۱) هزینه یابی سفارش کار

۲) هزینه یابی مرحله ای

برخی از موسسات تولیدی سفارش پذیرند یعنی در واقع تولیدات آنها و هزینه هایی که در آنها صورت می پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد می شوند. بنابراین برای هزینه یابی در این موسسات از روش هزینه یابی سفارش کار استفاده می گردد.نمونه بارز این موسسات شرکتهای پیمانکاری، کارخانجات کشتی سازی، هواپیما سازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و سایر موارد مشابه می باشد.

بعضی از موسسات تولیدی دیگر که تولیدات آنها برای آنکه تکمیل شود مراحل مختلفی را طی می کنند و محصولات آنها به صورت انبوه و یکسان تولید می شود از روش های هزینه یابی مرحله ای استفاده می نمایند. کارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، کفش، و موارد مشابه نمونه های این نوع موسسات می باشند.اساسا موسساتی که به صورت سفارش عمل می نمایند و یا آنکه تولیدات آنها با حجم زیاد و از نظر تعداد کم می باشد و گاهی تولیدات آنها قیمت تمام شده بالایی دارند از روش هزینه یابی سفارش کار استفاده می نمایند.
موسساتی که تولیدات آنها باید از مراحل مختلفی عبور کند و به صورت انبوه، پیوسته، مداوم و یکنواخت و همگن تولید می شوند و بعضا تولیدات آنها قیمت تمام شده کمتری دارند از روش هزینه یابی مرحله ای استفاده می نمایند در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می گردد.در روش هزینه یابی مرحله ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می گردد. در این موسسات معمولا تولیدات متنوع و گاهی همراه با تولید محصولات فرعی و جانبی می باشد.
در برخی از صنایع، تولید به شکلی است که استفاده از هر دو روش هزینه یابی امکان پذیر می باشد به عنوان مثال در کارخانه ساخت قطار، قطار به صورت سفارش برای مشتریان ساخته می شود و این در حالی می باشد که قطعات مورد نیاز به صورت انبوه و پیوسته در سایر دوایر تولید کارخانه تولید می شود و از روش هزینه یابی مرحله ای برای تعیین بهای تمام شده آنها استفاده می گردد.

۲-۱-۳۲ وظایف حسابداری بهای تمام شده :

۱- پیش بینی و برآورد هزینه های یک دوره.
۲- جمع آوری ، تفکیک و تسهیم هزینه های تولید.
۳- ارزیابی و قیمت گذاری محصولات .
۴- یاری مدیران در جهت انتخاب بهترین راه حل ممکن.
۵- کنترل هزینه ها و کاهش آن تا حداقل ممکن و منطقی.
۶- یاری مدیران در جهت برنامه ریزی بهتر و اجرای آن .

۲-۱-۳۳ تفاوت حسابداری بهای تمام شده (صنعتی) با حسابداری مالی :

حسابداری صنعتی، اساسا دانشی است که دارای خصوصیت دوگانه است . از طرفی دارای ویژگی حسابداری مالی است و از این نظر به حسابداری مالی کمک می کند تا بتواند قیمت تمام شده کالای فروش رفته یا خدمت انجام شده رامحاسبه و سود وزیان دوره مالی را تعیین نماید و از طرف دیگر دارای طبیعت حسابداری مدیریت است و با اطلاعاتی که ارائه می نماید، مدیریت را در برنامه ریزی، کنترل، ارزیابی عملکرد و تصمیم گیری کمک می کند و از این نظر ازمهمترین ابزار مدیریت به شمار می رود. حسابداری صنعتی مجموعه رویه روالهای منظم برای ثبت و گزارش قیمت تمام شده کالای ساخته شده و خدمات انجام شده در کل و جزئیات این سیستم شامل روش هائی برای تشخیص، طبقه بندی، تخصیص، جمع آوری و گزارش هزینه های تولید و مقایسه آن با هزینه های از پیش تعیین شده و استاندارد است .حسابداری صنعتی حلقه اتصال دو حسابداری مالی و مدیریت است .

۲-۱-۳۴ تفاوت های حسابداری مدیریت با حسابداری مالی :

۱ – از نظر استفاده کنندگان اطلاعات، حسابداری مدیریت، افراد و مدیران درون سازمان هستند ولی در حسابداری مالی علاوه بر درون سازمان، گروه های ذینفع و علاقمند خارجی مانند رقبا و موسسات مالی و اعتباری و بانک ها نیز از اطلاعات حسابداری مالی استفاده می نمایند.
۲ – حسابداری مدیریت مقید و محدود به ضوابط معین و مشخصی نیست زیرا تنها در خدمت افراد و مدیران درون سازمانی است ولی حسابداری مالی مقید به اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری می باشد . البته حسابداری صنعتی روشها و اصـــول مورد ستفاده حسابداری را نفی نمی نماید بلکه دربرگیرنده یک نظام صحیح، دقیق و مناسب تر جهت ثبت و اندازه گیری عـوامل هزینه از لحظه شروع تا تکمیل فرایند می باشد .
۳ – گــزارش های حسابداری مــدیریت اغلب به واحــدهای تابعه و بخشهای درون سازمان به تفکیک توجه دارد و ترکـیبی از اطلاعات تاریخی، پیش بینی ها و برآوردها را بکار می گیرد ولی در حسابداری مالی گزارشات، کل واحد انتفاعی را در برمی گیرد و تنها از اطلاعات مبتنی بر گذشته ( آنچه که واقعا اتفاق افتاده ) استفاده می کند .
این حسابداری که بتدریج و پس از انقلاب صنعتی روی داد در جهت نیاز به دانستن بهای تمام شده محصولات تولیدی بود. در این نوع از حسابداری هدف اصلی سیستم دانستن بهای تمام شده یک واحد از نظر تمامی عوامل هزینه می‌باشد. همزمان و همراه با تکامل ابزارها و شیوه های تولید، در سده های بعد، روشها و شیوه‌های هزینه‌یابی پیشرفته‌ای ابداع و بکار گرفته شد که هزینه عملیات را بدرستی شناسایی نماید.حسابداری صنعتی امروزه ثمره این فرایند شتاب آمیز تکاملی است که اصولا” همان هدف اندازه گیری و گزارش بهای تمام شده محصولات، خدمات و فعالیت‌ها را دنبال می‌کند.

۲-۱-۳۵ حسابداری مالی

این نوع از حسابداری را می توان حسابداری گزارش نیز نامید. زیرا هدف اصلی در این نوع از حسابداری، تهیه صورتهای مالی اساسی می‌باشد که مورد نیاز استفاده کنندگان از این صورتهای مالی است. شاید بتوان گفت که دلیل اصلی پیدایش این نوع حسابداری، اصل تفکیک شخصیت می‌باشد. این اصل امکان مشارکت صاحبان سرمایه ای را که به تجارت نمی پرداختند ممکن ساخت و به این شکل باعث رشد و توسعه بنگاه های تجاری شد. این نوع از مشارکت باعث پیدایش سهام و بازار بورس شد. البته دلیل اصلی ایجاد بازار بورس را می توان، افزایش شمار شرکتهای سهامی دانست. یکی دیگر از موضوعات اصلی که در این دوران تاثیر اساسی بر رشته حسابداری گذاشت برقراری مالیات بر درآمد بود. این نوع از مالیات که در اغلب کشور های صنعتی اروپا وسیله ای برای تامین عدالت اقتصادی است از اوایل قرن نوزدهم ایجاد و به تدریج جزئی از نظام مالیاتی کشورها شد. تعیین مالیات بر درآمد مستلزم شناخت دقیق سود خالص بود و لازمه این شناخت نگهداری حسابها و دفاتر منظم و تهیه صورتهای مالی که میزان سود را به درستی نشان دهد. به این ترتیب دولتها به صورت یکی از اصلی ترین استفاده کنندگان از صورتهای مالی موسسات درآمدند.دیگر استفاده کنندگان از این صورت‌های مالی عبارتند از بانکها، اعتبار دهندگان، بستانکاران بلند مدت و کوتاه مدت، فروشندگان، مشتریان، کارکنان، سرمایه‌گذاران بالقوه، کارگزاران بازار سرمایه، جامعه و مدیریت موسسه.

۲-۱-۳۶ حسابداری دولتی

اندیشه کنترل عمومی بر هزینه های دولت از اواخر قرن نوزدهم میلادی به بعد پدید آمد و دولتهای برخی از کشور های اروپایی مکلف شدند که درآمدها و هزینه های سالانه خود را پیش بینی و به تصویب مجلس نمایندگان برسانند و بدین ترتیب، تنظیم و تدوین بودجه دولت متداول گردید پیدایش و رواج سیستم بودجه، سیستم حسابداری متناسبی را طلب می کرد که این جریان به پیدایش حسابداری دولتی به صورت رشته‌ای متمایز انجامید.

۲-۱-۳۷ حسابداری مدیریت

در اواخر قرن نوزدهم مدیریت علمی به عنوان رشته‌ای خاص توسط فردریک تیلور مطرح گردید. مدیریت علمی بطور بسیار خلاصه، روش برخورد منظم و منطقی با مسائل سازمان‌ها به منظور یافتن مناسب‌ترین راه برای انجام هر کار است و بر کسب اطلاع دقیق و کامل از آنچه می‌گذرد و نتایجی که بر اثر هرگونه تغییر حاصل می‌شود تاکید دارد. این نوع از مدیریت نیاز زیادی به اطلاعاتی از قبیل بهای تمام شده محصولات و خدمات، مقدار تولید، هزینه اجزاء مختلف تولید، قیمت فروش محصولات و خدمات و ظرفیت منابع مختلف نظیر ظرفیت تولیدی ماشین آلات و تجزیه و تحلیل این اطلاعات داشت. این جریان، نیاز به اطلاعات و بخصوص اطلاعات مالی را فزونی بخشید.

۲-۱-۳۸ ویژگی های اساسی اطلاعات حسابداری

هدف اصلی حسابداری، ارائه اطلاعات لازم و مفید برای تصمیم گیری صحیح سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان فعلی و احتمالی و سایر اشخاص ذیعلاقه و ذینفع در امور مالی واحد اقتصادی است. اطلاعاتی که به فرایند حسابداری وارد و درنهایت به شکل صورتهای مالی اساسی ارائه می شود، هنگامی می تواند استفاده کنندگان مزبور را در تصمیم گیریهای منطقی و معقول یاری دهد که از خصوصیات و ویژگیهای کیفی مشخصی برخوردار باشد. مهمترین ویژگی کیفی اطلاعات مالی این است که در تصمیم گیریها مفید باشد. اطلاعات حسابداری در صورتی برای تصمیم گیری مفید خواهد بود که علاوه بر مستند، قابل رسیدگی و قابل اعتمال بودن ویژگیهای زیر را نیز داشته باشد:

۱-مربوط بودن.

۲-به موقع بودن.

۳-صحیح بودن.

۴-قابل مقایسه بودن.

۲-۱-۳۹ مربوط بودن(relevance):

مربوط بودن یکی از ویژگی‌های مهم اطلاعات حسابداری است. کلیه اطلاعاتی را که در تصمیم گیری نسبت به یک مساله موثر واقع شود، اطلاعات مربوط می‌نامند. بنابراین، مربوط بودن را می‌توان در قالب تاثیر اطلاعات حسابداری بر تصمیم‌های استفاده کنندگان در مورد ارزیابی نتایج رویدادهای گذشته و پیش بینی آثار رویدادهای فعلی یا آتی و یا اصلاح انتظارات آنان بیان کرد. اگر چه این ویژگی در تهیه گزارش‌های برون سازمانی و درون سازمانی اهمیت زیادی دارد، اما اهمیت آن در بررسی‌های درون سازمانی بیشتر است.

۲-۱-۴۰ به موقع بودن(timeliness):

به موقع بودن یعنی این که اطلاعات حسابداری در زمان مناسب در دسترس استفاده کنندگان قرار گیرد زیرا بسیاری از انواع اطلاعات به ویژه اطلاعات مالی، با گذشت زمان به سرعت ارزش و فایده خود را از دست می‌دهند. ویژگی به‌ موقع بودن اطلاعات، در مورد گزارش‌های درون سازمانی به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا این‌گونه اطلاعات، اغلب برای کنترل و اعمال نظارت بر عملیات روزانه به کار می‌رود.

۲-۱-۴۱ صحیح بودن(accuracy):

صحیح بودن به معنای ارائه واقعیت‌ها در قالب کمیت‌های قابل اندازه گیری با دقت کافی است. مدیران برای تصمیم گیری های درست به اطلاعات مالی دقیق و کامل و قابل اتکا در باره واحد اقتصادی تحت مدیریت
خود نیاز دارند. این گونه اطلاعات باید به روز باشد و به سهولت در اختیار قرار گیرد.بنابر این، به موقع بودن اطلاعات در صورت صحیح و دقیق نبودن، ارزش چندانی نخواهد داشت. برای این‌کار لازم است حسابداران بدانند چه چیزی را اندازه‌گیری می کنند که نشان‌‌دهنده موضوع مورد سنجش و اندازه گیری است.

۲-۱-۴۲ قابل مقایسه بودن(comparability):

مقایسه عملکرد سنوات مختلف یک واحد اقتصادی و همچنین مقایسه عملکرد واحد های اقتصادی مختلف برای دوره های زمانی مشابه، هنگامی عملی و مفهوم خواهد بود که اطلاعات ارائه شده بر مبنای اصول، روشها و تکنیکهای مشابه و بطور یکنواخت اندازه گیری شده باشد. وجود روشها و تکنیک های متنوع اندازه گیری در زمینه های مختلف حسابداری، مقایسه اطلاعات مالی را دشوار می سازد(علی مدد و ملک آرایی،۱۳۷۵،ص ۲۱).
قابل مقایسه بودن به این معناست که اطلاعات تهیه شده در یک شرکت یا شرکت‌های متفاوت بر اساس اصول، روش‌های حسابداری، طبقه‌بندی، نحوه افشای حقایق و چارچوب مشابه ارائه شود تا خصوصیات مشابه آنها، مقایسه آنها را امکان‌پذیر سازد.

۲-۱-۴۳ اهمیت:

اهمیت به این مفهوم به کار می‌رود که اطلاعات حسابداری باید به صورت خلاصه از انبوه اطلاعات، استخراج و ارائه گردد به نحوی که برای استفاده کنندگان معنا داشته باشد. اگر اطلاعات بیش از حد متعارف ارائه شود اطلاعات مرتبط با تصمیم گیری، در میان انبوه اطلاعات گم خواهد شد و استفاده کنندگان نخواهند توانست تصمیم گیری صحیحی انجام دهند. به عبارت دیگر همان گونه که اطلاعات کم موجب می گردد که پیش‌بینی و تصمیم‌گیری صحیحی انجام نگردد اطلاعات با جزییات زیاد و غیر مهم نیز، تصمیم‌گیری را مشکل خواهد کرد. بنابراین اهمیت محدودیت گزینش اطلاعات قابل افشا را ایجاد می‌کند.
ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری
اطلاعات حسابداری که به تصمیم گیرندگان برون سازمانی ارائه می‌شود در قالب گزارش‌ها و صورت‌های مالی است که شامل صورتحساب سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد است که به علت نقش نداشتن استفاده‌ کنندگان در تهیه این گزارش‌ها، مجامع دولتی و موسسات علمی و حرفه‌ای حسابداری، واحدهای گزارشگر را به رعایت اصول و استانداردها موظف می کنند تا استفاده کنندگان با اعتماد کامل، این نوع اطلاعات و گزارش‌ها را برای تصمیم گیری مورد استفاده قرار دهند. همچنین این گزارش‌ها و اطلاعات باید از ویژگی‌های کیفی خاصی برخوردار باشند تا برای تصمیم‌گیری، مفید و قابل استفاده باشند.

۲-۱-۴۴ استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری

تمام واحد های اقتصادی برای اداره عملیات روزانه، طرح ریزی عملیات آینده و ارزیابی عملکرد گذشته خود به اطلاعات و گزارشهای حسابداری نیاز دارند. اشحاصی که اطلاعات و گزارش های حسابداری را دریافت می کنند، اصطلاحا، استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری گویند. نوع اطلاعاتی که یک استفاده کننده خاص به آن نیازمند است بستگی به نوع تصمیماتی دارد که می خواهد اتخاذ کند، مثلا، مدیران برای کنترل عملیات و تعیین قیمت مناسب فروش، به اطلاعات تفصیلی در باره مخارج عملیات روزانه واحد اقتصادی نیاز دارند. اشخاص و گروه های ذینفع خارج از موسسه نیز در باره سرمایه گذاری، وضع قوانین و مقررات و یا تعیین درآمد مشمول مالیات، به گزارش های مالی در باره وضعیت مالی و نتایج گذشته واحد اقتصادی نیاز دارند.
استفاده کنندگان از اطلاعات و گزارش های حسابداری را می توان به دو گروه کلی زیر تقسیم کرد:
۱-تصمیم گیرندگان داخلی یا درون سازمانی
۲-تصمیم گیرندگان خارجی یا برون سازمانی
هدف حسابداری فراهم آوردن اطلاعات مالی مربوط برای تصمیم گیرندگان درون سازمانی و برون سازمانی است. بطور کلی، گزارش های درون سازمانی در مقایسه با گزارش های برون سازمانی ویژگی های عمده زیر را دارد:
۱- گزارش های درون سازمانی برای تامین نیازهای اطلاعاتی مدیران و مسئولان درون سازمانی طرح ریزی می شود. یعنی این گزارش ها، برای مقاصد خاص، تصمیماتی معین ویا وضعیت های ویژه، اطلاعات لازم را تامین می کند. از این رو، می تواند به تناسب نیاز استفاده کنندگان طرح ریزی شود، حال آنکه طرح گزارشهای برون سازمانی معمولا استاندارد و همسان است.