به تعامل آن نقطه با سایر نقاط بستگی دارد. اعضای یک شبکه (نقاط اتصال یا گره­ها) که بیشترین ارزش را دارند و یا قدرت یافته­اند، در حقیقت آنهایی هستند که بیشترین کمک را به شبکه می­ کنند تا به اهداف خود دست یابد.
شکل شماره ۵-۳: ارتباط میان شهروندان (گره­ها یا نقاط اتصال) از طریق رسانه­های نوین در جامعه شبکه­ ای
شهروند
ب
شهروند
شهروند
الف
رسانه­­های نوین
شهروند
ت
رسانه­­های نوین
شهروند
ث
شهروند
پ
اعضای فعال در دیپلماسی شهروندی، از طریق رسانه­های نوین با دیگران در ارتباط هستند. البته علاوه بر رسانه­های نوین، ارتباط در دیپلماسی شهروندی می ­تواند با بهره گرفتن از ابزارهای دیگر و به صورت مستقیم نیز انجام گیرد. اما همانگونه در مباحث پیشین گفته شد، کارایی و هزینه کمتر ارتباط از طریق رسانه­های نوین، آنها را به مهمترین ابزار پیشبرد دیپلماسی شهروندی مبدل ساخته است. تعدادی از شهروندان مانند شهروند «الف»، با شهروندان زیاد دیگری در ارتباط است. اما تعدادی دیگر، مانند شهروندان «ب» و «پ» ممکن است روابط محدودتری داشته باشند. لذا بر اساس دیدگاه کستلز، چنین افرادی نقش بیشتر در تامین اهداف دیپلماسی شهروندی دارند.
فضای مجازی شبکه­ ای شده، امکان برقراری ارتباط میان نقاط اتصال را از طریق رسانه­های نوین می­دهد. این در حالی است که در حوزه عمومی رسانه­های جمعی، بحث و گفتگوی عمومی فقط در انحصار گروهی از افراد بوده و شهروندان معمولی فقط دریافت­کننده منفعل اطلاعات بودند. آنان بدون آنکه هیچگونه نقشی در انتخاب و یا ارزیابی موضوعات داشته باشند، هر آنچه را که توسط رسانه­های جمعی از پیش تعیین می­شد و به صورت فیلتر شده به آنان ارائه می­گردید، مصرف می­کردند. اما امروزه، شهروندان با بهره گرفتن از حوزه عمومی نوین در جامعه شبکه­ ای شده، موضوعات مورد علاقه خود را انتخاب و راجع به آن با گروه های شهروندی دیگر گفتگو نماید. موضوعات انتخاب شده در دیپلماسی شهروندی، عمدتا مباحثی را شامل می­ شود که مورد علاقه شهروندان کشورهای مختلف بوده که با طرح آنها، تعارضات موجود، رفع و دستیابی به تفاهم و درک متقابل با یکدیگر امکان­ پذیر می­گردد.
ون­دایک (۲۰۰۶)، با بهره­ گیری از نظرات کستلز، جامعه شبکه­ ای را مجموعه ­ای از شبکه ­های ارتباطی تعریف می­ کند که مهمترین ساختارهای سازمانی در یک جامعه را شکل می­ دهند. در جامعه شبکه­ ای تعداد ساختارهای اجتماعی که در نتیجه برقراری ارتباط میان افراد با بهره گرفتن از شبکه ­های کامپیوتری به وجود آمده، افزایش یافته است. افراد با بهره گرفتن از کامپیوتر، به دنبال اطلاعات، برقراری روابط و شبکه­ ای از تاثیرگذاری­ها هستند. در چنین ساختارهایی قدرت سیاسی و سیاست بیشتر راجع به رابطه میان مردم است تا ویژگی­های خود افراد. این فرایند از کنترل مستقیم دولتی بدور بوده و می ­تواند بر کنش رسمی دولتها نیز تأثیرگذارد. نجفی و نیبلوم (۲۰۰۶) معتقدند که اینترنت تعادل قدرت را در جامعه متاثر ساخته است. پیش از اینترنت دولت بر تامین اطلاعات کنترل داشت اما اینترنت این موقعیت را تغییر داده است و باعث تغییر تعادل قدرت مابین مردم و حکومت شده است؛ چرا که مردم با افزایش اطلاعات می­توانند بر حکومت نظارت داشته باشند. آنها همچنین بیان می­ کنند که رسانه­های کنترل شده توسط حکومت نیز درباره انتخاب اخبار و گزارش­های خود (با توجه به این واقعیت که مردم به صورت نامحدودی از طریق اینترنت به اطلاعات دسترسی دارند) از اینترنت متاثر شده ­اند. بنابراین به نظر آنها محتوا و استفاده از اینترنت، باعث کاهش سانسور در رسانه­های زیر کنترل حکومت خواهد شد. تولید، انتشار و دریافت اطلاعات (سیاسی)، مرتبط با فعالیت­های دیپلماسی شهروندی، شهروندان را قادر می­سازد مشارکت بیشتری در سیاست خارجی داشته باشند. آنها اقدامات مختلفی را در سطح گسترده بسیج می­ کنند و مقامات دولتی را مجبور می­سازند به خواسته­هایشان در خصوص بسیاری از مسائل حوزه سیاست خارجی توجه بیشتری داشته باشند. انجام این اقدامات تنها در صورتی امکان­ پذیر است که شهروندان در شبکه­ ای از پیوند­های تعاملی، به تعبیر کستلز مانند گره­هایی به هم متصل شوند تا بتوانند بر جامعه تأثیرگذار بوده و باعث ایجاد تغییرات گردند.
در ایران با توجه به محدودیت­های موجود برای دستیابی شهروندان به ابزارهای مشارکت سیاسی و ابراز آزادانه عقاید و نظرات خود، اینترنت و فن­آوریهایی که بر پایه آن شکل گرفته­اند، بسیار مورد توجه شهروندان ایرانی قرار گرفته است. استقبال قابل توجه شهروندان از رسانه­های نوین، به ویژه ناشی از ویژگی­های آنها در مرتبط ساختن افراد با یکدیگر و طرح مسائل و موضوعات مختلفی است که کمتر در رسانه­های جمعی به طور شفاف مورد بحث قرار می­گیرند. این مباحث اغلب در حوزه مسائل سیاسی واقع شده ­اند و دسترسی شهروندان از طریق رسانه­های جمعی به آنها میسر نیست. در مطالعه بیات (۱۳۹۲) انگیزه­ های کاربران ایرانی در استفاده از فیس­بوک، انگیزه­ های گسترش فضای ارتباطی، پویایی سیاسی، و فعالیت مدنی و نیز کسب اطلاعات و سایر انگیزه­ ها به ترتیب بیشترین عمومیت را داشته است. این در حالی است که شهروندان با بهره گرفتن از رسانه­های نوین می­توانند علاوه بر آگاهی از چنین مباحثی، به مشارکت و ارائه دیدگاه ها و انجام فعالیت­های موثر اقدام نمایند. در فضای مجازی، کنترل و فیلترینگ مباحث توسط اقلیتی از افراد که منافع سیاسی و اقتصادی­شان در گرو انجام این کار است، عامل بازدارنده­ای برای ممانعت از فعالیت شهروندان نخواهد بود. به این ترتیب، می­توان تشکیل حوزه عمومی مجازی را به عنوان ضرورتی اجتناب­ناپذیر برای دسترسی به بسیاری از حقوق شهروندی تلقی نمود.
شکل ۵-۴: فعالیتهای شهروندان در چهارچوب دیپلماسی شهروندی در فضای مجازی
فعالیتهای چهارگانه بالا، بر اساس ادبیات مربوط به این موضوع در برقراری ارتباط با شهروندان سایر کشورها تعیین شده است. این فعالیتها، مبتنی بر وظایفی است که شهروندان کشورهای مختلف باید در جهت پیشبرد و اجرای دیپلماسی شهروندی به انجام برسانند. شهروندان زمانی می­توانند در دیپلماسی شهروندی موثر واقع شوند که شناخت کامل و دقیقی از تاریخ، فرهنگ و منافع کشورشان و همچنین تحولات بین ­المللی داشته باشند. هرچه آگاهی شهروندان در این زمینه بیشتر باشد، به عنوان شهروند دیپلمات، بهتر می­توانند به پیشبرد دیپلماسی شهروندی کمک کنند.
با توجه به موانع و محدودیتهای موجود بر سر راه فعالیت کاربران ایرانی در اینترنت و استفاده از رسانه­های نوین، فعالیت آنان در این عرصه (و یا توجه به این عرصه)، چشمگیر اما قابل انتظار به شمار می­رود. در پژوهشی که بر روی فضای وبلاگستان ایران توسط جان کلی^[۳۹۲] و بوروس اتلینگ^[۳۹۳]با روش تحلیل محتوا در سال ۲۰۰۸ انجام شد، محققان دریافتند که وبلاگستان ایرانی یک شبکه گفتمانی گسترده است که هم از نظر موضوعات مورد بحث و هم از نظر طیف­های گوناگون وبلاگ­نویسان، از غنای ویژه­ای برخوردار است. به عقیده آنان وبلاگستان ایرانی یک شبکه گفتمانی است که هم به لحاظ موضوعات مورد بحث و هم از نظر طیفهای مختلف وبلاگ­نویسان از غنای خاصی برخوردار است. در ابتدا این باور وجود داشت که وبلاگ­نویسان، همگی جوانان دموکراتی هستند که منتقد نظام حاکم­اند؛ ولی بحثها و گفتگوهایی که دربرگیرنده موضوعات مختلفی از جمله سیاست، حقوق بشر، ادبیات، مذهب و فرهنگ عامه می­ شود، به وفور در آنجا ارائه و مطرح می­گردد. (سیدعلوی، ۱۳۹۱، ص ۱۲۹) بر همین اساس و با توجه به غنای چنین حوزه­ هایی در فضای مجازی، فعالیت زیاد پاسخگویان در این حوزه دیپلماسی شهروندی تایید و تاکیدی است بر آنچه تاکنون یافت شده است. ضمن آنکه توسعه استفاده از شبکه اینترنت، در دوره کوتاه فعالیت آن هم در دنیا و هم در ایران، بسیار چشمگیر بوده است. بر مبنای آخرین آمار ارائه شده در سایت «اینترنت ورد استیتز»^[۳۹۴] در تاریخ ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲، مشخص گردید که ایران در بین ۲۰ کشور دارای بیشترین تعداد کاربران اینترنت، رتبه ۱۳ را داراست و نسبت کاربران اینترنت در این کشور به کل جمعیت آن ۵۳ درصد است. دسترسی این تعداد از شهروندان ایرانی به فضای مجازی و امکان برقراری ارتباط از طریق شبکه ­های اجتماعی، ­وبلاگها و تالارهای گفتگو، مسئولان را ناچار به پذیرش حقایقی راجع به دیپلماسی شهروندی خواهد ساخت. لذا مناسب­تر به نظر می­رسد که دولتمردان در واکنش مثبت، به موقع و سنجیده به چنین فعالیتهایی، جهت بهره ­برداری از این پتانسیل عظیم شهروندی، اقدامات و برنامه ­های مناسبی را اتخاذ نماید و بدون اینکه درصدد کنترل این فعالیتها باشد، نقش نظارت بر آنها را برای خود حفظ کند. این استراتژی قطعا می ­تواند نسبت به واکنشهای دیرهنگام سلطه­جویانه، نتایج بهتری دربر داشته باشد.
منظور از بازیگران سیاست بین ­المللی، آنانی هستند که مؤلفه­ های قدرت را در اختیار دارند. هر بازیگری با اعمال مؤلفه­ های قدرت می ­تواند به گونه ­ای عمل کند که رفتار بازیگر دیگر را تغییر دهد؛ او را وادار به انجام کاری کند یا مانع او از انجام کاری شود. اصلی­ترین این بازیگران، پس از معاهدات وستفالی، ملت-کشورها هستند. دسته دوم بازیگران بین ­المللی، سازمان­های بین ­المللی غیردولتی هستند. گروه سوم بازیگران بین­الملل، شرکت­های چندملیتی هستند که اگر چه از لحاظ نیروی انسانی کم تعدادند، اما از منابع مالی خوبی برخوردارند و بالاخره آخرین گروه بازیگران بین ­المللی، سازمان­های تروریستی هستند. عصر اطلاعات با اهمیت فزاینده­ای نقش بازیگران بین ­المللی را در صحنه­های بین ­المللی، از دوره­ های پیشین متمایز ساخته است.
شکل شماره ۵-۵: بازیگران عرصه سیاست خارجی
در نظام متحول جهانی، ضمن قبول این واقعیت، که دنیا هنوز به طور عمده متعلق به نظام ملت– کشورهاست، بر این نکته نیز تاکید می­ شود که چالش­های فراسوی جامعه بشری آنقدر پیچیده و درهم تنیده­اند که در توان بازیگری منحصر به فرد ملت–کشورها نیست تا با آنها مقابله کنند؛ بنابراین جامعه مدنی جهانی خواستار آن است که در مسائل بین ­المللی نقش ایفا کند و در زمینه ­های گوناگون مؤثر افتد. لذا شهروندان، با دستیابی به تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، می­توانند از این پس در عرصه روابط بین الملل، در کنار سایر بازیگران قرار گیرند. دیپلماسی شهروندی، فعالیت­هایی در زمینه ­های تبادل اطلاعات، آموزش و فرهنگ با هدف آشنایی بیشتر شهروندان به ویژه، شهروندان درگیر اختلاف و به منظور حسن­تفاهم و دستیابی به دیدگاه ها و ارزش­های مشترک میان آنان است تا به این وسیله، بتوان علاوه بر ایجاد تصویری مطلوب از کشور متبوع خود در افکار عمومی، در نهایت بتوان بر جهت­گیری­های سیاسی سایر کشورها نسبت به یکدیگر تاثیرگذار باشد.
آنچه که در شکلهای قبل ارائه گردید، در تشریح فرایند تاثیرگذاری دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی در شکل زیر مورد استفاده قرار گرفته است.
شکل شماره ۵-۶: فرایند تاثیرگذاری دیپلماسی شهروندی بر سیاست خارجی
شکلگیری حوزه عمومی مجازی، استفاده از کنش ارتباطی جهت رسیدن به وضعیت کلامی ایده­آل
ارائه تصویر مثبت و مطلوب از کشور،
مشارکت در فعالیتهای صلح­طلبانه و حل تعارضات،
حسن تفاهم و دستیابی به ارزشها و دیدگاه های مشترک،
تبادل و تسهیم اطلاعات
ارتقا جایگاه و منزلت بین ­المللی کشورها در سلسله مراتب جهانی،
برقرار روابط میان دولتها،
تامین اهداف و منافع ملی،
تامین صلح و امنیت ملی و بین ­المللی
برقراری ارتباط میان شهروندان کشورهای مختلف با بهره گرفتن از رسانه های نوین
برقراری ارتباط میان شهروندان با بهره گرفتن از رسانه­های نوین، به شکل­ گیری حوزه عمومی می­انجامد. حوزه عمومی، فضایی است که در آن افراد در شرایط مساوی با یکدیگر به گفتگو می­پردازند. در دیپلماسی شهروندی، شهروندان کشورهای مختلف در شرایطی کاملا مشابه با شرایط حوزه عمومی باید به ایفای نقش بپردازند. رفتار شهروندان در جریان گفتگوها عمدتا بر مبنای کنش ارتباطی است. شهروندان دیپلمات برای بدست­آوردن تفاهم و توافق تنها باید از استدلال منطقی و قانع کننده استفاده نمایند. در کنش ارتباطی میان شهروندان کشورهای مختلف، آنان سعی می­ کنند از طریق گفتگوی مستدل، راههایی برای رسیدن به توافق و رفع تعارض انتخاب کنند. همچنین شهروندان باید بتوانند در فضایی عاری از هر گونه اجبار، فشار و سلطه، به صورت آزادانه و آگاهانه به انجام فعالیت­های خود در چهارچوب دیپلماسی شهروندی بپردازند؛ یعنی در درون وضعیتی که هابرماس از آن به عنوان «وضعیت کلامی ایده­آل» یاد می­ کند. شهروندان فعال در دیپلماسی شهروندی عمدتا افرادی هستند که به منظور تاثیرگذاری بر سیاست خارجی کشور خود و یا سایر کشورها با یکدیگر ارتباط برقرار نموده و مسائل مختلفی به ویژه مسائل مورد اختلاف را با یکدیگر مورد بحث و گفتگو قرار می­ دهند.