جدول ۴-۱۴- طبقات جمعیتی روستاهای شهرستان بندر انزلی ۹۷
جدول ۴-۱۵- طبقات جمعیتی روستاهای دارای مدرسه شهرستان بندر انزلی ۹۷
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۳-۱- موقعیت جغرافیایی ۵۹
شکل۴-۱- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی در شهرستان بندر انزلی ۶۷
شکل ۴-۲- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی پیش دبستان در شهرستان بندر انزلی ۶۹
شکل ۴-۳- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی دبستان در شهرستان بندر انزلی ۷۰
شکل ۴-۴- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی راهنمایی در شهرستان بندر انزلی ۷۱
شکل ۴-۵- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی متوسطه در شهرستان بندر انزلی ۷۲
نقشه ۴-۶-پراکندگی مدارس شهر بندر انزلی ۸۰
شکل ۴-۷-حوزهکشش خدمات آموزشی پیش دبستان شهرستان بندر انزلی ۸۱
شکل ۴-۸-حوزه کشش خدمات آموزشی دبستان روستاهای شهرستان بندر انزلی ۸۲
شکل ۴-۹-حوزه کشش خدمات آموزشی راهنمایی روستاهای شهرستان بندر انزلی ۸۳
شکل ۴-۱۰-حوزه کشش خدمات آموزشی متوسطه روستاهای شهرستان بندر انزلی ۸۴
شکل ۴-۱۱-توزیع دانش آموزان مقطع پیش دبستان ۹۰
شکل ۴-۱۲-توزیع دانش آموزان مقطع ابتدایی ۹۱
شکل ۴-۱۳-توزیع دانش آموزان مقطع راهنمایی ۹۲
شکل ۴-۱۴-توزیع دانش آموزان مقطع دبیرستان ۹۳
چکیده
توزیع فضایی خدمات آموزشی تاثیر مستقیم در آسایش خانواده ها، کاهش هزینه و سفرهای درون شهری، تناسب و انسجام فضاها، زیبایی شهر و … دارد و از حساسیت زیادی برخوردار است طی سال های گذشته توجه صرف به ساخت مدارس از نظر کمی و عدم توجه به سایر عوامل موثر در مکان یابی و همچنین کاربری های مجاور آن، نه فقط باعث کاهش کارایی مدارس از نظر آموزشی گشته بلکه سبب بروز مشکلات متعددی از قبیل صرف وقت و هزینه بیشتر برای رسیدن به مدرسه، خستگی و بی حوصلگی دانش آموزان، افزایش سفرهای دانش آموزی و حتی به مخاطره افتادن سلامت روحی و جسمی آن ها می شود که در نهایت منجر به بروز افت تحصیلی آن ها می گردد به همین جهت در این تحقیق نگارنده به بررسی فضاهای آموزشی شهرستان انزلی با توجه به تحولات جمعیتی پرداخته است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانه ای است.

جامعه آماری تحقیق کل روستاهای شهرستان بندر انزلی است و حجم نمونه مدارسی هستند که دارای مدارس هستند هدف اصلی تحقیق ارائه الگوی مناسبی از توزیع خدمات آموزشی با توجه به جمعیت است نتایج تحقیق نشان می دهد که توزیع مدارس در شهرستان بندر انزلی نامتناسب است بطوریکه در برخی مقاطع مانند دبیرستان تعداد ۲ مدرسه در سطح روستاها وجود دارد که متناسب با جمعیت نبوده وجمعیت دانش آموزی به شهر انزلی مراجعه می کنند. و در سایر مقاطع نیز کمبودهایی احساس می گردد
واژگان کلیدی :تحولات جمعیتی ، توزیع فضایی ، مراکز آموزشی ، روستا ، شهرستان بندر انزلی
مقدمه
در سالهای اخیرتقاضا برای خدمات عمومی افزایش چشمگیری داشته است این امر به دلیل افزایش جمعیت در شهرهای کشور و همچنین مهاجرت از شهرهای کوچک به کلان شهرها، بویژه به پایتخت می­باشد. بعلاوه به دلیل ساختارهای اقتصادی- سیاسی کشور و وجود تنوع فرهنگی در بین اقوام مختلف و نیز پراکندگی جغرافیایی کلان شهرها، همواره سرعت پاسخگویی به نیازها از سرعت رشد نیازها به خدمات عمومی کمتر بوده است. یکی از دغدغه های اساسی این بحث دسترسی عادلانه و بهینه افراد جامعه به کاربری­های کالبدی شهری در مباحث کلان کشور برای رسیدن به توسعه پایدار می باشد.
با توسعه شهرنشینی و تبدیل شهرهای کم جمعیت به شهرهای با جمعیت متوسط و نیز تبدیل شهرهای متوسط به کلان شهرها، چالشهای جدیدی در زمینه مسافت­های طولانی بین محل سکونت و کار یا محل تحصیل بوجود آمده است.در کنار مشکلات جمعیتی عدم تناسب کاربری اراضی و ایجاد کاربری­هایی که ارتباطی با هم ندارند مزید بر علت گشته و باعث بوجود آمدن مشکلات عدیده­ای شده است.
امروز با تحول در نگرش، بینش و فرهنگ افراد تقاضا برای آموزش افزایش یافته است. آموزش نیروی انسانی کارآمد متخصص و پرورش مردمی آگاه و با فرهنگ سبب بهبود در کیفیت زندگی افراد و افزایش میزان بهره وری و بهره گیری از هر گونه سرمایه گذاری مادی شده است. به طوری که یکی از مهم ترین وظایف دولت ها گسترش و تعمیم آموزش عمومی و فراهم کردن امکانات آموزشی برای همه افراد یک جامعه می باشد.
موضوع آموزش و پرورش در اکثر جوامع امروزی با هر نظام و سیاستی مورد توجه است و نسبت به سایر فعالیت ها ی اجتماعی در مقیاس جهانی از اولویتی خاص برخوردار است و یکی از ویژگی های توسعه یافتگی را در آموزش و­پرورش نیروی انسانی­می دانند.
در برنامه­ ریزی­های مربوط به مسایل شهری، دسترسی مناسب به خدمات آموزشی از جمله اهداف برنامه­ ریزان و تصمیم­ گیران در سطح شهر می­باشد. کاربری­ها و مراکز آموزش از جمله نیاز های اجتناب ناپذیر مردم به منظور دستیابی به دانش و بالابردن سطح سواد جامعه در پاسخگویی به نیازهای جمعیت دانش آموزی می­باشد.
پراکندگی مکانی مناسب و توزیع فضایی این مراکز به دلیل اثرات مستقیم در آرامش و آسایش خانواده ها از مهم­ترین و حساس­ترین مسایل جامعه محسوب می­ شود. در همین راستا، در فرایند های مربوط به برنامه­ ریزی، مکانیابی مراکز آموزشی، مرحله ارزیابی و انتخاب مناسب­ترین گزینه از میان کاربری­های مختلف از اهم فعالیت­ها می­باشد که با توجه به تراکم جمعیت جوان در هرم سنی موجود در کشور اهمیت آن دو چندان می شود.
سالانه تعدادی از مکان های آموزشی به دلیل مکان یابی نادرستشان تغییر، تعطیل و یا از گردونه فعالیت های موثر آموزشی خارج می شوند. و این موضوع هزینه های جبران ناپذیری را بر اقتصاد کشور تحمیل می نماید.
بر این اساس تجدید نظر در سازمان دهی مکان های آموزشی ساختار بندی و، تغییر موقعیت و …. یکی از دغدغه های مهم وزارت آموزش و پرورش می باشد.
لذا تحقیق حاضر در نظر گرفته شده است تا به این نا به سامانی ها تا حد امکان رسیدگی کرده و از تصمیمات نسنجیده جلو گیری کند بنابراین این تحقیق با انگیزه بهبود خدمات آموزشی صورتگرفته روش اجرا مطالعات کتابخانه ای و میدانی است که یافته ها ومباحث در ۵ فصل: فصل اول: کلیات تحقیق، فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق، فصل سوم روش شناسی تحقیق، فصل چهارم یافته های تحقیق و فصل پنجم، نتیجه گیری وپیشنهاد می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱-بیان مسئله
۲-۱-اهمیت ضرورت های تحقیق
۳-۱-اهداف تحقیق
۴-۱-سوالات و فرضیه های تحقیق
۵-۱- تعریف واژه ها و مفاهیم
۶-۱- محدودیتها و تنگناهای تحقیق
۱-۱-بیان مسئله
شاخص های عمده بر نامه ریزی روستایی بر مبنای خدمات روستایی شامل خدمات زیربنایی و روبنایی است که خدمات آموزشی از جمله خدمات روبنایی محسوب می شوند که امکان دسترسی به آنها از سایر نقاط نیز امکان پذیر می باشد و با توجه به تحقیق های انجام شده مرتبط با عنوان پژوهش حاضر و در ارتباط با انواع مکان یابی ها ی خدمات آموزشی به نظر می رسدکه در استقرار آنها عوا ملی چون تعداد جمعیت، فاصله از روستا، محیط جغرافیایی، حوزه نفوذ روستاها و…. دخیل باشد. در گذشته گزینش وتعیین مکانها جهت احداث فضاهای آموزشی معمولا بر اساس تجارب روزانه اشخاص، اعمال نظر غیر تخصصی افراد یا گروه های بود که اعتبارات عمرانی جهت احداث آموزشگاه در راستای امکانات موجود از جمله وجود زمین صورت می گرفت که گاه هدر رفتن منابع را به دنبال داشت و وجود تعدادی فضاهای آموزشی بدون استفاده در استانهای مختلف کشور گواه این مدعاست. اجرای طرح مکانیابی و انجام مطالعات بنیادی در نقاط روستایی می تواند منابع و امکانات را به سمت نیازهای واقعی سوق دهد و ارزیابی این مکانهای آموزشی می تواند در بر نامه ریزیهای جدید خدمات و مکانهای آموزشی و رفع معضلات مربوط به تراکم دانش آموزان در نقاط خاص موثر واقع گردد.کمبود نیروی انسانی متخصص وماهر وعدم وجود اعتبارات عمرانی دولت در روستاهای کوچک ( زیر ۲۰ خانوار) زمینه را برای ارائه خدمات به روستاهای کوچک محدود می سازد بنابراین خدمات رسانی خاصه خدمات آموزشی به روستاهای کوچک بر اساس نقاط مر کزی و الویت بندی صورت می پذیرد.بررسی های سازمان یونسکو از طرح مکانیابی فضاهای آموزشی که در سال ۱۹۸۵ در کشور مالزی به انجام رسیده است نشان می دهد، این اقدام بسیار مفید بوده است ومعادل ۳۰% کل بودجه عمرانی آموزش و پرورش برای کشور مالزی صرفه جویی داشته است شهرستان بندر انزلی با مساحت ۳۱۸/۲۹۹ کیلومتر مربع بوده و تراکم نسبی جمعیت در بین شهرستان ۷/۴۴۴ نفر و در هر کیلومتر مربع می باشد با توجه به رشد جمعیت در سالهای اخیر و با توجه به اینکه مناطق روستایی از مراکز آموزشی داخل شهر استفاده می کنند
مجاورت روستاهای بخش مرکزی و همچنین محدود بودن مکان استقرار و توزیع خدمات آموزشی در نواحی روستایی سبب تراکم زیاد دانش آموزان در برخی از مدارس گردیده است در واقع بین میزان جمعیت و توزیع فضایی مراکز آموزشی تناسب وجود ندارد به همین دلیل در این تحقیق محقق در نظر دارد ابتدا به بررسی میزان جمعیت و توزیع فضایی مراکز آموزشی بپردازد ؟ و در انتها به ارائه پیشنهاداتی در رابطه توزیع ناسب فضاهای آموزشی بپردازد.
۲-۱-اهمیت ضرورت های تحقیق
دسترسی همه ساکنین روستا به خدمات آموزشی امری ضروری است اما با توجه به میزان جمعیت دانش آموزی در روستاهای مختلف و پراکندگی روستاها این امر میسر نمی گردد. به نظر می رسد که توزیع خدمات آموزشی شهرستان انزلی متناسب با نیاز روستاییان روستاهای اطراف استقرار نیافته و شرایط مناسب را برای برخورداری از امکانات فراهم ننموده است.
به منظور رفع این کاستی‌ها و سازماندهی فضایی مناسب امکانات و خدمات، اولین قدم، شناخت نابرابری‌ها و شکاف میان مناطق است. کاهش نابرابری میان سکونتگاه ها و مناطق مختلف یک منطقه از مهمترین دغدغه‌های دولتها و مجامع علمی بوده و همواره برای تحقق آن اندیشیده و راهبردهایی طراحی نموده اند؛ بطوری که درسالهای اخیر تاکید بر نابرابری‌های ناحیه ای و سازمان فضایی آن از اولویتهای اصلی تحقیقات جغرافیایی دراغلب کشورها بوده است. در کشور ما نیز همانند دیگر کشورهای در حال توسعه، با تمرکز روز افزون جمعیت در برخی مناطق این مناطق با و مشکلات متعددی مواجه بوده است؛ بنابر این لزوم بررسی رابطه بین خدمات و جمعیت در هر منطقه ای امری ضروری و مهم در توسعه است
۳-۱-اهداف تحقیق
۱-۳-۱-هدف کلی
این تحقیق در پی دستابی به اهداف زیراست:
تعیین و ارائه الگوی مناسبی از توزیع خدمات آموزشی با توجه به جمعیت است