انجام بسیاری فعالیت ها، کسب و کارها و … که ماهیتاً در قلمرو حقوق خصوصی می باشد مستلزم اخذ مجوز، پروانه و عناوین مشابه از مراجع ذی صلاح می باشد. هم چنین هرگاه اختلافی بین اشخاص در حوزه حقوق خصوصی مطرح شود ناگزیر از مراجعه به مراجع قضایی و داوری و … شوند این مراجع قانوناً بر اساس اسناد هویتی ( شناسنامه یا کارت ملی ) در چارچوب مقررات ثبت احوال عمل می کند و لذا از این منظر کلی و مهم نیز جلوه و دلیل دیگری برای نفوذ و تأثیر حقوق ثبت احوال در حوزه و قلمرو حقوق خصوصی نمودار می شود. انجام بسیاری از فعالیتهای تجاری توسط اشخاص نظیر تصدی به حمل و نقل، تسهیل معاملات بانکی و بیمه ای و … مستلزم طی مراحل و تشریفات قانونی خاص و اخذ مجوزهای مربوطه می باشد و انجام این قبیل امور، نیازمند احراز هویت در چارچوب موازین و مقررات ثبت احوال و اسناد آن می باشد.^[۶۸]

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گفتار سوم : اهمیت اسناد هویت در زندگی خانوادگی و احوال شخصیه
اگر چه در حقوق ایران در قوانین متعدد از عنوان «احوال شخصیه» استفاده شده است اما هرگز تعریف دقیقی از این نهاد حقوقی ارائه نشده است و در برخی قوانین تنها به ذکر مصادیق آن به اشکال متفاوت بسنده شده است. ^[۶۹]
در تعریفی از احوال شخصیه آمده است:
«در حقوق به یک سلسله امور که بیشتر به وضعیت شخصی افراد بستگی دارد و در قوانین کشورها با توجه به مقتضیات ملی و فقهی که افراد تابع آن هستند، قوانین موضوعی کشور درباره آنان اعمال میگردد، احوال شخصیه گویند» .^[۷۰]
هر شخصی صرف نظر از شغل و مقام خاص خود در اجتماع اوصافی دارد که مربوط به شخص بوده و قابل تقویم و مبادله با پول نمیباشد به این دسته اوصاف احوال شخصیه میگویند.^[۷۱]
همان گونه که اشاره شد در قوانین داخلی تعریفی از احوال شخصیه ارائه نشده است و تنها در قوانین گوناگون مصادیق آن به نحو متفاوت از یکدیگر برشمرده شده است که در ادامه به اختصار اشارهای به آن مستندات خواهیم داشت.
در مهم ترین سند قانونی ما یعنی در اصول ۱۲ و ۱۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران^[۷۲] و با عبارت احوال شخصیه مواجه میشویم. اصل دوازدهم فانون اساسی مصادیق احوال شخصیه را «ازدواج، طلاق، ارث و وصیت» دانسته است.
در ماده۶ قانون مدنی^[۷۳] نیز بر احوال شخصیه اشاره شده و چهار مصداق برای احوال شخصیه آمده است که البته با ذکر عبارت از «قبیل» موجبات اجمال و ابهام در معنا و مصداق آن را فراهم آورده است. تنظیم ماده ۷ قانون مدنی^[۷۴] نیز به این ابهام افزوده و با توجه به ظاهر ماده به نظر میرسد این ماده اهلیت و ارث را در زمره مصادیق احوال شخصیه نداسته است. بدین ترتیب با تدقیق در قوانین نه تنها به تعریفی دقیق از احوال شخصیه نمیرسیم بلکه در رابطه با مصادیق احوال شخصیه نیز دچار تردید میگردیم. ^[۷۵]
احوال شخصیه که موضوع هنجارهای امری ثبت احوال است عبارت است از وضعیت های حقوقی که هر انسان به اعتبار زندگی اجتماعی دارای آنهاست و به اعتبار این وضعیت حقوقی از حق ها بهره مند می شود و تکالیفی به آنها محول می شود.
اصطلاح احوال شخصیه یا اموری که انسان را از دیگران متمایز می کند و او را به خانواده اش مرتبط می سازد، اصطلاحی است حقوقی که در نتیجه تقسیم قوانین مدنی به دو بخش احوال شخصیه و احوال عینیه متداول شده است. در واقع این اصطلاح برابر با احوال مدنی از حقوق اروپا به فرهنگ حقوقی ما راه یافته است. احکامی مانند اهلیت، ولادت و زناشویی تا احکام مربوط به دارایی خانواده را در بر می گیرد. به لحاظ فقهی، احوال شخصیه به شخص انسان و امور مانند زناشویی و توابع آن مانند طلاق، عده، نفقه، نسب و میراث تعلق دارد و احوال عینیه شامل اموری است که علائق مالی را در بر می گیرد. در این رهگذر باید توجه داشت که احوال شخصیه و اهلیت از آنجا که هر دو به شخصیت انسان مربوط می شوند با یکدیگر پیوند نزدیکی دارند ولی این پیوند نباید به این نتیجه بینجامد که این دو یکسان هستند. برای مثال سن از احوال شخصیه است که در اهلیت تأثیر دارد ولی جنون از مسائل مربوط به اهلیت است که در احوال شخصیه تأثیر ندارد. احوال شخصیه با اهلیت تفاوت دارد زیرا اهلیت به شایستگی انسان برای دارا بودن حق ها و تکالیف مربوط می شود ولی احوال شخصیه وضعیت حقوقی را مشخص می کنند که این شایستگی در نتیجه این وضعیت های حقوقی مشخص می شوند شاید از جهتی نیز بتوان اذعان داشت که اهلیت نتیجه احوال شخصیه و وضعیتهای حقوق ناشی از آن است.^[۷۶]
گفتار چهارم : خطرات ناشی از تعرض به تمامیت اسناد هویت یا سوءاستفاده از آنها
اسناد هویت شامل هر سندی می شود که عموماً برای احراز هویت شخص به موجب قانون یا رویه های موجود به کار می رود. بنابراین اگر مقررات و رویه های جاری ایران را در نظر بگیریم علاوه بر شناسنامه، گذرنامه، گواهینامه رانندگی، کارت پایان خدمت ، کارت ملی و مدارک شناسایی صنفی و… نیز از اسناد هویت محسوب میشوند. این اسناد پایه و اساس سایر مدارک نیز قرار می گیرد و به همین لحاظ از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند به همین دلیل اسناد مزبور مورد توجه مرتکبین جرائم گوناگون خصوصاً در جرائم سازمان یافته، جرائمی از قبیل کلاهبرداری ، سرقت، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، قاچاق کالا، جرائم تروریستی و انواع و اقسام جرائم دیگر قرار میگیرند و مرتکبین جرائم مذکور با جعل اسناد هویتی و یا سوء استفاده از اهمیت و نقش این اسناد در جامعه به اهداف مجرمانه خود نائل میشوند.
امروزه عمده کشورها بالاخص کشورهای در حال توسعه یافته آماج گروه های مجرمانه سازمان یافته ای هستند که در قلمرو داخلی یا خارجی به فعالیت مشغول و هویت واقعی خود را کتمان و یا برای انجام برخی از عملیات تحت پوشش از مدارک جعلی استفاده می کنند و به همین دلیل جعل اسناد هویتی می تواند در تحقق و ارتکاب جرائم سازمان یافته نقش مؤثری ایفا و حتی باعث افزونی گستره و قلمرو وقوع جرم، استمرار و عدم کشف جرائم مزبور تا سالیان متمادی باشد.
از سویی به دلایل مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و … جایگاه راستین و ارزش و اهمیت واقعی اسناد هویتی مشخص و حفظ شده است و آسیب پذیری، قابلیت جعل و غصب و عدم آگاهی جامعه نسبت به اهمیت سجلی و هویتی و عدم توجه دارندگان آنها به حفظ و حراست صحیح از اسناد میتواند انگیزه استفاده و کاربری باندهای بزهکاری حرفه ای را در نیاز اساسی به سوء استفاده از اسناد سجلی تشدید نماید.
اصولاً تغییر مندرجات اسناد و مدارک هویتی بدون رعایت مقررات قانونی تبعات و پیامدهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی را به همراه خواهد داشت فلذا اقتضا دارد که تمامی ابعاد و زوایای موضوعاتی نظیر پدیده جعل و استفاده از اسناد هویتی مجعول، چگونگی کشف و شناخت راهکارهای جلوگیری از جعل اسناد و نقش و اهمیت این اسناد در جامعه که عمدتاً ناشی از عدم شناخت اهمیت اسناد هویتی در جامعه و همچنین عدم سرمایه گذاری دولت مردان در ایمن سازی اسناد هویتی است، شناسایی و مورد بررسی قرار میگیرد تا با ارائه راهکارهای علمی، عملی و تحلیل هوشمندانه از آنها بتوان عملکرد سازمان ثبت احوال کشور و سایر مبادی ذی ربط را اصلاح نمود چراکه شناخت دقیق و علمی و اصولی آسیب پذیری اسناد هویتی به مراتب پیچیده تر از تصوری است که مسئولین نسبت به موضوع دارند و ضرورتاً کشورهای در حال توسعه و یا توسعه یافته باید به آفات اجتماعی، محاسن و مضررات رویه های خود آشنایی کامل داشته تا به یک استراتژی جامع و مدرن دست یابند.^[۷۷]
فصل دوم : ضرورت جرم انگاری تعرض نسبت به تمامیت اسناد هویت
مبحث اول: جرایم بازدارنده (جرمانگاری به منظور پیشگیری از جرم) و ابعاد آن درحقوقامروزی.
گفتار اول : مفهوم جرم بازدارنده
جرم انگاری بعضی از انحرافات در پرتو نظریات مجازاتگر ژرمی بنتام مطرح شد، ولی تحت تأثیر آموزههای مکتب تحققی، به ویژه «نظریه حالت خطرناک» گسترش یافت و در حال حاضر تحت عنوان «جرایم مانع» یا جرایم بازدارنده شناخته میشود. ^[۷۸]
جرم بازدارنده به حالات یا رفتارهای خطرناک بدون آنکه متضمن زیان فوری و مؤثر باشد اطلاق می گردد.^[۷۹]
تحقق جرم هر چند منوط به انجام دادن عملی است که قانونگذار آن را منع کرده و یا امتناع از عملی است که به آن تکلیف کرده است ولی آثار زیانبار یا نتیجه ای که از این عمل حادث می شود در تحقق جرم شرط نیست.
اگر جرم به واسطه موانع خارجی واقع نشود و یا بنا بر عللی عقیم بماند و یا حصول نتیجه مجرمانه ممتنع گردد، همان عملی که مبین سوء نیت مجرم است مشمول حکم جزا قرار می گیرد. از آنچه گفته شد چنین بر می آید که قصد باطنی زمانی قابل مجازات است که تظاهر خارجی آن به صورت عملی مغایر با اوامر و نواهی قانونگذار آشکار شود.
ولی گاهی چنین به نظر می آید که چون این قصد آثار خارجی پیدا نکرده است قابل مجازات نیست. مثلاً، اجتماع و تبانی بزهکاران به ارتکاب جرم مادام که جرم تظاهر خارجی نیافته قصد جمعی آنان تصور می شود و یا تهدید به جرم مادام که جرم به وقوع نپیوسته حاکی از قصد نهانی مجرم به ارتکاب عمل ضد اجتماعی است، بدون آنکه کوچکترین رفتاری برای واقعیت بخشیدن به تهدید از خود بروز دهد. واقعیت این است که قانونگذار این قبیل اعمال را به خودی خود و صرف نظر از آثاری که ممکن است عملاً به وجود آورد جرم دانسته و نفس عمل را خطری برای نظم اجتماعی به شمار آورده است. تصور قانونگذار از جرم دانستن این عمل پیش از آنکه نتیجه ای بر آن مترتب شود این است که دفع حالت خطرناکی که در توافق نخستین بزهکاران و یا در گفتار تهدید آمیز تجلی یافته مانع وقوع جرایم سهمگین تر خواهد شد و در نهایت نوعی پیشگیری از جرم تلقی میشود. از این رو این قبیل جرایم را حقوقدانان «جرم بازدارنده»
نامیدهاند.^[۸۰]
از لحاظ ماهوی این جرایم به مراحل بسیار مقدماتی و زود هنگام اقدام مجرمانه که حتی ممکن است مورد نظر فاعل نباشد اطلاق می شود. همچنین این جرایم دارای عنصر مادی اعمالی هستند که هر چند از نظر نتیجه واقعی، پایین تر از شروع به جرم اند ولی از لحاظ حقوقی با « جرایم مادی صرف » متفاوتند؛ زیرا از یک سو با جرایم دیگری که مقید به نتیجه اند هم زیستی دارند و از سوی دیگر با برخی از جرایم مقید به نتیجه جنبه تعدد معنوی به خود می گیرند مانند جرم موجب قتل دیگری شدن در حین رانندگی توأم با مستی.^[۸۱]
گفتار دوم : ابعاد پیش بینی جرائم بازدارنده ( جرم مانع ) در حقوق کنونی و مصادیق آن در ارتباط با اسناد هویت
امروزه « جرائم مانع» بخشی از قوانین کیفری کشورها را به خود اختصاص می دهد و مصادیق آن متنوع و متعدد است حمل اسلحه غیر مجاز، تبانی برای ارتکاب جرم ، تهیه و ساخت کلید برای سرقت، نگهداری مشروبات الکلی، تکدی ، ولگردی، اعتیاد به مواد مخدر و مواد الکلی و رانندگی در حال مستی از مصادیق بارز این نوع جرائم محسوب می شوند. قانونگذاری کیفری ایران در قبال این نوع رفتارها از منطق خاصی تبعیت نمیکند بعضی از این رفتارها در قوانین کیفری ایران به عنوان جرم مطرح شده اند. در حالی که دور از هر گونه منطق جرم انگاری اند.^[۸۲]
اما در مورد ابعاد پیش بینی جرایم بازدارنده (جرم مانع) در مورد اسناد هویت می توان به قانون تخلفات، جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه (مصوب ۱۰/ ۵/۱۳۷۰) اشاره نمود که در این قانون جرایم زیر از جمله جرایم بازدارنده می باشند:
– اخذ شناسنامه المثنی با داشتن شناسنامه (ماده ۴ قانون تخلفات، جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
– اخذ شناسنامه مکرر(بند ب ماده ۲ قانون تخلفات، جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
– جعل و دستکاری شناسنامه (ماده ۱۰ قانون تخلفات،جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
– ایجاد مقدمات لازم برای جعل شناسنامه از قبیل چاپ غیر مجاز آن(ماده ۱۳ قانون تخلفات،جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
– خرید و فروش شناسنامه(ماده ۱۵ قانون تخلفات،جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
– اخذ شناسنامه ایرانی توسط اتباع خارجی برای ایرانی قلمداد کردن خود (ماده ۱۱ قانون تخلفات،جرایم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه)
در جرایم فوق قانون گذار خواسته با جرم انگاری اعمال مجرمانه مربوط به اسناد هویت از جرایم مهمتر مثل کلاهبرداری، تروریسم، جاسوسی و فریب در ازدواج و…. جلوگیری کند، لذا این جرایم برای پیشگیری از جرایم دیگر در قانون پیش بینی شده است.
مبحث دوم : انواع جرائم مرتبط با سوء استفاده یا جعل اسناد هویت
گفتار اول : جرایم مالی
در یک تعریف ساده و کلی، جرایم مالی به هر جرم غیر خشونت آمیزی اطلاق می گردد که منتهی به نوعی ضرر مالی گردد، حتی اگر این ضرر نامحسوس بوده یا از نظر مردم عادی ضرر مالی به حساب نیاید با چنین تعریفی، طیف وسیعی از اعمال مجرمانه که ممکن است جنبه سازمان یافته نیز داشته باشند تحت عنوان جرم اقتصادی یا مالی مطرح می گردند.^[۸۳]
وجه مشترک جرایم علیه اموال یا جرائم مالی آن است که همه آنها مشتمل بر نقض حقوق مالکانه اشخاص می باشد. همان طور که افراد جامعه از آزادیهای فیزیکی برخوردارند و باید بتوانند مثلاً در مورد نوع شغل یا محل اقامت خود آزادانه تصمیم بگیرند، حقوق و منافع مالی آنها نیز باید مورد حمایت قانونگذاران قرار گرفته و از تعرض مجرمین مصون بماند. بدین ترتیب تعرض به منافع مالی شخص را می توان به تهاجم به جسم او تشبیه کرد چراکه در هر دو مورد « حریم » وی مورد تجاوز قرار گرفته است. به علاوه جامعه نیز از ارتکاب جرایم مالی زیان می بیند.
جرایم مالی، علاوه بر متزلزل کردن پایه های اقتصادی، نظام اجتماعی موجب می شوند که منابع عظیمی صرف جلوگیری از جرم و نیز تعقیب و دستگیری مجرمین علیه اموال شود. خسارت واقعی جرایم مالی نهایتاً به جامعه یا بخشی از آن وارد می شود^[۸۴]. از همین رو در این پایان نامه تلاش شده است تا مهمترین جرایم علیه اموال یعنی کلاهبرداری، خیانت در امانت، سرقت و صدور چک پرداخت نشدنی به طور جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد.
بند اول : کلاهبرداری
کلاهبرداری عبارت است از تحصیل مال دیگری با توصل به وسایل متقلبانه (کلاهبرداری تام). بدین ترتیب فریب دیگری برای آماده کردن او به ازدواج و تشویق و ترغیب مشتری به انجام معامله کلاهبرداری نیست.
شروع به کلاهبرداری عبارت است از توصل به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری. در قانون تعریفی از جرم کلاهبرداری ارائه نشده است. ماده ۱ ( قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری) عنصر قانونی جرم کلاهبرداری را بیان نموده است.
در ادامه به بررسی عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری می پردازیم:
الف) عنصر مادی: عنصر مادی جرم کلاهبرداری شامل به کار گرفتن وسایل متقلبانه برای فریفتن دیگری است.
ب) عنصر معنوی : عنصر معنوی جرم کلاهبرداری قصد تحصیل مال با اضرار به غیر می باشد. ^[۸۵]
جرم کلاهبرداری رایانه ای (ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای)^[۸۶] شکلهای تازهتری از این گونه سوء استفادهها را در برمیگیرد. در یکی از مصادیق این جرم، که مرتکبین به طور غیرمجاز با وارد کردن اطلاعات شخصی دیگران مثل شماره کارت اعتباری و رمز اینترنتی به حساب بانکی دست مییابند، میتوانند از این اطلاعات سوء استفاده کرده و اموال و وجوهی را برای خود به دست آورند، نمونه بارز ارتکاب این جرم کلاهبرداری از طریق فیشینگ (Phishing) است، در این روش که معمولاً به وسیله رایانه (E-mail) و پیامک صورت
میگیرد بزه دیدگان به طور مستقیم اطلاعات شخصیشان را در تارنمای جعلی کاملاً شبیه تارنمای واقعی وارد میکنند. در این شیوه ارتکاب جرم که یکی از شگردهای مهندسی اجتماعی برای فریب کاربران است، مجرمان از ضعف امنیتی تارنما برای عملیات مجرمانه استفاده میکنند^[۸۷].
بند دوم: خیانت در امانت
جرم خیانت در امانت یعنی اینکه امین تصرف ناقص و امانتی خود را به یکی از طرق پیشبینی شده در قانون (استعمال، تصاحب، تلف و مفقود کردن) تبدیل به تصرفی کامل و مالکانه نماید،^[۸۸] و در جای دیگر آمده است که خیانت در امانت فعل مثبت امین به یکی از صور مذکور در قانون در اموال یا اسناد و نوشتجات امانی بر ضرر مالک یا متصرف باشد. ^[۸۹]
در ادامه به بررسی عناصر تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت می پردازیم:
الف) عنصر مادی : رفتار مادی فیزیکی طبق ماده ۶۷۴ « قانون تعزیرات» خیانت در امانت به وسیله انجام یکی از چهار فعل استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن مال مورد امانت تحقق می پذیرد.
ب) عنصر معنوی : از دو بخش سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل می شود. سوء نیت عام به جزء اول عنصر مادی یعنی عمل فیزیکی که متهم آن را مرتکب شده است مربوط می شود. منظور از سوء نیت خاص آن است که مرتکب این اعمال را به قصد نیل به جزء سوم عنصر مادی که همان عنصر نتیجه است انجام داده باشد، یعنی اینکه قصد متهم از ارتکاب فعل مجرمانه ایراد ضرر به مالک یا متصرف مال باشد.^[۹۰]
بند سوم : سرقت
ماده ۱۹۷ قانون مجازات اسلامی بیان می کند که سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری به طور پنهانی.

۴-۱-۲- متغیرهای خانوادگی
۴-۱-۲-۱- جایگاه خانواده فرد در جهان اجتماعی دینی
میزان دینداری والدین
میزان دینداری والدین پاسخگویان از متغیرهای محوری این پژوهش محسوب میشود و تلاش شد براساس ابعاد مختلف دینداری سنجیده شود. از آنجاکه با واسطه فرزندان، میزان دینداری والدین سنجیده میشد به ناگزیر بر دو بعد پیامدی و مناسکی دینداری تأکید شد. از این رو تفاوت ابعاد دینداری از اهمیت برخوردار نیست بلکه در مجموع میزان دینداری مورد تأکید است. نتایج حاصله در جدول زیر قابل مشاهده است. بر این اساس والدین ۳/۱۹ درصد پاسخگویان دارای دینداری بسیار بالا و والدین ۷/۳۰ درصد آنها دارای دینداری بالا و والدین۳/۱۳ درصد آنها دارای دینداری متوسط و والدین ۷/۲۲ پاسخگویان دارای دینداری پایین و والدین ۶ درصد آنها دارای دینداری بسیار ضعیف هستند. میانگین دینداری والدین پاسخگویان ۶۵/۲۹ میباشد که در فاصله نمرات ۷ تا ۳۵ میانگین بالایی است و با توجه به نوع گزینشی که در جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها میشود این نتیجه قابل انتظار بود. نتایج به دست آمده در این رابطه در جدول ۳-۴ خلاصه شده است.
شبکه روابط خانوادگی
شبکه روابط خانوادگی به عنوان دالان ارتباط با جهان اجتماعی پایه که جهان اجتماعی دینی است یکی دیگر از متغیرهای محوری پژوهش حاضر است. از این رو به صورت مستقیم و با واسطه سنجیده شده است. تعامل خانواده های پاسخگویان با افراد و اعضای خانواده کلان همچون پدربزرگها، مادربزرگها، عموها، داییها و غیره یکی از کانالهای ارتباط با جهان اجتماعی دینی و مشارکت در بازتولید آن و شکلگیری خویشتن است. نتایج به دست آمده در جدول زیر قابل مشاهده است. خانواده های ۳/۱ درصد پاسخگویان به میزان خیلیکم و ۳/۵ درصد آنها به میزان کم و ۳/۱۹ درصد آنها به میزان متوسط و ۵۲ درصد آنها زیاد و ۲۱ درصد آنها به میزان خیلی زیاد با آشنایان و فامیل خود ارتباط داشتهاند. در مجموع میزان تعامل با خانواده های کلان، در حد مطلوب است که میتواند حاکی از ارتباط بالای خانواده های پاسخگویان با جهان اجتماعی دینی باشد. نتایج به دست آمده در جدول ۳-۴ خلاصه شده است.
شیوه های انضباطی والدین
شیوه های انضباطی والدین نشانگر چگونگی ساماندهی روابط نابرابر والدین و فرزندان درون خانواده و ارتباطات کودکان، بیرون از خانواده، برای اطمینان از انتقال ارزش‌های اخلاقی خانواده به فرزندان است. در بیرون از خانواده دو نوع ساماندهی قابلتصور است. یکی«پایش محیطی» به معنی جلوگیری والدین از ارتباط فرزندان با افراد و مکانهایی است که از نظر ارزشی و اخلاقی مطلوب نمیشمارند و دیگری «مسلح سازی» به معنی آماده سازی فرزندان برای رویارویی و مواجهه با چنین افراد و محیطهایی است. سه شیوۀ ساماندهی درون خانواده نیز عبارتانداز: «رفتاری» به این معنی که والدین با مداخله مستقیم رفتارهای نامناسب فرزندان را کنترل کنند. «عاطفی» به این معنی که والدین با بذل کردن و دریغ نمودن محبت خود از کودکان، آنها را کنترل میکنند. «گفت‌و‌گویی» به معنی که والدین با بیان تفصیلی نتایج خوب و بد رفتارها به کودکان، آنها را کنترل میکنند. از مجموع شیوه های انضباطی بیرونی و درونی والدین، شاخصی به دست میآید که روی طیفی چهار نقطهای از بیرونی و سلبیترین تا درونی و ایجابیترین امتداد مییابد. اگرچه تأثیر هرکدام از این روش‌ها به شرایط تجربی وابسته است ولی این نکته که روش‌های درونی و ایجابی آثار و پیامدهای ماندگارتری دارند از مشهورات زمانه است. نتایج به دست آمده در جدول ۳-۴ خلاصه شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نوع و میزان روابط خواهران و برادران
ارتباط خواهران و برادران روابط برابر و افقی درون خانواده است و به همین دلیل ویژگیهای خاصی دارد که میتواند بستر شکلگیری تجربه های اخلاقی فرزندان خانواده باشد. هرچه میزان این روابط بیشتر، متراکمتر، عاطفیتر و رفاقتیتر باشد میتواند به تثبیت اعتقادات و ارزش‌های دینی خانواده و تقویت شناختها، عواطف و رفتارهای اخلاقی کمک میکند. نتایج به دست آمده در این رابطه در جدول زیر خلاصه شده است. ۴درصد پاسخگویان میزان روابط خود با خواهران و برادرانشان را خیلی پایین، ۳/۹ درصدآنها پایین، ۲۶ درصد آنها در حد متوسط، ۳/۲۵ درصد آنها بالا و ۲۶ درصد آنها خیلی بالا توصیف کردهاند. نتایج به دست آمده در جدول ۳-۴ خلاصه شده است.
۵)منزلت فرهنگی ـ اجتماعی خانواده
منزلت فرهنگی ـ اجتماعی نشانگر جایگاه خانواده فرد در جهان اجتماعی پایه یا جهان اجتماعی دینی است. این شاخص از طریق سه متغیر «میزان وثاقت»، «میزان شهرت» و «طبقه اجتماعی» خانواده فرد سنجیده شده است. متغیر طبقه اجتماعی با دو متغیر دیگر همبستگی کافی نداشت از این رو جداگانه گزارش میشود. نتایج به دست آمده در این رابطه در جدول زیر خلاصه شده است. این نتایج نشانگر این است که منزلت فرهنگی و اجتماعی خانوادۀ ۶درصد از پاسخگویان در جهان اجتماعی پایه خیلی پایین، ۲۲ درصدآنها پایین ، ۳/۲۷ درصد آنها در حد متوسط و ۲۶ درصد بالا و ۷/۴ درصد آنها خیلی بالاست.
۶)انسجام خانواده
انسجام خانواده نشانگر ارتباط وثیقتر افراد با جهان اجتماعی پایه و انتقال ارزش‌های آن به ویژه ارزش‌های اخلاقی آن است. این متغیر نیز از طریق وجود یا عدم وجود صفاتی چون از دستدادن یکی از والدین، جدایی یکی از والدین، نزاع و کشمکش مدام میان والدینـ فرزندان و خواهران و برادران و دور از هم زندگی کردن اعضای خانواده سنجیده شده است که نتایج آن در جدول ۳-۴ آمده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که ۳/۵۹ درصد پاسخگویان هیچکدام از عوامل بیانسجامی را در زندگی خانوادگیشان تجربه نکردهاند، ۷/۲۸ درصد آنها حداقل یکی از این عوامل را تجربه کردهاند و ۷/۱۰ آنها حداقل سابقه سه مورد از این عوامل را گزارش کردند و ۳/۱درصد آنها نیز در زندگی خانوادگیشان، چهار مورد از این عوامل را تجربه کردند.
۷)حجم خانواده
حجم خانواده به ویژه ترکیب جنسیتی آن امکان تجربۀ تمامی ارتباطهای افقی و در نتیجه تجربه های اخلاقی را میسر میسازد. خانوادههایی که در آنها امکان ارتباط خواهر با خواهر، برادر با برادر و خواهر با برادر وجود دارد امکان تجربه های عاطفی و اخلاقی متنوع فراهم است که بعدها میتواند در سایر عرصه های جهان اجتماعی نمودار شود. نتایج به دست آمده در جدول۳-۴ خلاصه شده است. این نتایج نشان میدهد که ۷/۶ درصد پاسخگویان دارای خانوادۀ ۳ یا ۴ نفره و ۷/۲۲ درصد آنها دارای خانوادۀ ۵ نفرهاند. ۳۲ درصد آنها دارای خانوادۀ ۶ یا ۷ نفره و ۷/۱۶ درصد آنها دارای خانواده ۸ نفرهاند و ۷/۱۴ درصد آنها دارای خانوادۀ ۹ نفره به بالا هستند. ۱۲درصد پاسخگویان اعلام کردهاند که خواهر نداشتهاند و ۷/۸ درصد آنها نیز گفتهاند که برادر نداشتهاند.
۳-۴- توزیع پاسخگویان برحسب ویژگیهای خانوادگی
۳-۴- ادامه جدول توزیع پاسخگویان برحسب ویژگیهای خانوادگی

ویژگی

میزان دینداری والدین

میزان تعامل با خانواده های کلان

شیوه های انضباطی والدین

روابط خواهران و برادران

خیلیپایین

پایین

متوسط

بالا

خیلی بالا

خیلی پایین

پایین

متوسط

بالا

خیلیبالا

از سلبی به ایجابی

خیلیپایین

پایین

متوسط

بالا

خیلی بالا

۱

۲

۳

۴

تعداد

۹

شیخ طوسی در مبسوط ادعای عدم خلاف در مسئله‌ی فوق نموده و می‌گوید: «زنی که در عده‌ی رجعیه است مستحق نفقه و مسکن است (طوسی، ۱۴۶۰ق، ج۵، ص۲۱۱).
« فَالرَّجعِیَهُ تَستَحِقُ النَفَقَهُ وَ السُکنی بِلاخِلافُ» علاوه بر اجماع منقول در مسأله‌ی فوق اجماع محصل نیز حکم به وجوب نفقه در زمان عده‌ی رجعیه می کند نظریه‌ی مخالفی مشاهده نشده است (امام خمینی، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۱۴؛ خویی، ۱۴۱۰ق، ص۳۹۴).
در قانون مدنی ایران ماده‌ی ۱۱۰۹، زوجه را در عده‌ی رجعیه مستحق نفقه می‌داند. «نفقه‌ی مطلقه‌ی رجعیه در زمان عده به عهده‌ی شوهر است».
زنی که در هنگام طلاق ناشزه بوده و یا پس از طلاق با ترک وظایف ایام عده ناشزه محسوب شده، همانند زوجه‌ی ناشزه مستحق نفقه نخواهد بود (یزدی، بی‌تا، ج۲، ص۱۱۴، مسئله ۱؛ امام خمینی، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۴۶). زیرا مطلقه‌ی رجعیه در حکم زوجه‌ی غیرمطلقه است و از این نظر یکسان می باشند.
۲-۲-۸- حق نفقه‌ی زن در طلاق باین
زنی که با طلاق باین و یا با فسخ نکاح میان او و شوهرش جدایی حاصل شده و ایام عده را می‌گذراند، از آنجا که رابطه‌ی زوجیت او با شوهرش کاملاً قطع شده و حملی از وی نیز ندارد، لذا نفقه‌ی وی بر عهده‌ی شوهرش نمی باشد.
بر این مسئله اجماع محقق است. نصوص متواتره ای از جمله روایت ابن سنان از حضرت صادق (ع) نیز بر این مضمون دلالت دارد (حر عاملی، ۱۴۱۶ق، باب ۸ از ابواب نفقات، حدیث ۵؛ یزدی، بی‌تا، ج۲، ص۱۱۴).
نفقه ای که به مطلقه باینه در ایام حمل تعلق می گیرد، در مورد تعلق آن به مادر یا فرزند دو قول است:
۱- شیخ طوسی در المبسوط فی فقه الامامیه (طوسی، ۱۴۰۶ق، کتاب نکاح) و گروهی به پیروی از او معتقدند که نفقه از آن حمل است (بحرانی، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص ۲۷۷).
۲- عده ای دیگر عقیده دارند که نفقه از آن مادر است (نجفی، ۱۳۹۲ق، ج۳۱، ص ۳۶۲؛ شهید ثانی، ۱۴۱۹ق، یزدی، بی‌تا، ج۲، ص۱۱۶).
چنانچه زن در حال نشوز طلاق داده شده باشد، بنا بر نظر اول نفقه بر زوج واجب و مطابق نظر دوم واجب نیست. همچنین است اگر بعد از طلاق ناشزه گردد.
بنابر قول اول با فوت زوج نفقه ساقط نمی گردد. ولی به موجب قول اخیر نفقه با فوت زوج ساقط است.
هرگاه جنین مرده به دنیا بیاید، بنا بر قول اول هزینه های پرداخت شده مسترد می‌گردد ولی بنا بر نظریه‌ی دوم چنین نیست (نجفی، ۱۳۷۱، ج۳۱، ص ۳۲۲؛ طباطبایی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۶۴؛ شهید ثانی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص ۵۰۰). مشهور فقها نظریه‌ی دوم را تأیید نموده اند.
۲-۲-۹- نفقه و حق حبس زوجه
نکاح منشأ آثار فراوانی در روابط زوجین است. این آثار به دو دسته کلان مالی و غیر مالی قابل تقسیم است که مهر از جمله آثار مالی نکاح محسوب می شود.
مشهور فقهای امامیه، برای زوجین حق قایل شده‌اند. به نظر آنان، عقد نکاح در صورت ذکر مهر، نوعی معاوضه است و احکام معاوضات را خواهد داشت که از جمله‌ی آن حق مقابل زوجین در امتناع از تسلیم است (حرعاملی، ۱۴۱۶ق، ص۱۹۱). در بسیاری از منابع فقهی به دلیل فوق در توجیه حق حبس زوجه اشاره شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای زوجه حق امتناع از تمکین وجود دارد تا مهر خود را قبض نماید، مگر اینکه مهر مؤجل باشد؛ زیرا نکاح نوعی معاوضه است (فیض کاشانی، ۱۴۰۱، ب۲۸۰).
همانا تسیلم زوجه و تمکین او حقی بر اوست و تسلیم مهر نیز حقی بر زوج است. پس واجب است بر هر کدام که حق را به صاحبش برساند، و اگر یکی از آن دو در عمل با تکلیف وجوبی امتناع نماید، معصیت کرده است، ولی با عصیان او، حق دیگر ساقط نخواهد شد. (عاملی، ۱۴۲۰، ص۴۱۳).
ماده‌ی ۱۰۸۲ ق.م. تصریح نموده است:
«به مجرد عقد، زن مالک مهر می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» بنابراین زوجه حق دارد پس از عقد مهر تعیین شده را (در صورتی که حال باشد) مطالبه نماید. در این صورت مطابق ماده‌ی ۱۰۸۵ ق. م. زوجه حق دارد از تمکین خودداری کند تا مهر خود را وصول نماید. از این حق زوجه در ادبیات فقهی و حقوقی به «حق حبس» یاد شده است.
در ماده‌ی ۱۰۸۵ این قانون آمده است:
«زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند…» تعبیر «وظایف» در این قانون عام است و از این رو، زوجه حق دارد تا پیش از استیفای مهر، به هیچ یک از خواسته‌های زوج پاسخ ندهد. بیشتر حقوقدانان حق حبس زن را تنها ناظر به نزدیکی با شوهر دانسته‌اند (صفایی و امامی،۱۳۸۰، ص ۱۷۸). بعضی از آنان این نظر را دیدگاه فقهای امامیه نامیده و به همین دلیل از ظاهر قانونی مدنی انتقاد کرده و آن را مغایر با عقیده‌ی فقهای امامیه دانسته اند (کاتوزیان، ۱۳۷۸، ص۱۵۴). اینان اظهار داشته‌اند:
بنا به عقیده‌ی فقهای امامیه زن فقط می‌تواند از نزدیکی با شوهر تا گرفتن مهر خود امتناع کند. بنابراین، می‌توان گفت: مقصود قانونگذار از ایفای وظایف زناشویی نزدیکی با شوهر و تعبیر دیگر تمکین خاص است، نه وظایف دیگر (صفایی و امامی، ۱۳۸۰، ص۱۷۸).
در بعضی منابع آمده است: زن حق دارد خود را از زوج مانع شود تا مهر خود را قبض نماید.» (مفید، ۱۴۱۰ق، ص۳۷).
تعبیر «حبس» در عبارت فوق مبین آن است که قلمرو حق حبس تنها وطی نیست، بلکه تمام منافع زن برای مرد را در بر می‌گیرد. این عبارت یا مشابه آن در بسیاری منابع بیان شده است؛ مانند الانتصار (علم الهدی، ۱۴۱۵، ص۲۸۷)، الحدائق الناضرۀ (بحرانی، بی‌تا، ص۴۵۹)، الخلاف (طوسی، ۱۴۱۷، ص۳۹۳و ۱۳۸۷، ص۳۱۳)، جامع المدارک (خوانساری، ۱۳۸۷، ص۴۲۴)، جامع المقاصد (کرکی، ۱۴۰۸، ص۳۵۳)، کشف الثام (فاضل هندی، ۱۴۲۰ق، ص۴۱۰)، نهایۀ المرام (عاملی: ۱۴۲۰، ص۴۱۳)، شرائع الاسلام (حلی، ۱۴۰۹، ص۲۶۹) و تحریر الوسیله (امام خمینی، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۹). صاحب جواهر نیز همین عبارات را دارد (به نقل از احمدی، ۱۳۹۰، ص۷۵).
زوجه می‌تواند قبل از دخول از تمکین خودداری کند تا مهر خود را بگیرد و ظاهر این است که مطلقاً از تمکین خودداری کند و منحصر به تمکین از دخول نیست. و وظیفه‌ی زوجه این است که در صورت بذل مهریه با واقع شدن دخول از شوهر تمکین داشته باشد (گنجینه آرای فقهی: کد سؤال ۹۰۲۱).
بدین ترتیب، بیشتر فقهای امامیه حق امتناع را شامل مطلق استمتاع دانسته اند و قانون مدنی نیز با این نظر هماهنگ است. بر نظریه‌ی مقابل این ایراد اساسی وارد است که چگونه می‌توان از زوجه انتظار داشت که به همراه زوج به منزل او برود و به خواسته های جنسی او پاسخ مثبت بگوید و تنها در مقابل درخواست آمیزش جنسی امتناع نماید. شاید به همین دلیل، آیت‌الله سیستانی معتقد است حق حبس «شامل سایر استمتاعات نیست»، بلافاصله اضافه نموده است:«ولی می‌تواند به خانه نرود و با او خلوت نکند» (مرکز تحقیقات فقهی قوه‌ی قضائیه، همان:۹۷).
در ماده‌ی ۱۰۸۵ این قانون به طور مطلق آمده است : «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود».
بیشتر حقوق دانان حق حبس زوجه را تنها ناظر به نزدیکی با شوهر دانسته اند (امامی, ۱۳۷۷, ص۳۹۴؛ کاتوزیان، ۱۳۷۵، ص۱۵۴؛ صفایی و امامی، ۱۳۸۰، ص۱۷۸).
همچنین با توجه به مواد ۱۱۰۲، ۱۱۰۸ و ۱۰۸۵ قانون مدنی، زنی که مهر او حال باشد می تواند تا قبل از اخذ مهریه‌ی خود از ایفای کلیه‌ی وظایفی که در مقابل شوهر دارد اعم از روابط یا تکالیف ناشی از زوجیت خودداری نماید (هدایت نیا، ۱۳۸۶، ص۴۹).
بنابراین بیشتر فقهای امامیه حق امتناع را شامل مطلق استمتاع دانسته‌اند و قانون مدنی نیز با این نظر هماهنگ است.
۲-۳- احکام حمایتی شرع از زنان در باب طلاق
۲-۳-۱- معنا و مفهوم طلاق
واژه‌ی طلاق در لغت به معنی بیزاری و جدایی کامل است (دهخدا، لغت‏نامه، واژه طلاق) و در لغت عرب، واژه‌ی تطلیق بیشتر برای گسست پیوند زناشویی به کار می‏رود (ابن منظور، لسان العرب، ماده طلاق).
طلاق در اصطلاح این چنین تعریف شده است که: طلاق عبارت از زایل کردن قید ازدواج با لفظ مخصوص «أنتَ طالِقٌ» و شبیه آن، می‏باشد (نجفی، جواهر الکلام، کتاب طلاق، ص ۲۷۴).
در اصطلاح حقوقی طلاق عبارت است از: جدا شدن زن از مرد، به سبب انحلال نکاح دایم، با شرایط و تشریفاتی خاص از جانب مرد یا نماینده‌ی قانونی او، که با حکم دادگاه انجام می‏شود.
در اصطلاح حقوقی، طلاق این گونه تفسیر شده است: «طلاق ایقاعی است که به موجب آن، مرد به اذن یا حکم دادگاه زنی را که به طور دایم در قید زناشویی اوست، رها می‏سازد».
در شریعت نیز، گسست پیوند زناشویی به فسخ یا طلاق صورت می‏گیرد (محقق داماد، بررسی فقهی ـ حقوق خانواده، ص ۳۷۹).
طلاق را می توان به ۴ قسم اصلی تقسیم کرد:
۱ـ طلاق رجعی، که طی آن، مرد بعد از طلاق و قبل از سرآمدن مدت «عده»، می‏تواند بدون عقد، به زن خود رجوع کند.
۲ـ طلاق باین، که طی آن، مرد بعد از جدایی، حق رجوع به زن خود را بدون عقد مجدد ندارد.
۳ـ طلاق خلع، که در آن زن نسبت به شوهرش کراهت دارد و با بخشیدن دارایی هایش از شوهر می‏خواهد تا او را طلاق دهد.
۴ـ طلاق مبارات، نیز هنگامی صورت می‏گیرد که زن و شوهر متقابلاً از یکدیگر بیزار شده‏اند و بر خلاف طلاق خلع که در آن زن برای تحقق طلاق می‏تواند همه‌ی دارایی‏اش را ببخشد، فقط می‏تواند از مهریه‌ی خود و یا به مقدار آن صرف‏نظر کند. به عبارت دیگر، در این نوع طلاق، بر مرد دریافت بیش از مقدار مهر جایز نیست (شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ ق، ص ۵۳۰).
۲-۳-۲- روایاتی در مذمت طلاق
در اسلام، پیوند زناشویی پیوند مقدسی است که برای آرامش روح و جسم بشر، لازم و ضروری است. قرآن کریم در آیات بسیاری به ازدواج فرمان داده و پیامبر اسلام نیز بسیار بر آن تأکید کرده و مسلمانان را از این که به خاطر ترس از فقر و نداری، تن به ازدواج ندهند، بر حذر می‏دارند (محمدی ری‏شهری، میزان الحکمه، ج ۵، ص ۵۴۷).
همان گونه که در اسلام، ازدواج امری مقدس و پسندیده می‏باشد و برای ثبات آن تأکید فراوان شده است، طلاق امری ناپسند و نامقدس است که برای جلوگیری از آن از هر وسیله‌ی ممکن استفاده شده و از آن در کلمات شارع مقدس، به عنوان مبغوض ترین حلالها و امری که خشم خدا را به دنبال دارد، تعبیر شده است. روایاتى که در ذم طلاق وارد شده تا جایى که بعضى‏ها از این گونه روایات استشمام اصل ممنوعیت و یا حرمت طلاق را کرده‏اند، که چند نمونه از آنها را نقل مى‏کنیم:
۱- در کتاب فروع کافى از امام باقر(ع) نقل شده که فرمود: پیامبر خدا بر مردى گذشت و از او پرسید با زنت چه کردى؟ گفت طلاق دادم، فرمود بدون داشتن رفتار بد او را طلاق دادى گفت آرى، چندى بعد آن مرد با زنى دیگر ازدواج کرد و باز او را طلاق داد دفعه‌ی بعد که پیامبر(ص) او را دید همان سؤال قبلى را تکرار کرد و باز مرد پاسخ داد این بار هم زن را بدون جهت طلاق داده است. پیامبر(ص) فرمود: خداوند دشمن مى‏دارد یا لعن مى‏کند مردان و زنان تنوع طلب را که بى جهت ‏به طلاق روى مى‏آورند (فروع کافى، جلد۶، کتاب طلاق، ص ۵۴. وسایل الشیعه، جلد ۱۵ ص‏۲۶۷).
۲- از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: در بین حلالهاى خداوند، هیچ چیز در نزد خدا مبغوض‏تر از طلاق نیست. و خداوند افرادى را که سریع طلاق مى‏دهند و باز نکاح مى‏کنند دشمن مى‏دارد. (همان)
۳- از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: خداوند خانه‏اى را که در آن عروسى است دوست مى‏دارد ولى خانه‏اى را که طلاق در آن واقع مى‏شود، دشمن مى‏دارد و هیچ چیز نزد خدا مبغوض‏تر از طلاق نیست. (همان)
۴- به پیامبر(ص) خبر رسید که ابوایوب مى‏خواهد زنش را طلاق دهد فرمود: طلاق دادن ام ایوب گناه است. (همان).
۵- از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: پیامبر فرموده است: هیچ چیز نزد خدا محبوب‏تر از خانه‏اى نیست که با نکاح آباد مى‏شود و هیچ چیز مبغوض‏تر از خانه‏اى نیست که با طلاق خراب مى‏شود و آنگاه امام صادق فرمود: این که این قدر خداوند در مورد طلاق تأکید کرده و مکرر از آن سخن گفته به خاطر این است که جدایى را دشمن مى‏دارد (وسائل الشیعه، جلد ۵، ص‏۲۶۶).
۶- روایتى از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمود: هر زنى که بدون جهت از شوهرش طلاق بخواهد بوى بهشت ‏به مشامش نمى‏رسد (المبسوط، شیخ طوسى، جلد ۵، ص‏۳).
۲-۳-۳- طلاق خلع و احادیث مربوط به آن

معابر غیر مستقیم،پر پیچ و خم و سرپوشیده )دارای ساباط( به منظور حفاظت عابرین شکل می گیرند.این معابر ارگانیک از یک سو مانع نفوذ بادهای مزاحم بوده و از سوی دیگر به دلیل دارا بودن عمق زیاد بیشترین میزان سایه را فراهم می کنند.کوچه های باریک و محصور باعث سهولت حرکت بین بلوک های ساختمانی شده و دیوارهای بلند خانه هایی که کوچه ها را محصور کرده اند؛سایه اندازی کرده و افراد را در تابستان های گرم از گزند آفتاب محفوظ داشته است( هاشمی، ۱۳۹۲) و (کسمایی، ۱۳۹۱).
۳-۳-۲- مقیاس بنای معماری
معماران این دیار با زیرکی و ذکاوت، ترفندهایی خاص در آفرینش و خلق عناصر معماری گوناگون و در پارهای موارد منحصر به فرد به کار گرفته اند تا موجبات آسایش و راحتی زندگی انسان کویری را فراهم آورند . این بناها که با گذشت زمان همچنان پابرجا هستند ، در زمان خود به بهترین نحو، پاسخگوی نیازهای محیطی، فرهنگی و اقتصادی ساکنان بوده و بنابراین اصول حاکم بر آن ها میتواند مبین اصول معماری پایدار باشد. پایداری مفهومی است که بیشتر به عنوان اندازه ارزش یک روش به کار برده می شود و فرآیندی قابل تکرار است . با این نگرش، درک اصول و ارزشهای تکرارپذیر معماری بومی، بسیار با ارزش میباشد . مسلما معماری اعصار گذشته پاسخگوی نیازهای زمان خویش بوده و تکرار آن امری بیهوده است. با فهم کاربردی بودن ارزشهای استخراج شده این نوع از معماری پایدار، می­توان به گونه ای از معماری دست یافت که همچون معماری گذشته به خوبی کار میکند و پاسخگوی نیازهای انسانی است( هاشمی، ۱۳۹۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ویژگی‌های معماری سنتی شهر یزد
ساخت بناها بصورت حیاط مرکزی و نیمه درون گرا و بام هایی با جان پناه بلند:
جان پناه بلند بام ها علاوه بر اینکه خانه ها را از انظار محفوظ می دارد و مانع مناسبی است در مقابل باد نامطلوب روی بام ها و کوچه ها سایه می اندازدو کوچه هاو حیاط ها را گود تر میکنند.این بسته بودن،گود و پر سایه بودن تماس مجموعه را با گرمای خارج کم می­ کند( هاشمی، ۱۳۹۲) و (کسمایی، ۱۳۹۱).
مرتفع ساختن اتاق‌ها
استفاده از ایوان‌های وسیع و مرتفع
استفاده از رنگ روشن
بافت متراکم
مصالح با ظرفیت حرارتی زیاد:
در اقلیم گرم و خشک فلات مرکزی ایران،استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا که در مقابل گرما مقاومت فراوانی دارند،در میزان راحتی ساکنان تاثیر زیادی خواهد داشت.در این اقلیم ساخت مساکن خشت و گلی از شیوه های انطباق با محیط سخت بیابان بوده است.گل و مشتقات آن علاوه بر ظرفیت حرارتی بالا،به دلیل دارا بودن رنگ روشن مقدار زیادی از انرژی خورشید را منعکس می نمایند و از این رو ساختمان ها را در تابستان،سرد و در زمستان گرم نگه می دارد( هاشمی، ۱۳۹۲) و (کسمایی، ۱۳۹۱).
استفاده از بادگیر
بام مسطح یا گنبدی
استقرار روی زمین
۳-۴- ایده های اقلیمی خاک پناهندگی شهر یزد
شهر یزد به دلیل قرارگیری در منطقه گرم و خشک و شرایط سخت اقلیمی، از گذشته در پی مقابله با مضرات محیطی و سختی های آب و هوایی است. از این رو با تکنیک هاو ترفندهای مختلف گونه زندگی همساز با اقلیم را پیش رو گرفته است. یکی از ایده هایی که این شهر در معماری خود پی میگیرد، ستفاده از ظرفیت حرارتی خاک است. پناه بردن به دل زمین یکی از شیوه های معمول و متداولی است که در گونه های مختلف ساختمانی در این شهر رواج دارد.در ادامه گونه های رایج خاک پناهندگی در شهر یزد توصیف می­گردد.
۳-۴-۱- سرداب
سرداب یا زیرزمین به طبقه زیرین ساختمان اطلاق میشود که در مناطق گرمسیری برای حفاظت از گرمای شدید ساخته می شود. در گذشته در خانه های مناطق گرمسیری و در زیر ساختمان و بنای قابل سکونت ، زیرزمین ها را به شکلی طراحی میکردند که از طریق بادگیرها هوای خنک و مطبوع در خانه جریان داشته باشد. سرداب ها علاوه بر خنک نگهداشتن آب، وظیفه نگهداری مواد غذایی و مواد قابل فساد و خنک سازی خانه را نیز بر عهده داشته اند.
سرداب در خانه های گرمسیری ، معمولا در بخش تابستان نشین خانه ها قرار دارد و در تابستانها برای در امان ماندن از گرمای شدید به آن پناه می بردند . هوا از طریق بادگیر و پنجره های مابین سطح حیاط و سقف سرداب ،در داخلبه جریان می افتند. در بعضی از خانه ها که شاخه های مسیر قنات اززیر آن رد می شده است از سرداب راهی به قنات جهت دسترسی به آن وجود داشته است و گاهی نیز آب قنات از یک طرف وارد حوض کوچکی میشده و از طرف دیگر آن خارج میشده است که به محل آن اطاق حوض خانه میگفته اند. وجود حوض آب و مجاری ورودی بادگیر ، باعث افزایش رطوبت و برودت در این فضا می شده است (تصویر۹).
تصویر ۹- مقطع سرداب خانه سیگاری در یزد (ماخذ: نگارنده)
۳-۴-۲- آب انبار
آب انبار که به نام های حوض انبار،برکه و آبدان،آبگیر و تالاب نیز نامیده شده است، نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب بندی شده در پایین تر از سطح زمین بوده که به منظور ذخیره آب آشامیدنی و خنک ساخته شده است. مخزن آبانبارها از طریق کانال هایی به طول چندین کیلومتر در سردترین شب های زمستان با آب سرد پر میشده است. اغلب کانال ها روباز بوده تا آب از طریق سرمایش تبخیری و تشعشعی خنک شود . در تابستان آب درونی مخزن به صورت لایه ای حرارتی درآمده به گونه ای که دمای آب نزدیک به کف تقریبا همان دمای آبی بوده که مخزن در زمستان با آن پر می شده است . علت لایه بندی حرارتی آب درون مخزن وجود بادگیرها است که با برخورد هوا به سطح آب مخزن باعث تبخیر آن شده که در نتیجه لایه سطحی آب ، گرمای خود را از دست داده و جایخود را با چند لایه گرمتر و زیرین خود به علت جرم مخصوص بیشتر عوض مینمای.شیر برداشت آب ازمخزن در پایین ترین نقطه مخزن قرار گرفته به نحوی که هیچ گونه اغتشاشی در طبقه بندی حرارتی موجود ایجاد نشده و لایه بندی حرارتی حفظ میشده است. همچنین حضورخاک در اطراف خزینه باعث جلوگیری از اتلاف و دریافت حرارتی آب میشده است (تصویر۱۰).

تصویر ۱۰- آب انباری در شهر یزد ^[۳۲]
۳-۴-۳- گودال باغچه
در فرهنگ معین گودال به چاله و جای گود و باغچه به معنی باغ کوچک^[۳۳]، معنی شده است. واژه­ی گودال باغچه، ترکیب آشنایی در زبان فارسی بوجود آورده است و در محافل معماری نیز واژه شناخته شده ایست و به عنوان فضایی در معماری سنتی ایران، بخصوص در اقلیم گرم و خشک شناخته می شود. «گودال باغچه یا باغچال در وسط حیاط مرکزی ساخته می شده و یک طبقه در داخل زمین فرو می رفته است. نمونه های این فضا در اقلیم های بسیار خشک کویری از جمله در کاشان، نایین و یزد دیده می شود.» (پارسی۱۳۸۷)
امروز «گودال باغچه» به عنوان بخشی از فضای سکونت در الگوهای معماری درونگرای کویر مرکز ایران شناخته می شود. در صورتیکه این الگو در مبدا و ریشه خود نمونه ای از «تعامل انسان و محیط » در بخش هایی از کویر ایران بوده است. فضای گودال باغچه در خانه های سنتی کویر را می توان بازمانده الگوی تعاملی «دستکند گودال باغچه» در باغات و مزارع کویر مرکزی ایران دانست. گودال باغچه را در بناهایی که کاربری مسکونی ندارند، از جمله مساجد و مدرسه ها، نیز می توان یافت^[۳۴]. واژه گودال باغچه در میان ساکنان قدیم شهر یزد واژه شناخته شده و رایجی است. این واژه حتی در گویش مردم قدیم یزد ( دست کم گروهی که در خانه های قاجاری زندگی می کردند) به معنی «باغچه» به کار گرفته می شده است. اصولاً باغچه در چنین خانه هایی سطحی پایین و فرورفته داشته است. یکی از دلایل این فرورفتگی سوار شدن آب حوض بر باغچه بوده است (اولیا،۱۳۹۱). ولی نباید تصور شود که واژه گودال باغچه مختص فضاهای مسکونی بوده است. «گودال باغچه» به معنای آنچه خود واژه مستقیما نشان می دهد از کمی گود کردن باغچه شروع شده است و در روستاها به شکل باغهای گود نمایان گردیده. طرز فکر همین انسان ساکن کویر سپس به خانه او راه یافته و فضایی را در حیاطِ خانه شکل داده است. کم کم فضاهای بسته تداخل بیشتری با این حیاطِ گودشده پیدا کرده اند و تبدیل به نمونه های زیبایی از «گودال باغچه» در معماری مسکونی ایران شده اند که شاهد آن هستیم (تصویر ۱۱).
تصویر ۱۱- روند شکل گیری گودال باغچه
( اولیا، ۱۳۹۱)
«گودال باغچه علاوه بر تأمین خاک مورد نیاز خشت های استفاده شده در بنا، امکان دسترسی به آب قنات را هم فراهم می کرده است. بنابر این معمولاً در گودال باغچه آب روانی می بینیم که حوض میانی را پر می کرده و سر ریز آن به خانه های دیگر می رفته است. در حاشیه ی این حیاط اغلب رواق و گاه چند اتاق به شکلی نیمه باز ساخته می شده و کاشت درخت انار، پسته و انجیر در این گودال باغچه ها مرسوم بوده است. با توجه به کوچکتر و پایین تر بودن این حیاط ها و استفاده از رطوبت و خنکی زمین، علاوه بر رطوبت گیاهان و خنکی آب، در واقع فضایی به مراتب اقلیمی تر از حیاط شکل می گرفته است. »(همان)
محمد کریم پیرنیا نیز گودال باغچه را نمونه ای از خود بسندگی و بهره گیری از امکانات موجود در ساخت میانسرا (حیاط) می داند: « در کاشان، زواره و نایین آب زیرگذر بود. برای همین میانسرا را چنان گود می ساختند که تنه درختان و باغچه در گودی پنهان می شد. معماران خاک برداشته شده را دوباره در همان ساختمان به کار می بردند.» (پیرنیا۳۲:۱۳۸۷)
بنابر این بر طبق گفته های پیر نیا: « باغچال یا گودال باغچه یک تدبیر اقلیمی است که در اقلیم گرم و خشک برای کاهش تبادل حرارتی ساختمان یا محیط اطراف به کار می رفته. همچنین ایجاد گودال باغچه به همراه حوض و درختان مناسب یک خرد اقلیم ایجاد می کرده که باعث تلطیف فضای داخلی ساختمان می گردد. معمولا خاک لازم برای خشت و آجر ساختمان از خاکبرداری همین گودال ها تامین می شده است.»(پیرنیا۱۳۷۶) . نمونه های بی شماری از خانه های مسکونی از گونه گودال باغچه در شهر یزد هنوز زنده اند و قابل سکونت میباشند (تصویر ۱۲).
تصویر ۱۲- مقطع خانه گودال باغچه ( نارنجستان دانشکده معماری یزد) ( ماخذ: نگارنده)
۳-۵- نتیجه گیری
با توجه به بررسی های انجام گرفته بر روی وضعیت آب و هوایی شهر یزد، راهبردهای متفاوتی براس همسازی بناها با اقلیم پیشنهاد میگردد. از آنجاییکه تنها ۱۹.۵% از اوقات سال بنا در شرایط آسایش حرارتی قرار دارد، در سایر مواقع نیاز به اتخاذ راهبردهایی برای نزدیک کردن شرایط داخلی بنا به محدوده ی آسایش است. یکی از پیشنهادات اقلیمی استفاده از جذب مستقیم غیرفعال خورشیدی )با جرم حرارتی زیاد( است، که میتواند ۹.۸% از مواقع سال از آن استفاده کرد. استفاه از توده ی حجیم خاک به عنوان مصالحی ضخیم دورتا دور پوسته های ساختمان یکی از راهبردهایی است که از گذشته در این شهر مرسوم بوده است. برای بررسی نحوه عملکرد این راهبرد علاوه بر شناخت دقیق وضعیت اقلیمی بستر طرح، به پیش بینی های علمی نیاز است که در فصول آینده بحث خواهد گردید.
فصل چهارم:
۴-۱-مقدمه
برای انجام هدف تحقیق، روشی مناسب و هدفمند بایستی اتخاذ گردد. در این روش بایستی گام­های نظام مندی طراحی گردد و خط کنترل­های پروژه مشخص گردد.جهت بررسی رفتار حرارتی ساختمان­های خاک پناه به وسیله­ نرم افزار شبیه سازی انرژی نیازمند کنترل­های اولیه است. پس از اطمینان از انتخاب نرم افزار شبیه سازی، بایستی تستهای قابل اتکایی جهت اعتبار دهی به نتایج نرم افزار صورت بگیرد. بنابراین در این تحقیق نرم افزار مورد نظر با دو روش مختلف اعتبارسنجی می­گردد.پس از این گام بایستی مدلی معتبر که برای پژوهش­های دیگر نیز قابل استناد باشدانتخاب گردد. این مدل بایستی از لحاظ ویژگی های فیزیکی، هندسی، قراردادی و تخمینی با نیازهای طرح هماهنگ گردد.
۴-۲- روند انجام بررسی رفتار حرارتی ساختمان خاک پناه
جهت انجام صحیح تحقیقات عددی و شبیه سازی موضوع، برنامه ای دقیق و نظام مند نیاز است تا توالی مراحل را دقیق روشن نماید. بنابر نیازها و ضرورت طرح، چهار گام کلی تا به نتیجه رسیدن اقدامات ترسیم شده است. چهار مرحله­ اعتبار سنجی نرم افزار شبیه سازی، بررسی ویژگی های مدل طرح، محاسبه و شبیه سازی حرارتی و همچنین تجزیه و تحلیل نتایج باید پیوسته و با سنجیدگی کامل از پی هم صورت گیرند. هریک از این مراحل، شامل مراحل مختلف و ریزتری است که بنیان هدف تحقیق را برپا می­ کنند (نمودار۱۱).
نمودار ۱۱- روند حل مسئله­ رفتار حرارتی ساختمان خاک پناه
۴-۳- انتخاب نرم افزار شبیه سازی
بررسی عملکرد حرارتی ساختمان های خاک پناه با روش شبیه سازی رایانه­ای، نیازمند جزییات ( هندسه و مصالح تشکیل دهنده) و حل معادلات تعادل انرژی می­باشد. به این منظور از میان نرم افزارهای شبیه سازی انرژی، از نرم افزار شبیه سازی EnergyPlus استفاده شده است ^[۳۵]. برای شبیه سازی انرژی در ساختمان، معمولا چندین پارامتر مختلف اقلیمی (دمای هوا، میزان تابش خورشیدی، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد،ارتفاع از سطح دریا، فشار هوا و غیره) مورد نیاز است. داده ­های اقلیمی نمی ­توانند به صورت میانگین و یا برای قسمتی از سال استفاده گردند، بلکه این پارامترها باید تمام روزها و همچنین تمامی ساعات سال را دربرداشته باشند. در این پژوهش همچنین از فایل اقلیمی معتبر دپارتمان انرژی آمریکا^[۳۶] استفاده شده است [۸]. لذا اطلاعات آب و هوایی ساعتی به همراه طول و عرض جغرافیایی در قالب فایل مناسب اقلیمی به صورت ورودی به برنامه داده می­ شود، تا در گامهای زمانی مورد نظر در حل معادلات وارد ­شود و تحلیلهای مورد نیاز را انجام دهد. محققان بسیاری با بهره گرفتن از این نرم افزار مدل­های خاک­پناه را شبیه سازی کرده ­اند (Krarti & Choi,1997). در این میان مدلهای متفاوتی نیز برای نحوه­ شبیه سازی این گونه­ ساختمانی پیشنهاد شده است. در این میان پژوهشگر اسپانیایی به نام مازارون شیوه­ متفاوت و دقیقی را ارائه کرده است (Mazarron, 2009 & 2012 & 2013) . پس از انتشار این روش پژوهش­های زیادی به استناد آن صورت گرفتند و روش مازارون اساس شبیه سازی حرارتی بسیاری از مدل­های خاک­پناه گردید (Tinti & et.al.,2014) و (Barbaresi,2014).
۴-۴- اعتبار سنجی نرم افزار شبیه سازی
باتوجه به هدف تحقیق و با تمرکز مطالعات در اقلیم گرم خشک شهر یزد به عنوان نمونه­ موردی، شروع شبیه سازیهای حرارتی جهت کشف رفتار ساختمان خاک پناه در این منطقه بایستی با گامی استوار صورت پذیرد. لذا صحت انتخاب نرم افزار شبیه سازی باید اثبات گردد. به عبارت دیگر نحوه شبیه سازی و نتایج باید با معیاری مورد قبول مورد سنجش قرار گیر تا اعتبار نتایج روشن گردد. جهت اعتبار سنجی نتیجه نرم افزار EnergyPlus، دو روش مقایسه با یک نمونه واقعی از ساختمان­های خاک پناه و همچنین مقایسه با نمونه ساختمانی شبیه سازی شده با نرم افزار دیگر استفاده گردیده است.
۴-۴-۱- مقایسه با نرم افزار دیگر
یکی از نرم افزارهای رایج شبیه سازی انرژی ، نرم افزار TRNSYS است که بسیاری از شبیه سازی های خاکپناه توسط آن صورت میگیرد. ون درانکلار^[۳۷] یکی از پژوهشگرانی است که تحقیقاتی در زمینه­ بررسی عملکرد حرارتی ساختمان های زیر زمینی در پهنه بندی اقلیمی مختلف جهان انجام داده است (van Dronkelaar, 2013). او برای تست مدل خود، مدل Best Case ASHRAE-900 را در ۳ اقلیم متفاوت جهان امکان سنجی نموده است (Judkoff & Neymark, 2009). مشخصات و ویژگی های اصلی مدل او همراه با مشخصات خاک یکی از شهرهای مورد مطالعه او (آمستردام) در جدول ۷ آمده است. جهت اعتبار سنجی، مدل مذکور به همراه ویژگی های فیزیکی و اقلیمی یکسان در نرم افزار energy plus ساخته و در شرایط یکسان شبیه سازی گردید.نتایج شبیه سازی این مدل یکسان با دو نرم افزار TRNSYS^[38] و EnergyPlus در نمودار ۱۲ قابل مشاهده است^[۳۹]. بامقایسه ی این دو شبیه سازی، با این که میزان انرژی کلی در حد ۲% تفاوت دارد ولی میزان انرژی گرمایشی۱%ومیزان انرژی سرمایشی ۳-%اختلاف دارد.

محیط (مناظر زیبا، پاکیزگی محیط، قیمت اقامتگاه، مهارت ارتباطی کارکنان و …)
زیرساخت ها (شبکه های برق، آب، اینترنت و …)
دسترسی (کیفیت جاده ها، حمل و نقل عمومی و …)
فرهنگ و اجتماع (مهمان نوازی مردم، جشنواره ها، نمایشگاه های صنایع دستی و …)
اوقات فراغت و سرگرمی (فعّالیت های ورزشی، امکانات خرید)
غذاهای محلّی (تنوّع و منحصر به فردی غذاها، کیفیت غذاها و قیمت غذا و …) (زارعی و همکاران، ۱۳۹۱).
هم چنین لای و کوآنگ وین (۲۰۱۲) این ویژگی ها را در چهار طبقه ی منابع طبیعی، فعّالیت ها و منابع فرهنگی، منابع انسانی، تسهیلات گردشگری تعریف و طبقه بندی کرده اند (لای و کوآنگ وین، ۲۰۱۲). علاوه بر این، برای تحلیل این مؤلفه ها محققین دیگری نظیر کوپر، فلچر، گیلبرت و ون هیل ویژگی های مقصدها را به چهار نوع تحت عنوان جاذبه ها، دسترسی، امکانات و خدمات فرعی دسته بندی کرده اند. با توجّه به اینکه معادل‌های تخصصی آنها همگی با حرفa شروع می‌شوند،آنها را ویژگی های ۴a نیز نامیده اند.این ویژگی ها در تحقیق دیگری توسط بوهالیس به شش a گسترش یافت بدین ترتیب که وی بسته های آماده و فعّالیت ها را نیز به آن اضافه کرد (زابکار و همکاران، ۲۰۱۰). با توجّه به ویژگی های مقصد و بر طبق تحقیقات گذشته این عوامل می تواند ابزاری برای سنجش کیفیت درک شده، در سطح مقصد باشد زیرا ویژگی های مقصد در شکل گیری کیفیت درک شده، توسط بازدیدکنندگان تاثیرگذار است (زابکار و همکاران، ۲۰۱۰) و ویژگی های مقصد به نوبه ی خود می تواند بر واکنش های رفتاری تأثیرگذار باشد (مت سام و همکاران، ۲۰۱۰).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۵- بازاریابی گردشگری
بازاریابی گردشگری به عنوان شناسایی و پیش‌بینی نیازهای گردشگران و فراهم کردن امکانات برای تأمین نیازها ومطلع ساختن آنان و ایجاد انگیزه بازدید در آنهاست. که این امر موجب تأمین رضایت گردشگران و تحقق اهداف سازمانی خواهد شد (Brown,2009,25-32). باتوجّه به ویژگی‌های خاص گردشگری ، نقش بازاریابی در این صنعت به دیگر صنایع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بکارگیری مؤثر ابزارهای بازاریابی گردشگری برای یک کشور یا یک منطقه امری ضروری است ، زیرا با بازاریابی می‌توان به گردشگران بالقوه اطلاعاتی درباره آنچه که منطقه مشخص می‌تواند ارائه دهد، عرضه نمود و آن‌ ها را نسبت به بازدید از آن ترغیب کرد (Laimeret al ,2009,17-31). یکی ازمباحث مهم وکلیدی در بازاریابی گردشگری ،تعیین جایگاه ووضعیت موجوداین صنعت درمنطقه میباشد.زیرا اوّلین مرحله درفرآیندبرنامه ریزی گردشگری ،تعیین نقاط قوّت وضعف درمنطقه در امرگردشگری وبررسی فرصت­ها و محدودیت­های پیش رو برای رسیدن به توسعه گردشگری است.
بازاریابی گردشگری به طرق مختلف قابل بخش‌بندی است؛ برای مثال می‌توان به بخش‌بندی ذیل اشاره کرد(داسویل، ۱۳۸۴):

• • ملّیت یا خاستگاه فرهنگی

• • جنسیت؛

• • مرحله زندگی؛

• • موقعیت یا طبقه اجتماعی؛

• • ویژگی‌های روحی ـ روانی؛

• • انگیزش و علاقه‌مندی‌ها؛

• • روش مسافرت / مسافت طی شده برای سفر.

در حقیقت تقسیم بازار یا بخش‌بندی بازار روندی است برای تشخیص و مشخص کردن ویژگی‌های خریداران به منظور؛
۱ـ انتخاب بازارهایی که سازمان می‌خواهد یا می‌تواند محصولات و خدماتش را به آن عرضه کند.
۲ـ طراحی محصولات و برنامه‌های بازاریابی و بررسی پاسخگویی به احتّیاجات خریداران مورد نظر برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری مستلزم شناسایی انگیزه‌ها و تقاضاهاست ، شناخت انگیزه‌ها و تقاضای گردشگران از وظایف بازاریابان گردشگری است(Xinyan, 2009,1-14).
۲-۱-۶- ویژگی­های بازاریابی گردشگری و شناخت انگیزه­ های آن
با بررسی ویژگی­های بازاریابی جهانگردی و شناخت انگیزه­ های آن متوجّه می­شویم که این جنبه­ها می­توانند ۵ طبقه عمده رابه شرح زیر شامل گردد.
الف) تعداد مراکز تصمیم گیری در عملّیات بازاریابی و وظایف متفاوت آنها باعث شده است که اختلاف بازاریابی کلان وخردنمایان گردد وهمزمان نوعی از بازاریابی تکامل یافته نیز به مرحله اجرا در آید.
ب) طبیعت تولید گردشگری به گونه ای است که همواره به صورت ترکیبی عناصر متنوّع و سرشتهای گوناگون را ایجاد وارائه می کند.
ج) فراوانی حضور متغیر ها اگرچه پاره ای از این متغیرها در داخل موسسه تولیدی به وجود می آیند اما اغلب آنها عوامل خارجی ،عجیب وغیر قابل پیش بینی وغیر قابل کنترل هستند این متغیرها معمولا درخارج از موسسه نمایان می شوند ودارای نقش تعیین کننده هستند.اینها از نوع متغیرهای سیاسی می باشند.
د) تغییر در جهت­یابی­ها غالباً در بازاریابی به اجرا در می آیندکه قابلیت تبدیل به مقاصدرا دارند.این تغییرات نه تنها از عوامل خارجی مشتق نمی­شوند بلکه از انگیزه­ های خارجی و رقابتی دیگر سرچشمه می‏گیرند؛ نظیر پذیرش­های ویژه بالقوه دستیابی به شرایط و نرخ­های استثنایی و سودآور استفاده از ارتباطات و وسایل حمل و نقل مناسب و سریع و………
هـ ) لزوم حفظ آرامش در تنظیم مراحل اجرایی برنامه بازاریابی شامل چگونگی گذر از ارزشیابی کلّی وبه موقع بازارهای مختلف به تناسب امکانات موجودپیش بینی امکان دخالت با در نظرگرفتن فرصتهای گوناگون به منظورکاهش عوارض سو ،ناشی از عوامل خارجی نظیر قیود و موانع مختلف که ارزش تعیین کننده ای دارند (مرادی واجارگاه، ۱۳۹۲).
۲-۱- ۷- انواع گردشگری ونوع مسافرت
همان گونه که بازدیدکنندگان (مسافران) متفاوت هستند، شکل و ن
وع مسافرت نیز متفاوت است که البته به شخـص مسـافر، مقصد وانگیزه مسافرت بستگی دارد. برای مثال مسافرت های داخلی و خارجــی ، درون منطقه ای ، درون مرزی و برون مرزی.
گردشگری خارجی : شامل گردشگری خارجی و برون مرزی می شود.
گردشگری داخلی : شامل گردشگری داخلی و درون مرزی می شود.
جهانگردی بین المللی : شامل گردشگری درون مرزی و برون مرزی می شود.
زمان گردشگری : فعّالیت های گردشگری را به شکل کوتاه مدّت ( کمتراز یک روز) میان مدّت (۱تا۳ روز) و دراز مدّت (بیش از ۳ روز) از یکدیگرتفکیک می کنند.
مکان گردشگری : مکان های گردشگری نیز به سه قسمت می باشد. حوزه گردشگری در نزدیک حوزه گردشگری میانی یا اطراف و حوزه گردشگری خارج یا دور تقسیم بندی می شود.
انگیزه های گردشگری : شامل تفریح ، گذراندن اوقات فراغت ، استراحت ، درمان ، زیارت ، فرهنگ ، تجارت ورزشی و غیره ، دیداردوستان و آشنایان ، گذراندن تعطیلات.
شکل مسافرت : شامل انفرادی، گروهی، خانوادگی و یا ترکیبی از آنها می شود.
اسمیت^۱ (۲۰۰۰) گردشگری رابه عنوان شبکه­ ای مرتبط و متشکّل از گردشگرها و خدمات مربوط به آن تعریف می­ کند؛ خدماتی که برای تسهیل سفر فراهم و از آنها استفاده می­ شود. گردشگر، براساس مصوّبات سازمان جهانیِ جهانگردی، فردی است که برای داشتن اوقاتی خوش، حداقل برای یک شب، به مسافرت برود “درباره جهانگردان بین ­المللی، این مدت نباید بیشتر از یک سال و برای مسافران داخلی بیشتر از شش ماه بــاشـد. همچنین، هدف اصلی گردشگر از سفر می­باید صرفاً، بازدید از نقاط دیدنی باشد، نه اینکه برای فعّالیت های مختلف اقتصادی و کسب منافع مادی و غیره به منطقه سفر کرده باشد (فنل ، ۱۳۸۵، ۲۴).
البته این تعاریف و دیدگاه ­ها، فقط درباره گردشگری واقعی است، اما می توان با بهره­ گیری از مفهوم دو فضــایی شدن کره زمین و توسعه واقعی مجازی (عاملّی ،۱۳۸۵، ۷)، دو نوع تقسیم بندی ازگردشگری ارائه کرد:

• • گردشگری واقعی؛

• • گردشگری سایبر (گردشگری الکترونیک و گردشگری مجازی^[۴]).

برای درک گردشگری سایبر و مقایسه آن با گردشگری واقعی، باید تعریفی از گونه­ های گردشگری واقعی ارائه شود. اسمیت^۲گونه­ های گردشگری واقعی را به شرح زیر معرفی می­ کند:

• • گردشگری قومی: به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی و اقوام انجام می شود؛

• • گردشگری هنری: در پی شناخت هنرهای ملل دیگر و آگاهی از آن است؛

• • گردشگری تاریخی: به آن گردشگری میراث هم می گویند و به بازدید از موزه­ها، مکان­ها و ابنیه تاریخی می پردازد و امروزه، بخش عمده ای از گردشگری را به خود اختصاص داده است؛

• • گردشگری طبیعت گرا: تأکید بر جاذبه های طبیعی و پناه بردن به آغوش طبیعت زیبا و تحسین و درک و لذّت بردن از جاذبه های طبیعی است.

• گردشگری تفریحی: شرکت در فعّالیت های ورزشی، استفاده از چشمه های آب معدنی، حمّام آفتاب و برخوردهای اجتماعی در محیطی دلنشین و راحت است.