گیاه شنبلیله از دیر باز نقش گسترده ای را در درمان و پیشگیری بر عهده داشته است. تحقیقات انجام شده نیز بربسیاری از این کاربردهای سنتی صحه نهاده و ارزش درمانی این گیاه و قابلیت های گیاهان دارویی را به روشنی نشان داده است. ترکیبات شاخص در دانه شنبلیله شامل ساپونین ها، آلکالوئیدها و فیبرهای موسیلاژی می باشد که بیشتر خواص درمانی شنبلیله به آنها اختصاص دارد. از جمله ساپونین های مهم این گیاه که غالب خواص در مانی را به آن نسبت می دهند، دیوسژنین (Diosgenin) است. و همچنین آلکالوئید شاخص این گیاه تریگونیلین (Trigonillin) است. با نگاهی اجمالی چنین بنظر می رسد که ترکیبات مذکور موجود در این گیاه یکی از عوامل مهم در ایجاد اثرات مفید شنبلیله بوده که توجه بیشترتحقیقاتی به این دسته از مواد طبیعی را می طلبد.
۲-۳مروری بر مطالعات انجام شده :
۲-۳-۱ مطالعات انجام شده درایران :
در مطالعه دلفان و همکاران اثر مصرف جداگانه و توام دانه جوانه زده شنبلیله و کلوفیبرات بر سطح سرمی چربی های خون و ایجاد رگه های چربی در آئورت ۲۵ خرگوش نر سالم بررسی شده است. خرگوشها به پنج گروه پنج تایی تقسیم شدند و برای مدت ۴۵ روز به ترتیب شامل گروه یک: رژیم غذایی نرمال بدون دریافت دارو، گروه دو: رژیم غذایی پرچرب بدون دریافت دارو، گروه سه: رژیم غذایی پرچرب به اضافه کلوفیبرات ( ۲۰۰ میلی گرم دو بار در روز)، گروه چهار: رژیم غذایی پر چرب به اضافه کلوفیبرات (۵۰ میلی گرم دو بار در روز) و گروه پنج: رژیم غذایی پرچرب به اضافه کلوفیبرات (۲۰۰ میلی گرم دو بار در روز) و پودر دانه جوانه زده شنبلیله (۶۰۰ میلی گرم دو بار در روز)بودند. نتایج نشان داد که کلسترول تام، LDL، و تری گلیسیرید در گروه های سه، چهار و پنج در طی مطالعه نسبت به گروه دو افزایش کمتری داشت، در صورتی که افزایش HDL در این گروه ها نسبت به گروه دو بیشتر بود. علاوه بر این شدت کمتری از درگیری آئورت با رگه های چربی در گروه پنج دیده شد.نتایج مطالعه نشان داد که مصرف دانه جوانه زده شنبلیله همراه با کلوفیبرات،نقش موثری در پیشگیری و درمان هیپرلیپیدمی و آترواسکلروز در خرگوش داشت(P<0.05) (Delfan et al., 2010) .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در مطالعه روغنی و همکاران برای موشهای صحرایی نر به مدت هشت هفته عصاره آبی شنبلیله به میزان mg/kg 200 روزانه تجویز شد، نتایج حاکی از کاهش معنی داری در میزان LDL و افزایش معنی دار میزان HDL موشهای دیابتی پس از دو ماه بود(Roghani et al.,2005) .
Ghorbani و همکاران تاثیر ترکیب گیاهی شامل سیر،دارچین،گردو،سیاهدانه،شنبلیله،گزنه را بر چربی های خون موشهای دیابتی شده با آلوکسان بررسی نمودند. موشها به سه گروه کنترل سالم،کنترل دیابتی و مداخله دیابتی که ترکیب دارویی دریافت می کردند تقسیم شدند و گروه سوم با دوز ۱۵در صد وزنی ترکیب گیاهی تغذیه شد. نتایج مطالعه نشان داد که میزانTG,FBS وکلسترول سرم گروهی که ترکیب گیاهی دریافت کردند در مقایسه با گروه کنترل سالم و دیابتی کاهش معنی داری داشت.(Ghorbani et al.,2013)
در مطالعه کساییان و همکاران بر روی ۲۳ بیمار دیابتی تیپ دو انجام گرفت. نمونه ها از بین بیماران داوطلب که از داروهای کاهنده قند و چربی خون استفاده نمی کردند یا مقدار مصرف داروی آنها در طول مدت مطالعه ثابت بود، انتخاب شدند. این افراد روزانه از ۱۰ گرم پودر تخم شنبلیله در دو نوبت قبل از غذای ظهر و شب، استفاده کردند. به طور همزمان، بررسی مصرف مواد غذایی، قد و وزن، فشار خون و آزمایشهایFBS ، HbA1c، TG،وT-Chol (کلسترول تام)،HDL-C و LDL-C از آنان به عمل آمد. یافته ها حاکی از کاهش معنی دار میزان FBS، TG ، VLDL در بیماران، متعاقب مصرف تخم شنبلیله بودندKassaian et al.,2009) ) .
۲-۳-۲ مطالعات انجام شده در جهان :
در مطالعه ای که Muraki و همکاران بر روی موش های دیابتی انجام دادند نشان داده شد که شنبلیله می‌تواند از اختلالات متابولیکی موجود نظیر مقاومت به انسولین، اختلالات چربی، و کبد چرب بکاهد ( Muraki et al., 2012). همچنین در مطالعه Vijayakumar و همکاران نشان داده شد که عصاره دانه گیاه شنبلیله می تواند باعث کاهش تری گلیسرید و کلسترول حیوانات آزمایشگاهی شده و همچنین وزن آنها را نیز کاهش دهد. این مطالعه نشان داد که این کاهش در میزان چربی های خون و نیز وزن کاملا به دوز دارو همچنین زمان مصرف آن وابسته است (Vijayakumar et al., 2010) .
در تحقیق Sharma و همکاران روی افراد دیابتی تیپ یک نتیجه گرفته شد که مصرف روزانه ۱۰ گرم تخم شنبلیله و مخلوط در نان مصرفی می تواند FBS, TG, Tchol, LDL-C, VLDL-C را کاهش دهد. در این مطالعه تخم شنبلیله بر HDL-C تاثیری نداشت( Sharma et al., 1990) .
در مطالعه Hannan و همکارانش تاثیر فیبر محلول دانه شنبلیله بر قند و چربی خون، مقاومت انسولینی و تجمع پلاکتی موشهای دیابتی تیپ دو مورد بررسی قرار گرفت. پس از مصرف ۲۸ روز فیبر خوراکی به میزان ۵/۰ mg به ازای هر کیلو گرم وزن بدن نتایج مطالعه نشان داد که مصرف فیبر محلول دانه شنبلیله باعث کاهش معنی دار لیپید های آتروژنیک مثل TG,Chol,LDL-C و افزایش معنادار HDL شد( Hannan et al., 2003).
در مطالعه Guptaو همکاران تاثیر دانه شنبلیله بر کنترل گلایسمی و مقاومت انسولینی روی ۲۳ بیمار دیابتی(۱۲ نفر مداخله و ۱۳ نفر شاهد) مورد بررسی قرار گرفت. نتای
ج حاکی از بهبود کنترل گلایسمی بعلاوه کاهش معنی دار TG و مقاومت انسولینی همچنین افزایش معنی دار HDLبود (Gupta et al., 2001).
مداخله با۵/۱۲ میلی گرم در روز از ساپونین های استروئیدی خالص سازی شده از شنبلیله به ازای ۳۰۰ گرم وزن بدن حیوانات به مدت ۴-۲ هفته، بصورت معنی داری(p<0.001) میزان کلسترول پلاسما را در موشها ی دیابتی شده با استرپتوتوزوتوسین کاهش داد ولی بر میزان تری گیسیرید تاثیری نداشت(Petit et al., 1995).
افزودن میزان ۲ یا ۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن از پودر شنبلیله به غذای موشهای سالم و دیابتی شده با آلوکسان به مدت ۲ هفته باعث کاهش وابسته به دوز میزان کلسترول کل سرم،تریگلیسیرید، LDL, VLDL و همچنین باعث افزایش کلسترول HDL در موش دیابتی شده با آلوکسان شده است. (Khosla et al., 1995)
وقتی پودر شنبلیله به میزان ۲۰،۳۰،۶۰درصد جیره غذایی و سه فرم مکمل تهیه شده از شنبلیله (چربی زدایی شده ، بودن ساپونین و ساپونین خام ) به مدت ۲ هفته به خرگوشهایی که به مدت ۹ هفته غذایی با چربی بالا دریافت کرده بودند، تجویز شدند، وضعیت چربی پلاسما را اصلاح نمودند و پودر شنبلیله و هر سه فرم مکمل باعث کاهش کلسترول و تری گلیسیرید خون شدند(p0<0.01). هیچ کدام از رژیم های فوق بر روی کلسترول HDL خون تاثیر نداشتند ولی نسبت کلسترول کل به HDL خون را کاهش دادند (p<0.01) .مکمل ساپونین خام در مقایسه با پودر شنبلیله و سایر مکمل های دیگر موثرتر بود(Al-Habori et al., 1998).
فصل سوم :روش پژوهش
۳-۱ مقدمه :
این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی (Randomized clinical trial) و به مدت ۸ هفته بوده، ۴۹ نفر شرکت کننده واجد شرایط در این مطالعه به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند و در ابتدا و انتهای مطالعه متغیر های مورد بررسی در کلیه افراد شرکت کننده در مطاله اندازه گیری شده و میزان تغییر آنها بین افراد هر گروه همچنین بین افراد دو گروه کنترل و مداخله ،مقایسه شد و در نهایت تاثیر این گیاه بر روی چربی خون مورد بحث قرار گرفت .
۳-۲ نوع پژوهش :این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی می باشد.
۳-۳ جامعه پژوهش :
این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی بوده و ۴۹ بیمار مبتلا به هایپرلیپیدمی که در طیف بالینی مصرف داروهای شیمیایی کاهنده چربی خون قرار نداشتند و در عمل توصیه نیاز به تغییر سبک زندگی که شامل ورزش و رژیم غذایی داشتند، وارد مطالعه شدند. افراد واجد شرایط در ابتدا بصورت تصادفی در یکی از دو گروه مطالعه (مداخله یا کنترل) قرار گرفتند. بیماران از مراجعین به بیمارستان بعثت نهاجا از پاییز سال ۱۳۹۲ تا تابستان سال ۱۳۹۳ بودند که پس از تشخیص پزشک و دارا بودن شرایط ورود به مطالعه (۱- سن بالای ۱۸ سال و کمتر از ۶۵ سال، ۲- دارای آزمایش مربوط به چربی های خون با یکی از فاکتورهای(mg/dl 135 <LDL ،mg/dl40 >HDL ،mg/dl 200<chol ،mg/dl 150<TG )
بودند، بطور داوطلبانه وارد مطالعه شدند. کلیه افراد در ابتدای مطالعه آموزش های تغذیه ای در ارتباط با رژیم غذایی مناسب جهت کاهش چربی خون و تغییر سبک زندگی را دریافت نمودند، گروه مداخله علاوه بر این روزانه یک ساشه (ساشه ها توسط شرکت دارو های گیاهی دینه قزوین، ایران تولید و بسته بندی شده بودند) که حاوی۵ گرم پودر دانه شنبلیله بود، همراه یکی از وعده های غذایی نهار یا شام به مدت ۸ هفته دریافت می نمودند.

شرایط ورود و خروج

• شرایط ورود به مطالعه :

امضای رضایتنامه آگاهانه ورود به مطالعه(consent form)

1. 1. سن بالای ۱۸ سال و کمتر از ۶۵ سال

1. 1. دارای آزمایش مربوط به چربی های خون با یکی از فاکتورهای زیر

(mg/dl 135 <LDL ،mg/dl40 >HDL ،mg/dl 200<chol ،mg/dl 150<TG )
به بیماران کتبا یک فرم اطلاع رسانی در مورد طرح مداخله مطالعه داده شد.

• شرایط خروج از مطالعه :

1. 1. داشتن بیماری زمینه ای از قبیل دیابت، (IHD) Iscemic heart disease، فشار خون بالا، سندرم متابولیک، بیماری عروق محیطی، بیماری عروق کرونر و …

1. 1. LDL بیشتر از ۱۹۰ که بیمار نیاز به درمان دارویی دارد (برای افراد سالم یا با یک ریسک فاکتور).

1. 1. LDL بیشتر از ۱۶۰ که بیمار نیاز به درمان دارویی دارد (برای افراد با دو ریسک فاکتور یا بیشتر).

* عوامل خطرساز:
۱- سیگار
۲- هیپرتانسیون(>140/90 mmHg)
۳-HDL پایین (کمتر از۴۰)
۴- سابقه بیماری عروق کرونر در سنین پایین در خانواده (کمتر از ۵۵ سالگی در جنس مذکر درجه اول و در جنس مؤنث کمتر از ۶۵ سالگی)
۵- سن بالا تر از ۶۵ سال
نکته مهم : دیابت ملیتوس، بیماری عروق محیطی معادل بیماری عروق کرونر محسوب می شوند. ( CAD) equivalent Coronary artery disease
۳-۴ روش نمونه گیری و حجم نمونه :
در این مطالعه بیماران مبتلا به هایپرلیپیدمی که در طیف بالینی مصرف داروهای شیمیایی کاهنده چربی خون قرار نداشتند و در عمل توصیه به تغییر سبک زندگی شامل ورزش و رژیم غذایی می شدند به صورت تصادفی وارد مطالعه شدند.