(شکل ۴) نمایش گرافیکی کنترل مد لغزشی نشان می‌دهد که سطح لغزش S=0 که داریم =خطای ولتاژ متغیر و =خطای ولتاژ دینامیکی نسبی ۲۱
(شکل ۵) مدلسازی مبدل در فضای حالت ۲۳
(شکل ۶) مسیرهای سیستم و خط لغزش یک مبدل باک در فضای صفحه فاز ۲۴
(شکل ۷) کنترل مبدل توسط مد لغزشی ۲۵
(شکل ۸) نواحی موجود برای کنترل لغزشی در حالتی که ۳۰

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(شکل ۹) نواحی محدود برای کنترل لغزشی در حالتی که ۳۰
(شکل۱۰) رسم همزمان مسیرهای فازمعادلات حالت باک ۳۱
(شکل ۱۱) مسیرفازدرمحدوده خط لغزش ۳۱
(شکل۱۲) پدیده چاترینگ در کنترل لغزشی بر مبنای سیستم غیرخطی ۳۲
(شکل ۱۳) نمایش بزرگتر ازمسیرفازدرحضورپهنای باندهیسترزیس ۳۳
شکل ۱۴ ۳۶
شکل ۱۵: مفهوم بلندی قد در دو مجموعه کلاسیک و فازی. ۳۶
شکل ۱۶: تابع عضویت ورودی ۳۷
شکل ۱۷: تابع عضویت خروجی ۳۸
شکل ۱۸: پنجره ورود قوانین ۳۸
شکل ۱۹: توابع عضویت ورودی اول ۳۹
شکل ۲۰: توابع عضویت ورودی دوم ۴۰
شکل ۲۱: ۴۰
شکل ۲۲: ۴۴
شکل ۲۳: مدار شبیه‌سازی دربرگیرنده بخش کنترلی ۴۴
شکل ۲۴: بلوک کنترلی SMC 45
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۲۵: تولیدکننده سیگنال پالس برای مبدل AC/DC. 46
شکل ۲۶: مبدل AC/DC. 46
شکل ۲۷: بلوک مبدل باک. ۴۷
شکل ۲۸: شماتیک مداری مبدل Buck 48
شکل ۲۹: مدار داخلی بلوک مبدل Buck 48
چکیده:
ژنراتورها در نیروگاهها وظیفۀ تولید انرژی الکتریکی دارند. در ژنراتور سنکرون یک ولتاژ dc به رتور داده می‌شود تا میدان مغانطیسی رتور شکل بگیرد و سپس رتور به حرکت در می‌آید و در سیم پیچ‌های استاتور ولتاژ سه فاز القاء می‌کند.
سیستم تحریک استاتیک توان میدان اصلی ژنراتور تأمین می‌‌کند، در حالیکه تنظیم کننده ولتاژ، توان میدان تحریک کننده را برآورده می‌سازد. در سیستم تحریک استاتیک۳ مؤلفه اصلی وجود دارند: قسمت کنترل، پل یکسوساز و ترانسفورماتور قدرت که در ترکیب باهم میدان ژنراتور را برای دستیابی به ولتاژ خروجی مناسب، کنترل می‌‌کنند. در این پایان نامه می‌خواهیم بعد از ترانسفورماتور قدرت و پل یکسوساز با بهره گرفتن از یک مبدل باک (Buck converter) که با کنترلر لغزشی فرایند کنترل آن صورت می­پذیرد، استفاده کنیم. همچنین به مقایسه دو روش کنترل مبدل باک که یکی منطق فازی و دیگری مد لغزشی است، توسط نرم افزار متلب پرداختیم و نتیجه گرفتیم، روش مد لغزشی با دینامیک سریعتر و دفع کامل اغتشاشات به کنترل خروجی مبدل باک نسبت به منطق فازی پرداخته است.
کلمات کلیدی?مبدل باک، کنترل مد لغزشی، کنترل منطق فازی)
فصل اول:
مقدمه
مقدمه:
ژنراتورها همواره یکی از مهمترین عناصر شبکۀ قدرت بوده و نقش کلیدی در تولید انرژی و کاربردهای خاص دیگر ایفا می‌کنند. و برای ژنراتورسنکرون برای تولید بخش اعظم توان الکتریکی در سراسر جهان به کار می‌رود. امروزه ژنراتورهای سنکرون سه فاز ستون فقرات شبکه‌های برق را در جهان تشکیل می‌دهند و ژنراتورهای عظیم در نیروگاهها وظیفۀ تولید انرژی الکتریکی دارند. در ژنراتور سنکرون یک ولتاژ dc به رتور داده می‌شود تا میدان مغانطیسی رتور شکل بگیرد و سپس رتور به حرکت در می‌آید و در سیم پیچ‌های استاتور ولتاژ سه فاز القاء می‌کند. برای رساندن جریان dc به رتور مکانیزم خاصی مورد نظر است:
۱-رساندن توان از یک منبع خارجی به رتور توسط حلقه‌های لغزان و جاروبکها (در این حالت استهلاک زیاد است و بیشتر در ژنراتورهای کوچک کاربرد دارد)
۲-رساندن توان از یک منبع خاص که مستقیما بر روی محور ژنراتور نصب شده است. (در ژنراتورهای بزرگ)
یک سیستم تحریک استاتیک به لحاظ عملکرد شبیه تنظیم کننده اتوماتیک ولتاژ میدان رفتار می‌کند بطوریکه اگر ولتاژ ژنراتور کاهش داشته باشد، جریان میدان را افزایش می‌‌دهد و بر عکس اگر ولتاژ ژنراتور افزایش داشته باشد، جریان میدان را کاهش می‌دهد. درواقع سیستم تحریک استاتیک توان میدان اصلی ژنراتور تأمین می‌‌کند، در حالیکه تنظیم کننده ولتاژ، توان میدان تحریک کننده را برآورده می‌سازد. درسیستم تحریک استاتیک۳ مؤلفه اصلی وجود دارند: قسمت کنترل، پل یکسوساز و ترانسفورماتور قدرت که در ترکیب باهم میدان ژنراتور را برای دستیابی به ولتاژ خروجی مناسب، کنترل می‌‌کنند. در این پایان نامه میخواهیم بعد از ترانسفورماتور قدرت و پل یکسوساز با بهره گرفتن از یک مبدل باک (Buck converter) که با کنترلر لغزشی فرایند کنترل آن صورت می­پذیرد، استفاده کنیم.
مبدل DC/DC‏ مبدلی است که جریان DChc یک منبع را به سطح ولتاژی دیگر تبدیل می‌کند و ولتاژ خروجی می‌تواند از ولتاژ ورودی بیشتر یا کمتر باشد. مبدل باک (Buck converter) نوعی مبدل DC-DC کاهنده است. از این نوع مبدل برای کاهش ولتاژ در سطح دلخواه استفاده می‌شود. برای کنترل این فرایند روش‌هایی مثل: کنترلر PI، کنترلر PID، کنترلر فازی و کنترلر لغزشی استفاده می‌شود. ما در این پایان نامه از کنترلر لغزشی برای مبدل باک میخواهیم استفاده کنیم.
روش کنترل مد لغزشی یکی از مهمترین روش های کنترل غیرخطی می‌باشد، که از مشخصه‌ های بارز آن عدم حساسیت به تغییر پارامترها و دفع کامل اغتشاش و مقابله با عدم قطعیت است. این کنترل‌کننده ابتدا سیستم را از حالت اولیه با بهره گرفتن از قانون رسیدن به سطح تعریف شده لغزش که از پایداری مجانبی لیاپانوف برخوردار است، رسانده و سپس با بهره گرفتن از قانون لغزشی آن را به حالت تعادل می‌رساند. دراین روش پایداری بوسیله نگهداشتن حالتهای سیستم روی سطح لغزش بدست می‌آید. در واقع با داشتن مدل عدم قطعیت‌ها و اغتشاشات میتوان از این مدل استفاده کرد، به شرطی که محدوده این عدم قطعیت‌ها و اغتشاشات معلوم باشد.
در این پایان نامه میخواهیم سیستم تحریک ژنراتور سنکرون را با بهره گرفتن از مبدل باک که به وسیله کنترل مد لغزشی کار می‌کند تغذیه کنیم. در واقع برای تامین ولتاژ ورودی مبدل باک از ولتاژ خروجی ژنراتور سنکرون استفاده میکنیم. در واقع این ولتاژ خروجی به وسیله یک ترانس قدرت به یک سطح ولتاژ دیگری انتقال داده می‌شود و سپس ولتاژ خروجی ترانسفورماتور قدرت را به وسیله یکسوساز تریستوری یکسو میکنیم و در نهایت به ورودی مبدل باک میدهیم تا با تنظیم ولتاژ در سطح مورد نیاز سیستم تحریک فرایند مغناطیس کنندگی روتور ژنراتور سنکرون صورت پذیرد. در این بین با توجه به اینکه ولتاژ خروجی ژنراتور تغییر میکند و به طبع ولتاژ خروجی یکسوساز و ورودی مبدل باک و در نهایت ولتاژ خروجی مبدل دچار نوساناتی می‌شود، می‌توانیم از کنترلر لغزشی استفاده کنیم چون این نوع کنترلر با توجه به خصوصیاتی که دارند، من جمله دینامیک سریع آنها در مقابل تغییرات، میتواند بسیار کارآمد باشد.
نیاز صنعت کشور به دائمی بودن سیستم تولید انرژی الکتریکی مهندسین برق را بر آن داشت تا با طراحی مطمئن تولید برق با کمک ژنراتورهای سنکرون این دائمی بودن برق را استمرار بخشند. در این میان اطمینان از تغذیه سیستم‌های تحریک ژنراتور برای استمرار انرژی الکتریکی تولیدی از ژنراتورهای سنکرون می ­تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
با توجه به اهمیت این موضوع، با بررسی به عمل آمده در مقالات و متخصصین این حوزه، تاکنون با بهره گرفتن از روش های کنترل غیر خطی همچون کنترل لغزشی در کنترل مبدل‌های باک برای تامین استاتیک جریان مستقیم سیستم تحریک ژنراتورهای سنکرون توجه ویژه ای نشده است. به همین منظور در این پایان نامه به استفاده از این روش کنترلی در مبدل باک برای تغذیه استاتیک سیستم تحریک می‌پردازیم.
پیشینه و سوابق:
وظیفه اصلی سیستم تحریک تأمین جریان تحریک ماشین سنکرون است، بعلاوه با کنترل ولتاژ تحریک وظیفه کنترل و حفاظت یک سیستم قدرت را بر عهده دارد[۱].
برای تحریک ماشین‌های سنکرون روش‌های مختلفی وجود دارد، این روش‌ها با پیشرفت تکنولوژی و گذشت زمان یکی پس از دیگری ابداع شده و برخی از این روش‌ها دارای معایبی بوده که باعث شده است به فکر تغییر سیستم و اصلاح وارتقاء آن‌ها بیفتیم[۲].

در مرور ادبیات پژوهش، تحقیقات نشان میدهند که بخشی از تأثیر برنامه های آموزش مهارتهای مقابله ای در پیشگیری از سوء مصرف مواد به واسطه تأثیر این برنامه ها بر باورها و نگرشهای مربوط به مواد است بنابراین، اصلاح نگرش و به چالش کشیدن باورهای مرتبط با مواد، از اهداف اساسی درشیوه های پیشگیری ازعود (مکی لوپ، ریابچنکو^[۱۰۶]و لیزمن، ۲۰۰۳) است. (باتوین^[۱۰۷]، گریفین، پل و ماکیولاری، ۲۰۰۴؛ محمدخانی جزایری، محمدخانی، رفیعی و طباطبایی، ۱۳۸۷؛ طارمیان و مهریار، ۱۳۸۷، رحمتی و اعتمادی، ۱۳۸۵؛ قربانی، ۱۳۸۰؛ اخلاقی بوزانی، ۱۳۸۷) به رغم این که درمان های پیشگیری از عود بر پایه کار مارلات و گوردون بسیار مورد توجه قرار گرفته، مطالعات در نشان دادن یک تصویر سازگار از اثربخشی این رویکرد شناختی – رفتاری در افراد مبتلا به سوء مصرف کننده ی مواد ناتوان است (راسون^[۱۰۸]، ۲۰۰۵).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پژوهشهای انجام شده در ایران به بررسی نقش تغییر باورها به منظور پیشگیری از مصرف مواد درافراد غیر مبتلا پرداخته و به بررسی نقش درمان در تغییر این باورها و پیشگیری از عود نپرداخته است. از سوی دیگر، افرادی که در درمان قرار میگیرند حتی درمانهای دارویی، نگرش آنها نسبت به مواد تغییر میکند، اما این که آیا مصرف دارو باعث تغییر خود به خودی در باورهای فرد میشود و میتواند در پیشگیری موثر باشد سؤالی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد. با توجه به اینکه در مورد اثربخشی درمان پیشگیری از عود تردید وجود دارد، نیاز به ارزیابی تجربی این نوع مداخلات و بررسی متغیرهای میانجی، تأثیر گذار بر نتایج درمانی احساس می شود.
درمانهای رفتاری – شناختی: یکی از امیدوارکننده ترین انواع روان درمانی ها برای معتادان، درمانهای شناختی- رفتاری است. این روش درمانی به ویژه در جلوگیری از عود و بازگشت به مواد مخدر مثمرثمر بوده است (گری^[۱۰۹]، ۲۰۱۱) فرض می کند که معتادان با فراگیری مهارت های مقابله ای می توانند بازگشت به مواد را به تأخیر انداخته و یا فرایند بهبودی کامل را تجربه نمایند. علاوه براعتیاد شناختی – رفتاری در درمان مشکلاتی همچون، اضطراب، چاقی و سیگارکشیدن نیز مؤثر بوده است (ممتازی، ۱۳۸۴).
در نظریه های شناختی، فرایندهای شناختی عامل اصلی نگهداری رفتار محسوب می شوند. یکی از فرض های اساسی شناخت درمانی این است که افراد برحسب ادراکاتی که از امور و رویدادها دارند به آنها واکنش نشان می دهند. دیگر اینکه شناخت های نادرست ممکن است منجر به اختلالات هیجانی در افراد شوند. از این رو هدف عمده شناخت درمانی ایجاد تغییر و اصلاح در فرایندهای شناختی افراد است. بنابراین تغییرات مطلوب در رفتار مراجعان از راه تغییر الگوهای فکری، باورها و نگرش هایشان به دست می آید.
فنون شناختی، عقاید مرتبط با دارو و افکار خودآیندی را که در ایجاد تمایلات و هوس ها نقش دارند، مورد توجه قرار می دهد، در حالی که فنون رفتاری بر اعمالی تمرکز دارند که از لحاظ علّی با فرایند های شناختی تعامل دارند. فنون رفتاری به بیمار کمک می کنند تا درستی عقاید مرتبط با دارو را که مصرف را تحریک و تهییج می کنند، بیازماید. این فنون، همچنین برای آموزش مهارت ها ( نظیر ابراز وجود و آرامسازی) به بیماران به منظور مواجهه با موقعیت های پر خطر، امیال و هوس ها به کار می روند.
مکانیسم فرضی برای تغییر درمانی، هماهنگ ساختن نظام اعتقادی فرد به صورت نزدیکتری با واقعیت است. درمانگر و بیمار نیاز دارند که با یکدیگر همکاری کنند تا نظام کنترل های بیمار بهبود یابد (مثلاً، با تمرین به تأخیر انداختن ارضاء) و فنون مقابله ای مانند پیش بینی و حل مسأله را یاد بگیرد (بندورا^[۱۱۰]، ۱۹۹۳) فنون شناختی، عقاید مرتبط با دارو و افکار خودآیندی را که در ایجاد تمایلات و هوسها نقش دارند، مورد توجه قرار می دهد، در حالی که فنون رفتاری بر اعمالی تمرکز دارند که از لحاظ علّی با فرایند های شناختی تعامل دارند .فنون رفتاری به بیمار کمک می کنند تا درستی عقاید مرتبط با دارو را که مصرف را تحریک و تهییج می کنند، بیازماید.
این فنون، همچنین برای آموزش مهارتها نظیر ابراز وجود و آرامسازی به بیماران به منظور مواجهه با موقعیتهای پر خطر، امیال و هوس ها به کار می روند. مکانیسم فرضی برای تغییر درمانی، هماهنگ ساختن نظام اعتقادی فرد به صورت نزدیکتری با واقعیت است. درمانگر و بیمار نیاز دارند که با یکدیگر همکاری کنند تا نظام کنترل های بیمار بهبود یابد (مثلاً، با تمرین به تأخیر انداختن ارضاء) و فنون مقابله ای مانند پیش بینی وحلّ مسأله را یاد بگیرد (فیشر^[۱۱۱] و همکاران، ۲۰۰۸) در پژوهشی که رعدی (۱۳۸۰)، تحت عنوان بررسی تأثیر مشاوره گروهی به شیوه شناختی – رفتاری بر کاهش بازگشت معتادان به مواد مخدر در معتادان خود معرّف سازمان بهزیستی استان کردستان، انجام داد (شامل دو گروه آزمایشی و گواه ) مشاوره گروهی با روش شناختی- رفتاری بر روی گروه آزمایشی درطول ۱۰ جلسه با ساختار صورت گرفت ولی برای گروه گواه اقدامی صورت نگرفت. نتایج نشان داد که مشاوره گروهی با شیوه مؤثر بوده است (۰۵>P). پژوهشگران دیگر نیز در پژوهشهای خود به نتایج مشابهی مبنی بر این که درمان شناختی- رفتاری، در کاهش عود بیماران معتاد به مواد مخدر مؤثراست دست یافتند.
همچنین پژوهش ها بیانگر نقش مؤثر درمان شناختی – رفتاری درافزایش انگیزش پیشرفت افراد می باشد که از آن جمله می توان به پژوهش فرانکلین^[۱۱۲] و همکاران (۲۰۱۱) اشاره کرد.
درپژوهشی با عنوان درمان شناختی- رفتاری علاوه بر دارو درمانی در کودکان با اختلال وسواس اجبار، ۱۲۴ نفر از افراد سنین ۷ تا ۱۷سال را که با توجه به ملاکهای تشخیصی دی اس ام ^[۱۱۳] به وسواس اجبار مبتلا بودند طی چهار هفته در سه موقعیت دارو درمانی به تنهایی، تقویت دارو درمانی با دستورالعمل درمان شناختی- رفتاری و دارو درمانی به اضافه درمان شناختی – رفتاری قرار داده و در نهایت به این نتیجه رسیدند که افراد گروه دارو درمانی به اضافه درمان شناختی- رفتاری نتایج مطلوب تری نسبت به دو گروه دیگر در کاهش علائم بیماری از خود نشان دادند و از آنجا که این افراد در سنین مدرسه به سر می بردند با توجه به گزارش معلّمان انگیزه فراگیری دروس در آنها افزایش قابل توجهی پیدا کرد (واقری، ۱۳۸۲).
شناختی – رفتاری، در کاهش میزان بازگشت معتادان به اعتیاد (عود) در این درمانها که بر مبنای یادگیری شکل گرفته است، بر توانایی انسان بر آموختن رفتارهای سازگار و ناسازگار و چگونگی تغییر آن تأکید می شود. این درمانها خط اول درمان اعتیاد به شمار می روند و مبتنی بر راهبردهایی برای پیشگیری از عود، حل مسأله، آموزشهای ضروری و مهارتهای اولیه بهبودی بر اساس الگوی درمان شناختی- رفتاری میباشند )مارلاتوگوردون^[۱۱۴]، ۱۹۹۹).
همچنین می توان از روش رفتار درمانی عقلانی عاطفی نام برد که به بیماران کمک می کند باورهای خود را بسنجند (الیس^[۱۱۵] و مک لارن^[۱۱۶]، ترجمه فیروز بخت، ۱۳۸۵، ص ۷۶) روشی مؤثر نیز توسط مک مالین تحت عنوان بازسازی شناختی ارائه شده است که بیشتر از روش رفتار درمانی عقلانی- عاطفی ریشه، گرفته است (مک مالین^[۱۱۷] و جالیز^[۱۱۸]، ۱۹۹۸، مک مالین، ۱۹۹۹، به نقل از فری، ترجمه محمدی و فرنام، ۱۳۸۷، ص۴۸).
این روش از حساسیت زدایی تدریجی به همراه شناخت درمانی استفاده می کند.
در ایران برخی پژوهشها عبارتند از: اثر درمان شناختی- رفتاری بر کاهش میزان اشتیاق (مؤمنی، ۱۳۸۸) و مقایسه اثر بخش روان درمانی مثبت نگر و شناختی- رفتاری بر پیشگیری از عود (کیانی دولت آبادی، ۱۳۸۹) و تأثیر اموزش گروهی کنترل تکانه بر کاهش تکانشگری و شدت اعتیاد (حدادی، ۱۳۸۹) در همین رابطه یک روش برای کنترل اختلالات هیجانی و تفکرات منفی کمکهای مؤثری به بیماران ارائه می کند. همچنین این نوع درمان برای بهبود اختلال های شخصیت و به خصوص اختلال های شخصیت مرزی امیدهایی به وجود آورده است (فری، ۲۰۰۹، شناخت درمانگری گروهی، ترجمه جان بزرگی، ۱۳۸۸).
مصاحبه انگیزشی: رویکرد رواندرمانی در امریکا از سبک مقابله ای ^[۱۱۹] به سبک مراجع محور تغییر ماهیت داده است و در درمان اعتیاد تکنیکهای مصاحبه انگیزشی اهمیت بالایی پیدا کرده اند. مواردی همچون گوش دادن فعال^[۱۲۰]، اصول مصاحبه همدلانه، ایجاد ناهماهنگی و مغایرات، لغزیدن بر مقاومتهای بیمار، بازخورد دادن^[۱۲۱] ، فهرست پیشنهادها و حمایت از خودکارآمدی از اصول مصاحبه انگیزشی به شمار می روند (راوسون و همکاران، ۲۰۰۵).
از طرفی پژوهش ها در رابطه با درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی خصوصاً نشان می دهند که مراجعین به علت این که در بر آورده ساختن معیارهای عملکرد و موفقیت خودشان در حیطه های ارزشمند زندگی مثل کار، تحصیل، روابط عاشقانه، دوستی ها، عملکرد اخلاقی یا توانایی کنترل علایم اختلال روانی مثل افسردگی، اضطراب و اعتیاد احساس شکست و ناتوانی می کنند؛ دچار احترام به خویشتن کم یا به عبارتی خودکارامدی پایین می شوند و احتمالاً به طرف مصرف مواد کشیده می شوند. راه های موفقیت برای کسب احترام به خویشتن و افزایش خودکارآمدی در این دیدگاه استفاده از تکنیک های بازسازی شناختی مثل دروغ سنج و ثبت روزانه استرس، همچنین تمرین موهبت ها /دستاوردها/ استعدادها و ثبت موفقیت دو ابزار دیگری هستند که می تواند خودکارامدی افراد را افزایش دهند.
مدیریت مشروط: یکی از مداخلات موجود در درمان اعتیاد است که مبنای آن رفتار درمانی و فرایندهای شرطی سازی عامل است. اثربخشی این مداخله در مطالعات متعدد و در شرایط مختلف نشان داده شده است. در این روش به ازای انجام تکالیف درمانی و پیشرفت در رفتارهای مثبت تقویت دریافت کرده و در صورت عدم اجرای قراردادها مثلاً آزمایش مثبت ادرار با برخی محدودیتها موجه میشود مثلاً باید داروی خود را در محل مرکز درمانی استفاده کند علی رغم اثربخشی قابل توجه به دلیلی محدودیتهای موجود در اجرا، عملاً بسیار کم مورد استفاده مراکز درمان اعتیاد قرار می گیرد.
گروه درمانی: امکان صحبت در مورد مشکلات و بررسی و بحث و تبادل نظر در مورد مسائل مربوط به فرایند درمان را فراهم می کند. بعضی معتقدند گروه درمانی بهترین روش برای درمان معتادان است.
روان درمانی روانپویشی : در این روش به انگیزه های فردی، ارتباطی و اجتماعی که در طی دوران رشد بر فرد حادث شده و زمینه ساز پیدایش اعتیاد شده است، اشاره می شود. بعضی از محققین اعتقاد دارند که سم زدایی به تنهایی نمیتواند به بیمارکمک کند، بلکه بیمار نیازمند مداخلات روان درمانی و انگیزشی است. درمان باید برتقویت احساس کنترل و تسلط فرد، به ویژه از طریق برنامه ریزی برای فرصتها و تمرین رفتارهای مقابله ای مناسب تمرکز کند (لوئیس^[۱۲۲]، دانا، بلوینس، ۲۰۰۹).
در مجموع میتوان گفت که وضعیت سلامتی روانی نقش مهمی در سبب شناسی و فرایند درمان فرد معتاد بازی میکند. وجود اختلالهای روانی مزمن باعث مقاومت در درمان و بازگشت دوباره بیماری میشود (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۳؛ مارکوس^[۱۲۳]، ۲۰۰۱). با توجه به ماهیت مزمن و عود کننده بودن بیماری اعتیاد، عده زیادی از افرادی که مصرف مواد را ترک میکنند؛ اندکی بعد از دوره ی سم زدایی دچار لغزش میشوند. از این رو برای اینکه بتوان به فرد معتاد کمک کرد، در کنار مرحله سم زدایی و بعد از آن در مرحله توانبخشی، استفاده از فنون روان درمانی ضرورتی دوچندان پیدا میکند.
پذیرش مسئولیت: صرف نظر از اینکه مشکل چگونه شروع شده باشد افراد باید ازطریق ی ادگیری فنون رفتاری، بیاموزند که مسئو لیت حل مشکلات خود را به عهده بگیرند؛ بدون این که مجبور باشند خود را به علت شروع اعتیاد سرزنش کنند (مارلات و گوردون، ۱۹۹۹). پذیرش مسئولیت یکی از اولین گام های درمان بیماران معتاد است. نقطه قوت این نگرش این است که بیمار از همه توانایی خود برای ایجاد تغییرات درمحیط زندگی اش استفاده میکند .مارلات و گوردون (۱۹۹۹) در تاکید بر این دیدگاه معتقدند که آسیب شناسی اعتیاد میتواند تحت تاثیرعواملی کاملا متفاوت با عوامل مربوط به فرایند درمان و بهبودی به حساب آید.
ارجاع به گروه های خودیاری معتادان گمنام: گروههایی هستند که توسط خود معتادان به منظور حمایت از یکدیگر، گفتگو، راهنمایی و ارائه راه حل تشکیل می شود. این گروه ها فاقددرمانگر بوده و خود معتادان آنها را اداره می کنند. در این گروه ها بر مسئولیت خود فرد در ارتباط با اعتیاد تأکید می شود. این گروه بر اساس دوازده قدم و دوازده سنت که نمایانگر قاعده و اصول این گروههاست، اداره می شود.
۱۲-۲ گروه درمانی
روان درمانی گروهی یک نوع درمان کاملاً پذیرفته شده روانشناختی است که از تعاملات سازنده بین اعضاء و مداخلات یک رهبر اموزش دیده جهت تغییر رفتار غیر انطباقی تفکرات و احساسات افراد مبتلا به نارضایتی استفاده می نماید. طی دهه های گذشته تعداد قابل ملاحظه ای از بیمارن روانی توسط گروه درمانی مداوا شده اند.گروه درمانی برای بیماران بستری سرپائی و در خیلی دیگر از موقعیت های اجتماعی قابل اجرا می باشد .همچنین برخی اصول روان درمانی گروهی با موفقیت زیادی در زمینه های اقتصادی آموزشی و به صورت گروه های رویارویی کاربرد داشته است.
از گروه درمانی برای درمان اعتیاد استفاده فراوانی می شود. معتادان در گروه ها به بازسازی روابط بین فردی، دریافت حمایت، داشتن یک شبکه ی اجتماعی جدید، دریافت کردن بازخوردهای سالم و مناسب و آموزشهای کم هزینه ای دست پیدا می کنند (مؤمن پور، ۱۳۸۷). بسیاری از مسائل و مطالب عنوان شده در روان درمانی گروهی در زندگی روزانه ما بسادگی اتفاق می افتد. تدابیر درمان که مهمترین مسئله مورد بحث در روان گروهی است تنها به گروه درمانی اختصاص ندارد بلکه در هر گروه عادی کم و بیش وجود دارد. به طور عادی ما در زندگی روزمره خود با افراد و گروه های مختلفی ارتباط داریم که این روابط برای سلامتی ما لازم است، البته همه روابط زمینه سلامت بخشی ندارند و حتی بعضی از روابط نیز ناسالم و بیماری زا هستند. آن دسته از روابط فی مابین افراد که توأم با ریا و تزویر و فخر فروشی باشد و همچنین روابط توأم با فشار تحقیر روابطی ناسالم است.
از سوی دیگر رابطه صمیمانه رابطه ای است که از نظر روانشناسی نیازهای روانی انسان را ارضاء میکند و هر انسانی با تمام وجود آن را طلب می کند. روان درمانی گروهی چیزی جز ارائه شناخت و تصحیح رفتار بیمارگونه نیست. رفتاری که باعث شده دیگران از فرد فاصله بگیرند و او تنها منزوی گردد، شاید یکی از علل رشد درمان های روانی در جوامع بزرگ و پیشرفته مسئله تنهایی و بی همدلی افراد باشد. بنابراین روان درمانی گروهی زمانی ضرورت پیدا می کند که نیاز اجتماعی فرددر ارتباط بادیگران برآورده نشده و یا محیط به گونه ای است که هر چند روابط انسانی به حد کافی وجود دارد، ولی روابط موجود غلط و ناسالم می باشد. در بررسیهای کلینیکی به عمل آمده از معتادین مشخص شده است که اغلب آنها قبل از اعتیاد دچار بیماری افسردگی بوده و در روابط درون فردی و بین فردی دارای مشکل هستند.
معتادین معمولاً با خانواده خود روابط سالمی ندارند. همچنینی با گروه های طبیعی اجتماعی نیز دچار مشکل هستند به نارضایتی استفاده می نماید .طی دهه های گذشته تعداد قابل ملاحظه ای از بیمارن روانی توسط گروه درمانی مداوا شده اند.گروه درمانی برای بیماران بستری سرپائی و در خیلی دیگر از موقعیت های اجتماعی قابل اجرا می باشد. همچنین برخی اصول روان درمانی گروهی با موفقیت زیادی در زمینه های اقتصادی آموزشی و به صورت گروه های رویارویی کاربرد داشته است.
از گروه درمانی برای درمان اعتیاد استفاده ی فراوانی می شود. معتادان در گروه ها به بازسازی روابط بین فردی، دریافت حمایت، داشتن یک شبکه ی اجتماعی جدید، دریافت کردن بازخوردهای سالم و مناسب و آموزشهای کم هزینه ای دست پیدا می کنند (مؤمن پور، ۱۳۸۷).
بسیاری از مسائل و مطالب عنوان شده در روان درمانی گروهی در زندگی روزانه ما بسادگی اتفاق می افتد. تدابیر درمان که مهمترین مسئله مورد بحث در روان گروهی است تنها به گروه درمانی اختصاص ندارد بلکه در هر گروه عادی کم و بیش وجود دارد. به طور عادی ما در زندگی روزمره خود با افراد و گروه های مختلفی ارتباط داریم که این روابط برای سلامتی ما لازم است، البته همه روابط زمینه سلامت بخشی ندارند وحتی بعضی از روابط نیز ناسالم و بیماری زا هستند. آن دسته از روابط فی مابین افراد که توأم با ریا وتزویر و فخر فروشی باشد و همچنین روابط توأم با فشار تحقیر روابطی ناسالم است.
از سوی دیگر رابطه صمیمانه رابطه ای است که از نظر روانشناسی نیازهای روانی انسان را ارضاء میکند و هر انسانی با تمام وجود آن را طلب می کند. روان درمانی گروهی چیزی جز ارائه شناخت و تصحیح رفتار بیمارگونه نیست. رفتاری که باعث شده دیگران از فرد فاصله بگیرند و او تنها منزوی گردد، شاید یکی از علل رشد درمان های روانی در جوامع بزرگ و پیشرفته مسئله تنهایی و بی همدلی افراد باشد. بنابراین روان درمانی گروهی زمانی ضرورت پیدا می کند که نیاز اجتماعی فرد در ارتباط بادیگران برآورده نشده و یا محیط به گونه ای است که هر چند روابط انسانی به حد کافی وجود دارد، ولی روابط موجود غلط و ناسالم می باشد.
بنابراین پس از طی دوره سم زدایی و ترک جسمی بایستی شرکت در جلسات گروه درمانی با جدیت دنبال شود تا خلاء روابط ناسالمی که قبلاً در گروه های طبیعی داشته است برطرف گردد و روابط بین فردی به تدریج بهبود یابد. ناگفته نماند که بر اثر تعامل ایجاد شده در گروه علاوه بر بهبودی روابط بین فردی روابط درون فردی معتادان نیز دستخوش تحول گردیده و نگرش فردی نسبت بخود مثبت گردیده و نهایتاً درمان کامل دنبال می شود) ثقه الاسلام، ۱۳۸۸).
۱۳-۲ مقایسه دارودرمانی با تلفیق دارودرمانی و درمانهای روانشناختی
با توجه به یافته های به دست آمده از تحقیق حدادی و همکاران می توان نتیجه گرفت که درمان کنترل تکانه به شیوه گروهی مبتنی بر الگوی شناختی رفتاری در کنار دارو درمانی توانسته است تکانشگری را در
بیماران مصرف کننده کراک تدخینی بیشتر از دارودرمانی به تنهایی، کاهش داده و بهبود بخشد .
این یافته ها با یافته های (آزرین^[۱۲۴] و نان، ۱۹۹۸و ۲۰۱۱؛ راتنر^[۱۲۵] ۲۰۰۶ و روزنبام^[۱۲۶] و آیلون، ۲۰۱۲ و اوپدیک^[۱۲۷] و روتنبام، ۲۰۱۲ وکرندال^[۱۲۸] و فینچ، ۲۰۱۰؛ تیلور^[۱۲۹]، ۱۹۹۰؛ روتبام^[۱۳۰] و نینان، ۲۰۰۹؛ به نقل از عدالتی، ۱۳۹۰) همسو است. در این پژوهش مشخص شد که میزان اثربخشی مداخله کنترل تکانه بر زیرمقیاس های تکانشگری به یک اندازه نبوده و بر تکانشگری شناختی بیشترین تأثیر را داشته است که به نظر میرسد دلیل اول آن، آشنایی بیماران با الگوهای فکری آسیب رسانی است که می توانند، راه انداز هیجانات منفی و رفتارهای تکانشی در آنها شده و زمینه لغزش یا برگشت مجدد به مصرف مواد را فراهم سازند.
بعد از تکانشگری شناختی این مداخله بر تکانشگری حرکتی نیز تأثیر مطلوبی داشته که از دلایل اصلی آن، آشنایی و اصلاح الگوهای رفتاری آسیب رسانی است که می توانند منجر به ارزیابی منفی دیگران، عدم اعتماد اطرافیان و عدم همکاری در فرایند درمان، شوند. به اصطلاح ارزیابی که دیگران، از بیمار، در زندگی روزمره دارند برخلاف زمان مصرف، اهمیت پیدا می کند. کمترین تأثیر این مداخله نیز بر بی برنامگی است که به نظر می رسد دلیل اصلی آن عدم اطمینان از حمایت های آتی اطرافیان در زمینه های کاری، خانوادگی و اقتصادی… می باشد.
همچنین نتایج پژوهش ها نشان داد که درمان کنترل تکانه به شیوه گروهی همراه با دارودرمانی توانسته است میزان ولع مصرف را در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل که تنها از دارودرمانی بهره می بردند، پس از مداخله، به طور معناداری کاهش داده و منجر به بهبودی بیشتر ولع مصرف در گروه آزمایش شود. این یافته نیز با یافته های پژوهش کارول (۱۹۹۹ )، فئینی و همکاران (۲۰۰۶ )، موریت^[۱۳۱] و همکاران (۲۰۰۸)، سرودی و همکاران (۲۰۰۸ )، وینگارت و همکاران (۲۰۰۹)، هیدس^[۱۳۲] و همکاران (۲۰۱۰) همسو می باشد. از دلایل مهم کاهش میزان ولع مصرف در این گروه از بیماران، افزایش آگاهی بیماران نسبت به شرایط و نشانه های ایجادکننده ولع مصرف، آگاهی از واکن شهای نادرست قبلی به این نشانه ها مثل: واکنش سریع و عجولانه، بدون تفکر و بدون ارزیابی شرایط محیطی، و یادگیری مقابله موثرتر با این نشانه ها می باشد.
در مورد شدت اعتیاد نتایج پژوهش حاضر نشان داد هر دو روش روان درمانی همراه با دارودرمانی و دارودرمانی به تنهایی، بر تمامی زیرمقیاس های شدت اعتیاد تأثیر داشته و منجر به کاهش نمرات آنها شده اما این کاهش در مورد برخی زیرمقیاس ها معنی دار بوده و برای برخی دیگر معنی دار نبوده است.
بدین ترتیب که درمان کنترل تکانه به شیوه گروهی در کنار دارودرمانی برای گروه آزمایش، توانسته است نمرات زیرمقیاسهای وضعیت روانی و وضعیت مصرف مواد را در این بیماران، به طور معنی داری کاهش داده و بهبود بخشد .در حالی که در مورد زیرمقیاس های وضعیت طبی، وضعیت شغلی، وضعیت حقوقی، وضعیت خانوادگی، کاهش نمرات معنی دار نبوده و بهبودی برای این زیرمقیاس ها ایجاد نشده است. نتایج پژوهش حدادی و همکاران در مورد شدت اعتیاد، نتایج ، پژوهش پتری^[۱۳۳] و همکاران (۲۰۰۹) ژائومین و همکاران (۲۰۰۹ )، کامینر، بورلسون (۲۰۱۲) را تنها در مورد زیرمقیاس های وضعیت روانی و وضعیت مصرف مواد تائید میکند و با نتایج (روزنبلوم و همکاران ۱۹۹۹، نقل از شربام و همکاران، ۲۰۰۹) کاملاً همخوان می باشند.
۱۴-۲ دانش به دست آمده در مورد اعتیاد و چگونگی شکل گیری اعتیاد
اعتیاد اصولا درباره رفتارهای اجبار گونه است. رفتارهای انسان تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل می گیرد. مجموعه ای از شناختها، باورها، غرایز و انگیزه ها و آموخته ها موجب تولید رفتار میشوند.
در افراد سالم رفتارها بیشتر تحت اثر مراکز عالی تر مغزی بوده و تنوع و انعطاف پذیری دارند، در حالی که در افراد معتاد این رفتارها تکراری، ثابت و یکنواخت میشود. قسمتهای زیر قشری که فعالیت آنها خارج از کنترل هوشیاری افراد هستند، موجب رفتارهایی می شوند که یکی از مشخصه های اصلی اعتیاد به شمار می روند. یعنی حالت اجبار به مصرف مواد که مصرف کننده استفاده از ماده را در حوزه ی اختیار و تصمیم خود نمی داند و خود را در کنترل یا قطع مصرف ماده ناتوان می بیند.
این مشخصه وابستگی روانی یا خوگیری نیز نامیده میشود. میل شدید مداوم یا متناوب برای مصرف مواد به منظور اجتناب از حالت ملال است (کاپلان وسادوک۲۰۰۹ (این حالت در دی. اس. ام به عنوان یکی از ملاکهای تشخیصی وابستگی به مواد به این صورت مورد اشاره قرار گرفته است .ادامه ی مصرف مواد علی رغم آگاهی از مشکلات روان شناختی یا جسمانی مستمر یا عود کننده ای که احتمالاً از مصرف ماده ناشی شده و یا در نتیجه ی آن تشدید می شوند) مانند ادامه ی مصرف الکل علی رغم شناخت این موضوع که زخم گوارشی با ادامه ی مصرف آن شدت می یابد). این ویژگی به گونه ای است که رفتار اعتیادی خارج و مستقل از خودآگاهی افراد شکل میگیرد. مشخص شده است که فعالیت مدار اجبار ناخودآگاه و حتی حدود ۵۰۰ هزارم ثانیه جلوتر از مدار آگاهی است) هوبارد^[۱۳۴] و همکارارن، ۲۰۰۳).
در روانپزشکی ۳۰ سال پیش هسته اعتیاد، مسئله انطباق عصبی یعنی پدیده تحمل و علایم محرومیت بود اما امروزه هسته آن اجبار است (مکری، ۱۳۹۱) اجبار به مصرف در گروه های دوازده گامی نیز به عنوان هسته ی مرکزی بیماری اعتیاد شناخته می شود ) راهنمای کارکرد قدم۲۰۰۲).
این مفهوم که در واژه ی اعتیاد و معتاد به طور ضمنی گنجانده شده اند در کاربرد عوامانه به صورت اعتیاد به تلویزیون، اعتیاد به پول واینترنت و موارد دیگر مطرح می شود. این احتمال وجود دارد که زمینه ی عصبی تشریحی و عصبی شیمیایی مشترکی در بین همه ی انواع اعتیادها وجود داشته باشد چه در مورد اعتیاد به مواد مخدر و چه سایر چیزها) مثل خوردن، قمار، رابطه جنسی و دزدی) و این اعتیادهای، مختلف ممکن است اثرات مشابهی بر فعالیتهای نواحی پاداش اختصاصی مغز نظیر ناحیه تگمنتال بطنی لوکوس سرلئوس و هسته ی آکومبنس (لمیده) داشته باشند ) کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷ ) این تغییر دیدگاه موجب اهمیت پیدا کردن تأثیر عوامل روانی- اجتماعی به جای عوامل زیستی در شناخت ما از بیماری اعتیاد شده است.
البته در مطالعات مشخص شده است سهم ژنتیک در اعتیاد بین ۴۰ تا ۷۰ درصد است. محکم ترین شواهد در سبب یابی مبنی بر وجود یک جزء ژنتیک در مورد سوء مصرف الکل به دست امده است. اما مکانیسم ژنتیکی به سادگی که تصور میشد نیست. هیچ تک ژنی برای اعتیاد یافت نشده است .خلاصه این که امروزه تقابل وراتث و محیط منطقی به نظر نمی رسد و تفسیر بهتر وراثت از طریق محیط میباشد (کندلر و همکاران ،۲۰۰۳).
به طور کلی امروزه مدل (بیمار مغز) با چالشهایی مواجه شده است. در این مدل این مطالب مطرح میشود که فرایند حیاتی که رفتار اختیاری مصرف مواد را به مصرف جبری مواد تبدیل می کند، ریشه درتغییراتی در ساختمان و شیمی اعصاب مغز مصرف کننده دارد. هر چند شواهد کافی وجود دارد که چنین تغییراتی در مناطق مرتبطی از مغز روی می دهد و حتی در افرادی که کارکرد گیرنده ی درونزا، فعالیت افیونی ونیز آنتاگونیستی درونزا کاملاً طبیعی و غلظت عصب- رسانه بهنجار است، مصرف طولانی مدت یک ماده ی مورد سوء استفاده ممکن است در نهایت تغییراتی را در سیستم های گیرنده مغز به وجود بیاورد به گونه ای که مغز برای حفظ تعادل، نیازمند ماده ی برونزا باشد.
با این حال اکثر پژوهشگران معتقدند ماهیت اعتیاد پیچیده تر از این تبیین بوده و مدل بیماری مغز نمی تواند رفتار مصرف مواد را به طور کامل توجیه کند. این تغییرات نشان می دهند در شناخت و درمان بیماری اعتیاد لازم است به نکات متعددی توجه داشته باشیم. برای مثال وجود علایم روانپزشکی همزمان در۵۰ تا۷۰ درصد معتادان گزارش شده است (جف، ۲۰۰۵). به چنین وضعیتی هم ابتلایی گفته می شود .اختلال شخصیت ضداجتماعی بالاترین امارها را در هم ابتلایی نشان می دهد و در مطالعات مختلف بین ۳۵ تا ۶۰ درصد بوده است.
افسردگی نیز در بین یک سوم تا نیمی از مصرف کنندگان مواد شیوع دارد.آمار خودکشی در میان افراد مبتلا به سوء مصرف الکل پس از افسردگی اساسی در رتبه ی دوم قرار دارد. افسردگی عامل اول مرتبط در چندین پژوهش بوده است. حتی در بعضی تحقیق ها در میان کلیه موارد مورد بررسی اعم از اختلالات روانی و سایر موارد مرتبط، افسردگی دارای بیشترین ارتباط بوده است (کرمی، ۱۳۷۹) و (شهابی، ۱۳۸۹) و (آدینه وند، ۱۳۸۷). فوبی اجتماعی واختلال پس از سانحه نیز از بیماریهای شایع همراه با وابستگی به مواد هستند (فارل^[۱۳۵]، ۲۰۰۹) نکته ی جالب انکه بسیاری از مطالعات گروه های مختلفی از این بیماران را از نمونه خود حذف کرده اند.
بیماریهای همراه با هر تبیینی نقش مهمی در فرایند ایجاد، ادامه و درمان وابستگی و سوء مصرف مواد دارند و مسائلی گسترده تر را پیش روی درمانگران قرار می دهند.
پژوهش های انجام گرفته در رابطه با مواد مخدر نشان می دهند اختلال مختلفی با مواد ارتباط دارند. برای مثال اختلال شناختی دلیریوم و یاد زدایشی پایدار ناشی از مصرف را میتوان نام برد (میلر و رلنیک،۲۰۰۸).
همچنین در دی. اس. ام به این اختلالها در رابطه با مواد اشاره شده است :اختلال روان پریشی، اختلال خلقی، اختلال اضطرابی، کژکاری جنسی و اختلال خواب (کاپلان و سادوک،۲۰۰۷).

شیوه ­های فرزندپروری متفاوت بوده و به نوع خانواده­ها و متغیرهای دیگری بستگی دارد. بر این اساس پژوهشگر در تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه­ شیوه ­های فرزندپروری با عملکرد تحصیلی فرزندان می­باشد.
۱-۲- بیان مساله
پیشرفت تحصیلی^[۴] دانش آموزان و بررسی عوامل تأثیر­گذار بر آن، موضوع مهمی‌است که بخش عمده­ای از پژوهش­های علوم تربیتی و روانشناسی را به خود اختصاص داده است. محققان توافق دارند که علاوه بر آموزش، بسیاری دیگر از عوامل از جمله، محیط، مدرسه، خانواده، سبک­های فرزند­پروری و محیط اجتماعی کودک که کودک در آن زندگی می­ کند و همچنین مشخصه­های فردی مانند هوش، شخصیت، سن، همسالان و انگیزه در عملکرد تحصیلی او نقش مهمی‌را ایفا می­ کنند (ودودی مفید و همکاران، ۱۳۹۱).
خانواده نخستین نهاد زندگی اجتماعی کودک است که در شکل گیری عادت­ها و اندیشه­ های اجتماعی کودک نقش بسیار مهمی‌دارد. در شکل­ گیری رفتار و دیدگاه های اجتماعی کودک، جنبه­ های عاطفی روابط والدین و فرزندان نقش مهمی‌دارد، در خانواده­هایی که والدین رفتارهای محبت آمیز دارند، معمولاً کودکان نیز با رفتارهای اخلاقی مثبت و احترام به دیگران و انگیزه پیشرفت رشد می­یابند (محبی نورالدین وند و همکاران، ۱۳۸۹).
خانواده با توجه به تأثیر قابل توجه بر رشد روانشناختی فرزندان، از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر شخصیت آنان بوده و به طور مستقیم و غیر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی فرد تأثیر می­ گذارد (دسجردینس^[۵] و همکاران، ۲۰۰۸). به­طورکلی نقش و تأثیر خانواده برشکل­گیری شخصیت به طور عمده در سه محور تأثیر سبک­های فرزندپروری، سایر اعضاء خانواده و ترتیب تولد فرزندان مورد توجه قرار گرفته است (ویک نلسون و ایزرل^[۶]، ۲۰۰۹).
سبک فرزند پروری مجموعه ای از نگرش ها در مورد کودک است که به ایجاد جوی هیجانی منجر می‌شود که والدین رفتارهای خود را با کودک در بستر آن شکل داده و تنظیم می‌کند(دارلینگ و اشتنبرگ^[۷]، ۱۹۹۳؛ به نقل از زمانی و عابدینی، ۱۳۹۲). باومیرند^[۸] (۱۹۹۱) بر اساس دوبعد توقع^[۹] و پاسخ دهی^[۱۰] چهار سبک فرزندپروری را مشخص کرده است که عبارتند از: ۱- فرزندپروری مستبدانه^[۱۱] که در آن والدین از فرزندان خود توقع و انتظارات زیاد، ولی پاسخ دهی کمی‌دارند، بر اطاعت بی چون و چرا کودکان تأکید دارند، فاقد گرمی، صمیمیت و حمایت اند و بسیار سخت­گیر هستند؛ ۲-فرزندپروری مقتدرانه^[۱۲] که در آن والدین هم درخواست کننده و هم پاسخ دهنده اند، قوانین روشن و واضح دارند، از شیوه ­های منطقی و استدلالی برای متقاعد کردن کودکان استفاده می‌کنند، حمایت کننده اند و با کودک همدلی می­ کنند (کوپلن^[۱۳] و همکاران، ،۲۰۰۲؛ به نقل از زمانی و عابدینی، ۱۳۹۲)؛ ۳- فرزند پروری سهل انگارانه^[۱۴] که در آن والدین بسیار پاسخ دهنده اند و کمتر درخواست کننده اند. آنها قوانین زیادی برای فرزندشان وضع نمی­کنند و کنترلی بر رفتارهای آنان ندارند؛ ۴- فرزند پروری بدون توجه و مراقبت که در آن والدین نه پاسخ دهنده و نه درخواست کننده اند، فاقد قوانین مشخص اند، فاقد گرمی‌و حمایت و صمیمیت اند و نظارت و کنترلی بر رفتارهای فرزندان خود ندارند (کوپکو^[۱۵]، ۲۰۰۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در واقع سبک های فرزند پروری از طریق تأثیر بر عزت نفس، استقلال، خودکنترلی و راه های مقابله با تنیدگی کودکان و نوجوانان (کوپکو، ۲۰۰۷؛ وارگو^[۱۶]، ۲۰۰۸) سایر رفتارهای آنان، از جمله عملکرد تحصیلی، رفتارهای سازش نایافته و مشکل آفرین را تحت تأثیر قرار می‌دهند (ابر^[۱۷] و همکاران، ۲۰۰۹؛ ترنر^[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۹؛ به نقل از زمانی و عابدینی، ۱۳۹۲).
یافته های پژوهشی حاکی از آن است که موفقیت زیاد در مدرسه با روش های فرزند پروری قاطعانه ارتباط دارد. در یک مطالعه وسیع معلوم شد که کودکان دبیرستانی بسیار موفق که نمره های بالایی داشتد والدینشان روشی قاطعانه داشتند و کمترین نمره متعلق به دانش آموزانی بود که والدین مستبد داشتند (بیرامی‌و بهادری خسروشاهی، ۱۳۸۹). به طور مثال در پژوهش آنولا^[۱۹] و همکاران (۲۰۰۰) نشان داده شد که بین شیوه تربیتی والدین با میزان موفقیت تحصیلی نوجوانان ارتباط وجود دارد؛ به نحوی که هرچه میزان حمایت و پاسخدهی والدین در شیوه تربیتی بالاتر باشد، میزان پیشرفت تحصیلی فرزندان نیز بالاتر است.
تغییرات اجتماعی، فرهنگی، تکنولوژیکی و اقتصادی پدید آمده در دوره ی جدید در استان ایلام، ساختارهای مختلف این جامعه را دستخوش تغییر ساخته و دامنه­ این تغییرات احتمالاً به روابط بین والدین و فرزندان نیز سرایت نموده که شیوه ­های فرزند­پروری والدین نیز بخشی از این تغییرات احتمالی را شامل می­ شود. با توجه بافت فرهنگی خاص جامعه­ ایلام، این پژوهش به دنبال بررسی اینست که آیا بین شیوه های فرزند پروری والدین و عملکرد تحصیلی در دانش آموزان پایه دوم متوسطه شهر ایلام رابطه وجود دارد؟
۱-۳-ضرورت پژوهش
مطالعه عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی طی چند دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است. یافته­های پژوهشی متعددی نشان داده­اند که پیشرفت تحصیلی هم از ساختارهای دانش و فرآیندهای پردازش اطلاعات تاثیر می پذیرد، هم از عوامل محیطی از جمله عوامل خانواده و شیوه‌های فرزند پروری.
شیوه ­های فرزندپروی و روش های انظباطی آنان بی­تردید تحت تأثیر خصوصیات شخصیتی و سیستم اعتقادی آنان است. والدین سالم و بالغ در مقایسه با والدین نابالغ و ناسالم معمولاً با حساسیت و مهربانی بیشتری به نیازها و اشارات کودکان توجه می­ کنند. این نوع فرزند­پروری امنیت عاطفی، استقلال، توانش اجتماعی و موفقیت هوشی کودکان را تشویق می­ کند. سبک­های فرزند­پروری به طور قابل توجهی پیامدهای مهمی‌را برای پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان به دنبال دارد (بلسکی^[۲۰] و همکاران، ۱۹۸۴؛ به نقل از بیرامی‌و بهادری خسروشاهی، ۱۳۸۹).
پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان یکی از شاخص­ های مهم در ارزیابی­های آموزش و پرورش است و تمام کوشش­ها و کشش­های این نظام در واقع برای جامه عمل پوشاندن به این امر مهم است؛ به عبارتی جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت، رشد و تکامل موفقیت آمیز و جایگاه فرد در جامعه، علاقه­مند است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون از جمله ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان که باید پیشرفت کند و رشد و تعالی یابد. با توجه به اینکه میزان پیشرفت و افت تحصیلی یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی است، کشف و مطالعه متغیر­های تاثیرگذار بر عملکرد تحصیلی، به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در مدرسه می‌ انجامد. بنابراین بررسی متغیرهایی که با پیشرفت تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارد، یکی از موضوعات اساسی در آموزش و پرورش است (فراهانی، ۱۳۸۷).
با توجه به اهمیت پدیده‌ی پیشرفت تحصیلی و متغیرهای تاثیرگذار بر آن و همچنین از آنجا که فرزندان هر خانواده، بعنوان سرمایه های یک کشور محسوب می‌شوند؛ پیشرفت تحصیلی آنان امری است که پس از سلامت جسمی‌و روانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به اینکه فرزندان در محیط خانواده رشد می‌یابند و تربیت می‌شوند، الگوی تربیتی والدین نقش مهمی‌در پیشرفت تحصیلی فرزندانشان دارد بنابراین ضرورت بررسی رابطه بین سبک­های فرزند­پروری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان قابل توجیه است.
۱-۴-اهداف تحقیق
۱-۴-۱- هدف اصلی:
پژوهش حاضر بررسی رابطه­ بین شیوه فرزندپروری والدین با عملکرد تحصیلی دانش آموزان سال دوم دوره­اول مقطع متوسطه شهر ایلام خواهد بود.
۱-۴-۲- اهداف جزیی
– شناخت و بررسی وجود ارتباط مستبدانه بین والدین و فرزندان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی فرزندان
– شناخت و بررسی وجود ارتباط قاطعانه بین والدین و فرزندان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی فرزندان
– شناخت و بررسی وجود ارتباط آزادمنشانه بین والدین و فرزندان و رابطه آن با عملکرد تحصیلی فرزندان
۱-۵-فرضیه ­های تحقیق
۱-بین سبک فرزندپروری قاطعانه والدین و عملکرد تحصیلی فرزندان همبستگی معنی­داری وجود دارد.
۲- بین سبک فرزندپروری سهل­گیرانه والدین و عملکرد تحصیلی فرزندان همبستگی معنی­داری وجود دارد.
۳- بین سبک فرزندپروری مستبدانه والدین و عملکرد تحصیلی فرزندان همبستگی معنی­داری وجود دارد.
۴- بین سبک­های فرزندپروری (قاطعانه، سهل­گیرانه و استبدادی) با عملکرد تحصیلی فرزندان رابطه معنی‌داری وجود دارد.
۱-۶- تعریف مفاهیم و متغیرها
-شیوه ­های فرزندپروری
تعریف مفهومی سبک فرزندپروری: منظومه‌ای از نگرش در مورد فرزند، نحوه برقراری ارتباط با فرزند، روش نگهداری فرزند و جو عاطفی حاکم بر فضای رفتاری والدین می‌باشد (استنبرگ^[۲۱]، ۲۰۰۱).
تعریف عملیاتی سبک فرزندپروری: در این پژوهش برای تعیین نوع سبک فرزندپروری از پرسشنامه­یشیوه­هایفرزندپروریدیاناباوم­رینداستفاده گردیده است. مقیاس سبک فرزندپروری دارای سه مؤلفه می‌باشد که عبارتند از: سبک قاطعانه، سبک مستبدانه و سبک سهل‌گیرانه.تعیین نوع فرزندپروری او در هرکدام از انواع بستگی به نمره­ای دارد که هر آزمودنی از پرسش­نامه کسب می­ کند.
-سبک مقتدرانه:
تعریف مفهومی: در این سبک، والدین درخواست‌های معقول و پخته‌ای دارند و این درخواست‌ها را با تعیین محدودیت‌ها و اصرار بر این که کودک باید از آنها تبعیت کند به اجرا می‌گذارند. در عین حال، آنها صمیمیت و محبت نشان می‌دهند، صبورانه به نقطه‌نظرهای فرزندان‌شان گوش می‌دهند و مشارکت و تصمیم‌گیری خانواده را ترغیب می‌کنند (باوم ریند و بلاک^[۲۲]، ۱۹۶۶).
تعریف عملیاتی:
منظور از سبک مقتدرانه نمره‌ای است که فرد از خرده‌مقیاس مقتدرانه پرسش­نامه سبک فرزندپروری دیاناباومریندبه دست می‌آورد.
-سبک مستبدانه:
تعریف مفهومی:
در این نوع سبک، والدین متوقع هستند و برای پیروی کردن آنچنان ارزش زیادی قائل هستند که فرزندانشان دوست ندارند پیروی کنند. کمتر به گفتگو با فرزندان خود می‌پردازند و برای اعمال نظرات خود به فشار و گاهی تنبیه متوسل می‌شوند (باوم ریند و بلاک، ۱۹۹۶).
تعریف عملیاتی :
منظور از سبک مستبدانه نمره‌ای است که فرد از خرده‌مقیاس مستبدانه سبک فرزندپروری به دست می‌آورد.
-سبک سهل­گیرانه
تعریف مفهومی:
در این سبک، والدین مهرورز و پذیرا هستند ولی متوقع نیستند و از هر گونه اعمال کنترل، خودداری می‌کنند. این‌گونه والدین به فرزندشان اجازه می‌دهند در هر سنی هستند، خودشان تصمیم بگیرند در حالی که هنوز قادر به انجام این کار نیستند. به عنوان مثال هر موقع که دوست داشتند تلویزیون تماشا کنند، هر موقع دوست داشتند درس بخوانند و… (باوم ریند و بلاک، ۱۹۶۶).
تعریف عملیاتی:
منظور از سبک سهل‌گیرانه نمره‌ای است که فرد از خرده‌مقیاس سهل‌گیرانه فرزندپروری به دست می‌آورد.
-عملکرد تحصیلی
تعریف مفهومی:
درجه موفقیت دانش‌آموزان در یادگیری مطالب درسی پیش‌بینی شده از سوی وزارتخانه آموزش و پرورش پیشرفت را جلوه‌ای از جایگاه تحصیل دانش‌آموزان می‌داند که ممکن است بیانگر نمره‌ای برای یک دوره یا میانگین نمرات در دوره‌های قبل باشد. (لاوین، ۱۹۷۶)

با توجه به آیات ۱۲۷ سوره ی بقره و ۳۵ سوره ی آل عمران می توان فهمید که اقرار و توجه به علم و آگاهی خداوند از آداب دعا و نیایش به درگاه الهی است و از آیه ی ۱۲۹ سوره ی بقره بدست می آید که اقرار و توجه به حکمت خداوند از آداب دعا و شیوه های نیایش است .
در آیه ی ۱۲۷ سوره ی بقره خداوند متعال می فرمایند :
«øŒÎ)ur ßìsùötƒ ÞO¿Ïdºtö/Î) y‰Ïã#uqs)ø۹$# z`ÏB ÏMøt7ø۹$# ã@ŠÏè»yJó™Î)ur $uZ­/u‘ ö@¬۷s)s? !$¨YÏB ( y7¨RÎ) |MRr& ßìŠÏJ¡¡۹$# ÞOŠÎ=yèø۹$# »
(آنگاه که ابراهیم و اسماعیل پایه های کعبه را بالا می بردند (گفتند) پروردگارا از ما بپذیر که تنها تو شنوا و دانایی).
در تفسیر احسن الحدیث آمده : «حضرت ابراهیم و اسماعیل هر دو به هنگام بالا بردن و ساختن کعبه از خدا خواسته اند که عملشان را بپذیرد . لفظ «ßìŠÏJ¡¡۹$# ÞOŠÎ=yèø۹$#» برای آن است که دعایمان را می شنوی و نیت و عملمان را می دانی » (قرشی ، ۱/۲۴۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

و براساس تفسیر نور «از آیات و روایات متعدد استفاده می شود که خانه کعبه از زمان حضرت آدم (ع) بوده و حضرت ابراهیم (ع) آن را تجدید بنا نموده است از «( y7¨RÎ) |MRr& ßìŠÏJ¡¡۹$# ÞOŠÎ=yèø۹$#» بدست می آید که از شرایط استجابت و آداب دعا ، ستایش خداوند است و حضرت ابراهیم (ع) دعای خود را با ستایش پروردگار همراه ساخت » (قرائتی ، ۱/۲۰۳).
خداوند در آیه ی ۳۵ سوره ی آل عمران می فرمایند : «øŒÎ) ÏMs9$s% ßNr&tøB$# tbºtôJÏã Éb>u‘ ’ÎoTÎ) ßNö‘x‹tR šs9 $tB ’Îû ÓÍ_ôÜt/ #Y‘§ysãB ö@¬۷s)tGsù ûÓÍh_ÏB ( y7¨RÎ) |MRr& ßìŠÉK¡¡۹$# ÞOŠÎ=yèø۹$# »
(آنگاه که همسر عمران گفت : پروردگارا آنچه در شکم دارم نذر تو کردم آن را برای (خدمت خانه ی) تو پس از من بپذیر که تویی شنوای دانا).
در تفسیر این آیه در کوثر آمده که حنّه زن عمران در حاملگی به خاطر ایمانی که به خدا داشت با خدای خود نذر کرد که نوزادی را که به دنیا می آورد در خدمت معابد قرار دهد و از خداوند خواست که نذر او را بپذیرد که او شنوا و داناست .(جعفری ، ۲/۱۱۳)
و در آیه ی ۱۲۹ سوره ی بقره آمده است :
«$uZ­/u‘ ô]yèö/$#ur öNÎg‹Ïù Zwqߙu‘ öNåk÷]ÏiB (#qè=÷Gtƒ öNÍköŽn=tæ y7ÏG»tƒ#uä ÞOßgßJÏk=yèãƒur |=»tGÅ۳ø۹$# spyJõ۳Ïtø:$#ur öNÍkŽÏj.t“ãƒur 4 y7¨RÎ) |MRr& Ⓝ͕yèø۹$# ÞOŠÅ۳ysø۹$# »
(پروردگارا در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان بخواند و کتاب و حکمتشان بیاموزد و آنها را تزکیه کند حقا که تو عزیز و حکیمی ).
این آیه بیانگر عظمت روح و ترسیم کننده نور و اخلاص درونی حضرت ابراهیم (ع) است با آنکه از پیامبران برجسته الهی برای نسل های آینده دعا می کند که پروردگارا در میان مردم و ذریه من پیامبری از خودشان برانگیز .
خدایا هر چه در هواست و آنچه در زمین است همه و همه از آن توست و این کنایه از سیطره خداوند بر هستی است که اگر پر کاهی در جهان حرکت کند یا در دل خاک هرگونه فعل و انفعالی صورت پذیرد ، چه در معادن و در کشت زارها و چه در فضا ، هرگونه اتفاقی بیفتد ، همگی در سیطره قدرت مطلقه تو است و به خواست اله واقعی عالم است و هر طور او بخواهد تحقق می یابد و خلاصه آنکه قانون مندی در نظام موجودات ثابت و نیز هر حرکت و سکون در نظام هستی چه در ظاهر اشیاء یا در نهاد آنها ، تحت ضابطه ی حکیمانه و دقیقی است که از تدبیر و حکمت حضرت ربوبی – جلّ و علا – ناشی شده است و این معنای سریان حکمت و عظمت او می باشد و قانون مندی هستی عبارت از رابطه های گوناگون موجودات است که خداوند متعال با نظمی بسیار دقیق جهان را براساس آن تنظیم و تدبیر فرموده و مدیریت تکوینی را در دست قدرت خویش دارد و هیچ چیز از آن حاکمیت قانون مندی و نظم الهی خارج نیست.(ممدوحی کرمانشاهی ، ۳۸۴)
قبل از اینکه به بحث زمان و مکان دعا بپردازیم و بهترین امکنه و ازمنه را ذکر نمائیم باید حتماً به این نکته نیز اشاره کنیم خداوند همه جا هست و هر زمان که او را صدا کنیم می شنود یعنی محدودیت زمانی و مکانی وجود ندارد ولی در این بین بعضی اوقات و مکان شاید بنظر مناسبتر باشند و درواقع بعضی از آنها در احادیث نیز تأکید شده است .
۹-۲)اهتمام به زمان در دعا :
نفس توفیق بر دعا کردن و سخن گفتن با خداوند و همنشینی و انس با او در هر زمانی امری نیکو و دلرباست و برای هر کس ، هرگاه که بخواهد ممکن است و هیچ کس نباید بپندارد که کاش در بن بست عبور ناپذیری گیر کرده و از درگاه الهی طرد شده است .
گاهی زمان روح آدمی را به اهتزاز درمی آورد و گرایشهای معنوی را برانگیخته و در فرایند کشش و کوشش ، جذبه و نیاز انسان با خدا ، روحش سرشار از امید به رحمت الهی می شود و او را می خواند و خواسته های متعالی خود و دیگران را بر زبان می آورد و دعاهایش – که با مصلحت خود و دیگران و حکمت الهی سازگار است – به اجابت می رسد .
زمان و هنگام که بنظر مناسب تر است شامل سه بخش می باشد .
بخش هایی از زمان که درک آن در همه ی ایام سال ممکن است و اهمیّت بسیاری دارند : به هنگام اذان و بین اذان و اقامه ، بین دو خطبه نماز جمعه ، به هنگام افطار ، به هنگام اضطرار و درماندگی ، به هنگام جهاد سپاهیان اسلام ، به هنگام تلاوت قرآن و پس از آن، به هنگام وزیدن باد ، به هنگام شهادت شهید و ریختن خونش بر زمین و به هنگام سجده که نزدیک ترین حالت انسان به خدا است(کلینی، ۴، ۲۲۶ ؛ مجلسی ، ۹۰ ، ۳۴۵ ، ۳۴۴).
بخش هایی از زمان که در طول سال یکبار و یا چند بار درک می شوند که برتر از همه اوقات هستند : شبها و روزهای قدر و تمام ماه مبارک رمضان ، پیامبر در فضیلت این ماه می فرماید :
«و اَیّامه اَفضَلُ الاَیّام و لیالیه أفضَل اللَیالی و ساعاتَه أَفضَل الساعات …. و دَعاوُکم فیهِ مُستَجاب»
(روزهای [ماه مبارک رمضان] بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعت ها و لحظه هایش بهترین لحظات است و دعایتان در این [ماه] به اجابت می رسد ).
شهید مطهری رحمه الله علیه به حقیقت و فضیلت ماه مبارک رمضان و شب های قدر عنایت داشته می گوید :
آیه «#sŒÎ)ur y7s9r’y™ “ÏŠ$t6Ïã ÓÍh_t㠒ÎoTÎ*sù ë=ƒÌs% ( Ü=‹Å_é& nouqôãyŠ Æí#¤$!$# #sŒÎ) Èb$tãyŠ ( (#qç۶‹ÉftGó¡uŠù=sù ’Í< (#qãZÏB÷sã‹ø۹ur ’Î۱ öNßg¯=yès9 šcr߉ä©ötƒ » (بقره /۱۸۶)
(و چون بندگان من از تو درباره ی من بپرسند ، همانا من [به آنها] نزدیکم و دعای دعا کننده را وقتی که مرا بخوانند پاسخ می دهم ، پس آنها نیز دعوت مرا اجابت کنند و به من ایمان بیاورند ، باشد که راه یابند).
که در وسط آیات روزه ماه مبارک رمضان آمده شاید برای این است که این ماه اختصاص به دعا و استغفار دارد .
و نیز شب ها و روزهای اول و آخر هر ماه ، بویژه شب و روز اول ماه رجب ، نیمه شعبان ، هفدهم ربیع الاول ، عید فطر و عید قربان ، دهه ی اول ذی الحجه ، شب و روز عرفه که از اهمیّت بسیار فراوانی برخوردار است ، دعا در بین نماز ظهر و عصر چهارشنبه ، شب و روز جمعه که سید الایام هفته است و فضیلتی فراوان برای آن نقل شده است . (غفاری ، ۱۸۸)
بخش های شریفی از زمان که در هر شبانه روز درک می شوند :
در میان ساعات شبانه روز ، برخی ساعات از ویژگی برخوردارند و در قرآن و روایات نیز به دعا کردن در این ساعات توصیه شده است .
از آغاز طلوع فجر تا طلوع آفتاب (وقت نماز صبح) «قرآن الفجر» (الاسراء /۸۰)
امام محمّد باقر علیه السلام می فرماید :
«بر شما باد که از سحر تا برآمدن خورشید دعا کنید که در این ساعت درهای آسمان گشوده،روزی ها تقسیم و حاجتهای بزرگ برآورده می شود.»(کلینی،۴،۲۲۸؛طبرسی، ۲/۱۰؛حلی ، ۶۴)
به هنگام ظهر (و قرار گرفتن خورشید در نقطه اوج مداری) ، هنگام عصر (و فرو افتادن خورشید در چاه های مغرب) (حکیمی ،۲۰۵) به هنگام غروب و ساعات اول شب که زمان بسیار پرفضیلتی است و پس از نماز مغرب که نماز غفیله را برای برآورده شدن حوائج و رفع گرفتاری ها باید خواند و اثر آن فراوان تجربه شده است .
و همچنین پس از نیمه شب و به هنگام سحر که برترین لحظات شبانه روز است و برای آن فضائل بی شماری است ، دعا در این هنگام به اجابت می رسد و استغفار و توبه پذیرفته می شود . پیامبر اکرم (ص) می فرماید : «به هنگام سحر و آخر شب خداوند می فرماید : آیا هیچ دعا کننده ای هست تا او را اجابت کنم ؟ آیا هیچ استغفار کننده ای هست تا او را بیامرزم ؟ آیا هیچ توبه کننده ای هست تا توبه او را قبول کنم ؟» (حلی،۶۰).
خداوند در بیان ویژگی های بندگان شایسته و در اهمیّت دعا و استغفار به هنگام سحر چنین می فرماید :
«šúïÏ%©!$# tbqä۹qà)tƒ !$oY­/u‘ !$oY¯RÎ) $¨YtB#uä öÏÿøî$$sù $uZs9 $oYt/qçRèŒ $uZÏ%ur z>#x‹tã ͑$¨Z9$# . tûïΎÉ۹»¢Á۹$# šúüÏ%ω»¢Á۹$#ur šúüÏFÏZ»s)ø۹$#ur šúüÉ)ÏÿYßJø۹$#ur šúï̍ÏÿøótGó¡ßJø۹$#ur ͑$ysó™F{$$Î/»(آل‌عمران /۱۷- ۱۶).
(کسانی که می گویند : پروردگارا ، ما ایمان آوردیم ، پس گناهان ما را بر ما ببخش و ما را از عذاب آتش نگاه دار ،همان شکیبان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و آمرزش خواهان سحرگاهانند ).
و نیز بندگان شایسته و نیکوکار ، اندکی از شب را می خوابند و سحرگاهان از خداوند طلب آمرزش و مغفرت می کنند و بخشی از اموالشان را برای فقیران و نیازمندان در نظر می گیرند .
«(#qçR%x. Wx‹Î=s% z`ÏiB È@ø‹©۹$# $tB tbqãèyföku‰ . ͑$ptôžF{$$Î/ur öLèe tbrãÏÿøótGó¡o„ . þ’Îûur öNÎgÏ۹ºuqøBr& A,ym È@ͬ!$¡¡=Ïj9 ÏQrãóspRùQ$#ur » (الذّاریات /۱۹ – ۱۷)،( و از شب اندکی را غنودند، در سحرگاهان ]از خدا[ طلب آمرزش می کردند، و دراموالشان برای سائل و محروم حقی ] معین[ بود».
علاوه بر اوقات شریفی که ذکر کردیم با تأمّل در سوره الانبیاء /۹۰ شریف ترین زمان برای دعا و نیایش آن هنگام است که موجی از اشتیاق و امید و رحمت الهی و بیم از فرجام کردار خویشتن ، اندیشه و روح و روان آدمی را فراگیرد و با حضور قلب و خودآگاهی ، دست به دعا و لب به ستایش و نیایش پروردگار بگشاید . رسیدن به چنین احوالی ، توفیق الهی است که نصیب بندگان شایسته و پاکدل می شود و اجابت چنین دعایی وعده قطعی خداست .
بنابراین از قداست زمان در آیات و روایات و اثر آن در واداشتن و برانگیختن مؤمنان و پارسایان به راز و نیاز فراوان یاد شده و توجه به زمان و اوقات شریف از عوامل و شرایط استجابت دعا بیان شده است .
۱۰-۲) اهتمام به مکان در دعا :
مکان دعا نیز از عوامل و شرایط استجابت دعا به شمار می آید انسان در مسیر زندگی خود محصور زمان و مکان است اگرچه آدمی با شرافت و عظمتی که دارد بر زمان و مکان تأثیر می گذارد و با کمالات انسانی خویش ، همچون حقیقت جویی ، خداپرستی و ظلم ستیزی و شجاعت ، زمان و مکانی گمنام ، مانند عاشورا و کربلا را بلند آوازه می گرداند و این قطعه از زمان و مکان را برای همگان در هر زمان و مکان به مدرسه ای برای تعلیم آزادی و سازش ناپذیری با ستمگران و آزادیخواهی بشریت تبدیل می کند . با همه اینها جاها و مکان هایی برای دعا و عبادت یقین و تأکید شده اند این مکان ها از قداست و اهمیّت ویژه ای برخورداراند و اندیشیدن و برانگیختن شور و حال نیایشگران را سبب می شوند مثل سرزمین عرفه ، آمده که «خدای سبحان در آن روز به ملائکه می گوید : ای فرشتگان من ! آیا بندگان و کنیزانم را می بینید که از گوشه و کنار دنیا ژولیده موی و غبار آلوده آمدند آیا می دانید چه می خواهند ؟
فرشتگان عرضه می دارند از تو درخواست آمرزش دارند پس خداوند متعال می فرماید : شاهد باشید که من ایشان را آمرزیدم .»
و روایت است از زمره ی گناهان ، گناهانی هستند که جز در عرفه و مشعر بخشوده نمی شوند خدای تعالی فرمود:«!#sŒÎ*sù OçFôÒsùr& ïÆÏiB ;M»sùttã (#rãà۲øŒ$$sù ©!$# y‰YÏã ̍yèô±yJø۹$# ÏQ#tysø۹$# ( » (بقره /۱۹۸).
(وقتی از عرفات روانه شدید در مشعر خدای را یاد آورید و شب مشعر از شبهای بیدار ماندنی است).

منبع: یافته های تحقیق
نقشه شماره(۷-۳): پراکنش مکانی روستاهای نمونه برداری شده در سطح دهستان لات و لیل
منبع: یافته های تحقیق
نقشه شماره(۸-۳): پراکنش مکانی روستاهای نمونه برداری شده در سطح دهستان دیوشل
منبع: یافته های تحقیق
نقشه شماره(۹-۳): پراکنش مکانی روستاهای نمونه برداری شده در سطح دهستان مریدان
منبع: یافته های تحقیق
۳ـ ۱ ـ ۲ ـ زمین شناسی
انفجار یک کوه آتشفشان، وحشت ناشی از یک زمین لرزه، چشم انداز باشکوه یک دره کوهستانی، خرابیهای حاصل از یک زمین لغزه و . . . جزء موضوعاتی هستند که در علم زمین شناسی مورد بحث قرار می گیرند. بدین لحاظ شناخت یک سکونتگاه زیستی از نظر تکتونیکی و زمین ساخت جهت انتخاب محلی مناسب برای زندگی و کاهش خسارات مالی و جانی اهمیت فراوانی دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به طور کلی اراضی شهرستان لنگرود ( بویژه ارتفاعات ) پوشیده از جنگل انبوه بوده لذا امکان بررسیهای دقیق زمین شناسی و شناخت سازندها را بسیار محدود و گاه غیر ممکن می نماید. ارتفاعات عمدتاً متعلق به دوران اول و دوم بوده و قسمت اعظم بخش جلگه ای شهرستان لنگرود بر روی روسوبات دوران چهارم (سنوزوئیک شامل نئوژن و کواترتر) شکل گرفته است. از آنجایی که رسوبات مذکور از قسمتهای مختلف جمع آوری شده و به سمت این محدوده انتقال یافته اند، بنابرابن برای انجام فعالیتهای زراعی به ویژه کشت برنج و باغداری مانند مرکبات و کشت چای با کیفیت خوب بسیار مناسب و مرغوب می باشند. البته بدلیل نفوذ پذیری و شستشوی خاک امکان هدایت مواد آلی و مغزی به قسمت های زیرین وجود دارد که در این صورت باید با انجام تمهیداتی نظیر افزودن کودهای مناسب (بویژه کود حیوانی) به خاک تقویت آن، کیفیت آنرا در حد مطلوب حفظ نمود.
در زیر رسوبات جوان دوران چهارم، تشکیلات گوناگون مربوط به دوران دوم (مزوزوئیک شامل کرتاسه ، ژوراسیک و تا حدی تریاس ) مدفون شده و سنگ های دگرگون شده دوران اول (پالئوزوئیک) نیز در قسمت های این محدوده رخنمون پیدا کرده اند.
در محدوده مورد مطالعه حرکات کوهزایی متعددی رخ داده که نتیجه آن شکل گیری گسلهای فراوان در این ناحیه می باشد. بنابراین با توجه به دارا بودن استعداد لرزه خیزی، در احداث ساخت و سازهای مسکونی و غیر مسکونی محدوده مورد نظر، باید دقت زیادی صورت گرفته و تمامی آئین نامه ها و ضوابط و مقررات فنی و سازه ای رعایت گردد.(شکرگزار،۱۳۸۵، ۱۱).
از نظر زمین شناسی بخش شرقی شهرستان شامل دهستانهای چاف، گل سفید و دریاسر دارای نهشته های ساحلی و ماسه بادی و نهشته های دلتایی تفکیک نشده عهد حاضر می باشد، که در بخش شرقی دیوشل و کومله، آخرین پیشرفتگی نهشته های دریایی عهد حاضر و پلیوستوسن مشاهده می شود. در دهستانهای اطاقور و لات ولیل، که بخش غربی و کوهستانی شهرستان را شامل می شود، ماسه سنگ به همراه شیل و آهک، مربوط به دوران دوم و دوره ژوراسیک، کرتاسه زیرین می توان مشاهده کرد. از نظر لرزه زمین ساخت منطقه گسل ( جنوب شرقی، شمال شرقی ) نسبتاً گسترده ای از بخش های غربی اطاقور و لات و لیل می گذرد که بر سمت شهرستان رودسر و جنوب چابکسر ادامه می یابد.( معاونت و برنامه ریزی، ۱۳۹۰، ۱۷۹۳).
۳ ـ ۱ ـ ۳ ـ زمین شناسی اقتصادی
منابع معدنی بطور کلی بدلیل عدم شناخت کافی سازندهای زمین شناسی موجود در شهرستان لنگرود نمی توان چندان به وفور کانسارها و معادن خوش بین بود. تنها معدن فعال شهرستان لنگرود شامل سنگهای گرانیتی جنوب شهرستان بوده ( لیلاکوه ) که در حال حاضر به دلیل عدم پلاک دهی فقط به صورت سنگ لاشه کاربرد دارند( سنگ فرش کف پارکها و . . . ). این سنگ ها بدلیل ترکها و درزهای بسیار ریز خاصیت کوپ دهی داشته ولیکن در زیر دستگاه خاصیت پلاک دهی مطلوبی نداشته، خرد شده و پرت آن زیاد است. گرانیت طالش محله حتی خاصیت قواره آوری را هم ندارد. اما مهمترین ماده معدنی که در حال حاضر در دست بررسی و اکتشاف است؛ عنصر فلز تیتانیم ( Tio2) بوده که بصورت پلاسر در باند ماسه های ساحلی از چمخاله تا کیاشهر بطول ۳۵ کیلومتر دیده شده است. اداره معادن و فلزات اعلام داشته در صورت اثبات و تعیین ذخیره مطلوب ( ۱۳۰ـ ۱۲۰ هزار تن تیتانیم ) این معدن ارزش بهره برداری را داشته و جزء معادن متوسط طبقه بندی می گردد. در این راستا احداث کارخانه فرآوری وانادیم و تیتانیم موجبات اشتغال روستاییان را فراهم می آورد( شکرگذار، ۱۳۸۵ ،۱۳ ).
۳ ـ ۱ ـ ۴ ـ آب وهوا
بین عوامل طبیعی، آب و هوا نقش بسیار مهم در فعالیت های انسانی در سیاره زمین دارد. به طوری که هیچ نژاد، دسته و گروهی را امکان گریز از تأثیرات شگرف و عمیق آن نیست و همواره در خشکی دریا، در جلگه و کوهستان، میان مردم وحشی و جوامع متمدن اثر ژرف و دیر پایی دارد( شکوهی، ۱۳۷۱، ۱۵۴ ).
اصولاً عامل آب و هوا تأثیر مستقیم در بنیان عوامل سازنده محیط های جغرافیایی دارد بطوریکه نه تنها در انواع خاک، پوشش گیاهی، پوسته زمین، آبهای ساکن و روان مؤثر واقع می شود بلکه ساخت پاره یی از چهره های طبیعی سیاره زمین را نیز نظیر اشکال قاره ها، اقیانوس ها و پستی و بلندی ها به عهده دارد. جالب این است که در سیاره زمین چهار عامل طبیعی آب و هوا، پوشش گیاهی، نوع خاک و منابع آب یکجا و با هم به صورت واحد عمل می کنند( همان منبع، ۱۵۶ ). آب و هوا نسبت به سایر عوامل طبیعی در شکل گیری و گسترش تجمع های انسانی تاثیر بسزایی دارد. شرایط آب و هوایی در نحوه استقرار انواع کاربری، تیپ واحد های مسکونی، طول وعرض پنجره ها، ضخامت دیوارها، نوع سقف، جنس مصالح، ارتفاع ساختمان و. . . تأثیر می گذارد از اینرو برای برنامه ریزی هر مجتمع زیستی باید به عناصر آب و هوایی توجه خاصی صورت گیرد. (شکرگزار، ۱۳۸۵، ۹).
عواملی که از مجموعه عناصر اقلیم فعالیت های کشاورزی را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد، عبارتند: از دما، رطوبت، باد و نورآفتاب یا روشنایی.
عوامل یاد شده در عین حال که فعالیت های کشاورزی را که انسان عامل مهم آن است تحت تأثیر قرار می دهد، پوشش گیاهی طبیعی را نیز متأثر می سازد. ولی تأثیر مورد اشاره روی دو گروه متفاوت است به این گونه که پوشش گیاهی طبیعی در مکان هایی که شرایط اقلیمی در آنها نامساعد است و زمینه برای نشو و نمای گیاهان مناسب نیست به وجود نمی آید. در صورتی که فعالیت های کشاورزی که در حقیقت کشت و کار گیاه به دست انسان است علیرغم وابستگی شدید آنها به شرایط اقلیمی در نقاطی نیز که شرایط مناسب یاد شده وجود ندارد به کمک تکنیک و دانش انسانها به عمل می آید.( بدری فر، ۱۳۸۱، ۵۳ ).
از نظر آب و هوایی این شهرستان دارای اقلیم مرطوب بوده و از سه بخش ساحلی، جلگه ای، پایکوهی و تا حدودی کوهستانی تشکیل شده است. بخش ساحلی آن شامل دهستان های چاف، گل سفید و بخش جلگه ای آن شامل شامل دهستانهای منطقه مرکزی لنگرود نظیر قسمتی از دیوشل و دریاسر و نیز دهستان مریدان از بخش کومله می باشد. بخش کوهپایه ای و کوهستانی این شهرستان شامل کومله و دهستانهای ازاقور و لات و لیل و مساحتی از دیوشل را شامل می شود. اقلیم این ناحیه از یک طرف تحت تأثیر رطوبت دریای خزر و از طرف دیگر تحت تأثیر آب و هوای ناحیه کوهپایه ای و کوهستانی است( معاونت و برنامه ریزی، ۱۳۹۰، ۱۷۹۳ ).
۳ ـ ۱ ـ ۴ ـ ۱ ـ بارندگی
با توجه به اینکه شهر لنگرود فاقد ایستگاه هواشناسی می باشد از ایستگاه هواشناسی رامسر که از لحاظ اقلیمی وضعیت مشابهی با شهرستان مذکور دارد، استفاده شده است.
طبق آمار بدست آمده از ایستگاه هواشناسی لاهیجان، بارندگی سالیانه در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۰۵۷ میلی متر بوده است. اطلاعات موجود نشان می دهد که در طی دوره ۱۳۹۲ ـ ۱۳۸۰ میانگین بارندگی سالانه ۱۲۷۴ میلی متر بوده است. همچنین در طی یک دوره ۱۳ ساله آبان با ۲۳۱ میلی متر پر باران ترین و مردادماه با ۴۵ میلی متر کم باران ترین ماه بوده است.
بارندگی در شهرستان لنگرود زیاد و ریزش باران در طی دوره ۱۳ ساله بالغ بر ۱۲۷۴ میلی متر است و در ماه شهریور بارانهای شدیدی می بارد و ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر ، مرداد ماه های خشک و بی باران است. ارتفاع زیاد کوهها در فاصله نزدیکی از دریا مانع عبور ابرهای باران، بطرف دیگر کوهها و سرزمینهای مجاور میگردد. به همین دلیل توقف ابرها موجب ریزش باران و سرسبزی زیاد و رطوبت زیاد می شود. لنگرود دارای آب و هوای معتدل و متغیر است و تغییرات شدید ناگهانی در فصل زمستان و تابستان بوجود می آید علت این امر موقعیت و وضعیت خاص طبیعی و جغرافیایی این منطقه است زیرا شهرستان لنگرود مثل نوار نسبتاٌ عریضی در امتداد ساحل کشیده شده از طرفی کوهها با ارتفاعات متغیر و از طرفی دریا آنرا احاطه کرده است سردترین ماه سال بهمن و گرمترین ماه سال مرداد است.
ار لحاظ بارندگی میزان بارش سال ۹۲ شهرستان لنگرود ۱۰۵۷ میلیمتر می باشد. این عدد نشان میدهد که میزان نزولات جوی در این شهرستان در حد بالایی قرار دارد، به نحوی که حتی در گرمترین ماه سال نیز بارندگی در این محدوده رخ می دهد.
در توزیع فصلی بارندگی این شهرستان، بیشترین میزان این باران متعلق به فصل پاییز است. بطور کلی ۶۸ درصد کل بارندگی سالیانه محدوده مورد مطالعه در فصول پاییز و زمستان صورت می گیرد، این امر مؤید رژیم بارندگی پاییزی و زمستانی در محدوده شهرستان مورد نظر می باشد.
جدول (۲ ـ ۳) میانگین بارندگی ( میلیمتر)لنگرود طی دوره ۱۳ ساله ( ۱۳۹۲ ـ ۱۳۸۰ )

ماه
سال

مهر
آبان
آذر
دی
بهمن
اسفند
فروردین
اردیبهشت
خرداد
تیر
مرداد
شهریور
بارش سالیانه
۱۳۸۰
۱۹۴
۷۹
۲/۶۸
۲/۸۹